Του Βασίλειου Στουραΐτη*
H κρίση που περνάει η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει στιγματίσει όλη την κοινωνία και την οικονομία. Ανάμεσα σε αυτούς είναι οι μικρό επιχειρηματίες και οι μικροί γεωργοί. Έχοντας την ευκαιρία να εργαστώ πρόσφατα σε μια έρευνα τον DFID (Department for International Development, UK) και FAO (Food and Agriculture Organization of the UN) για την συμμετοχή τον μικρών γεωργών στην αγορά τροφίμων στην Oυγκάντα ήθελα να παρουσιάσω μερικά συμπεράσματα που αφορούν και την Eλλάδα. Πιο συγκεκριμένα αφορούν τον Έλληνα μικρό επιχειρηματία γενικά και τον γεωργό πιο συγκεκριμένα. Συμμετοχή στην αγορά σημαίνει συμμετοχή στην αλυσίδα που συνδέει παραγωγούς με αγορά περνώντας από μεσάζοντες, συνεταιρισμούς, μικρό εμπόρους κλπ. Ο σκοπός της έρευνας είναι η αύξηση της συμμετοχής των παραγωγών στην διαμόρφωση της τελικής τιμής και ποιότητος και η ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη και αξιοπρεπή εργασία.
Είναι κατανοητό πως η σύγκριση μεταξύ Ελλάδος και Ουγκάντα μπορεί να φαίνεται υπερβολική, αλλά τα αποτελέσματα της έρευνας υπάρχουν για να εφαρμοστούν σε όλες τις οικονομίες. Παρόμοιες έρευνες έχουν γίνει σε Kenya,Tanzania, Vietnam, Ethiopia και πολλά άλλα κράτη που στηρίζονται στην γεωργία και βλέπουν τους παραγωγούς να χάνονται κάτω από μεσάζοντες ή ακόμα και ξένες εταιρίες κολοσσούς, ένα πρόβλημα για το οποίο πολλά κράτη δεν έχουν λύση. Η θεωρία ότι τα δημόσια αγαθά μπορούν να φέρουν τη λύση είναι μόνο η αρχή και προσφέρεται για περαιτέρω έρευνα. Η έρευνα μας, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το πανεπιστήμιο Makerere της Ουγκάντα, και ερευνώντας 262 γεωργούς στην χώρα, μάζεψε δεδομένα για το φύλλο, την παιδεία, την συμμετοχή σε συνεταιρισμό, το εισόδημα από εργασία εκτός γεωργίας, και το εισόδημα του οίκου.
Συχνά ακούμε πολλούς Έλληνες να θέλουν να εξάγουν ελληνικά γεωργικά προϊόντα εκτός Ελλάδος και να παραπονιούνται για έλλειψη οργάνωσης, ποσότητος και ενημέρωσης. Τα ίδια προβλήματα συναντήσαμε και στην Ουγκάντα αλλά σε πιο βαριά μορφή. Τα αποτελέσματα δείξαν πως η επιλογή της μετακίνησης από επιβίωση (subsistence farming) σε παραγωγή για κέρδος (cash crop) επηρεάζεται από κοινά στοιχεία. Το επίπεδο κέρδους από εργασία εκτός γεωργίας, το γενικό οικονομικό επίπεδο του οίκου, το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα, η πρόσβαση σε contract farming (παραγωγή υπό σύμβαση), το επίπεδο πληροφόρησης, και η ιδιοκτησία κτήματος έδειξαν να είναι οι καταλύτες για τους παραγωγούς. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι απρόβλεπτες πολιτικές κράτους έδειξαν να είναι μεγάλο εμπόδιο.
Είναι φανερό, εκτός από την ιδιωτική πρωτοβουλία, πως ακόμα και σε χώρες με αξιοσημείωτα προβλήματα που έχουν την ανάπτυξη της γεωργίας ως προτεραιότητα (όπως η Oυγκάντα) οι απρόβλεπτες πολιτικές του κράτους και η έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας οδηγούν παραγωγούς στην έλλειψη πρωτοβουλιών. Στην τωρινή πολιτική κατάσταση τις Ελλάδος, οι απρόβλεπτες πολιτικές και η έλλειψη ενημέρωσης είναι φανερά προβλήματα. Σε πολλά κράτη η τοπική παραγωγή έχει συμπιεστεί από ξένα συμφέροντα λόγω ανύπαρκτης κρατικής πρωτοβουλίας όσον αφορά την επίβλεψη αυτών των δραστηριοτήτων. Ο γεωργός καταλήγει να είναι ξένο σώμα σε μια αλυσίδα δραστηριοτήτων που ναι μεν ξεκινάνε από αυτόν αλλά καταλήγουν να επιφέρουν το περισσότερο κέρδος σε μεσάζοντες και διανομείς.
Ξεκάθαρη ενημέρωση, σταθερές πολιτικές, ιδιωτική πρωτοβουλία, και ένα ξεκάθαρο ρυμοτομικό σχέδιο είναι κλειδιά για να μειώσουν την εισροή πολιτών σε μεγάλα αστικά κέντρα και τον αργό θάνατο της γεωργίας και της επαρχίας και της διανομής κερδών. Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από αυτόν τον κλοιό, αλλά χωρίς ένα σταθερό κράτος και ιδιωτική πρωτοβουλία ο δρόμος θα είναι πολύ δύσκολος.
*Ο κ. Βασιλειος Στουραΐτης είναι Διδάκτωρ University of Reading, United Nations consultant, Rome. Επίσης είναι πολιτικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, που έχει περάσει από τη διαδικασία του Μητρώου Πολιτικών Στελεχών.
