Η κοινή δήλωση των «27» της ΕΕ κρίνεται ως αρκετά θετική για την ελληνική πλευρά. Και οπωσδήποτε ήταν καλύτερη από τα συμπεράσματα του Δεκεμβρίου, τα οποία ήταν χειρότερα από τα συμπεράσματα του Οκτωβρίου, ωστόσο, οι τελικές αποφάσεις μεταφέρθηκαν για τον Ιούνιο. Αυτό που περιγράφω σχηματικά είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από ελληνικής άποψης, ασφαλώς ήταν μια καλή εξέλιξη η προχθεσινοβραδινή. Διότι μπαίνει πλέον ένα πλαίσιο κανόνων στη θετική ατζέντα ΕΕ – Τουρκίας, με αποτέλεσμα αυτή να εξαρτάται (και) από τη στάση και τη συμπεριφορά της Άγκυρας έναντι Αθήνας και Λευκωσίας.
Δεν υπάρχει αυτοματοποιημένος μηχανισμός μεν, ωστόσο είναι μια διαδικασία που δεν θα είναι εύκολη για την Τουρκία. Αν, δηλαδή, κάνοντας μια παράνομη ενέργεια, όπως χαρακτηρίστηκαν οι διερευνητικές γεωτρήσεις ή προβαίνοντας σε οποιαδήποτε άλλη αποσταθεροποιητική ενέργεια, τότε ξέρει ότι μπορεί μεν να μην επιφέρει αυτομάτως κυρώσεις αλλά θα διακόψει την όποια πρόοδο έχει τυχόν συντελεστεί.
Όσον αφορά στις ισορροπίες, είναι σαφές ότι υπάρχει ένα μπλοκ κρατών μέσα στην ΕΕ, προεξεχούσης της Γερμανίας, το οποίο στηρίζει την Τουρκία. Δηλαδή, στηρίζει τα συμφέροντά του. Δεν είναι, λοιπόν, απαραιτήτως φιλότουρκοι οι Γερμανοί, όμως έχουν παραδοσιακά στενές σχέσεις μαζί της.
Για να έρθουμε στο σήμερα, ανάμεσα σε Βερολίνο και Άγκυρα έχει αναπτυχθεί μια κατάσταση αλληλεξάρτησης. Είναι ενδεικτικό ότι οι εμπορικές συναλλαγές τους το 2019 προσέγγισαν τα 35,5 δισ.$. Δεν είναι αμελητέο το ποσό. Υπάρχουν, επίσης, επενδύσεις γερμανικές στην Τουρκία, διότι εκεί πέρα βρίσκει η Γερμανία φτηνά εργατικά χέρια, έναν φορολογικό παράδεισο, ενώ η νομοθεσία δεν αποτελεί εμπόδιο. Είναι προσαρμοσμένη, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των επενδυτών. Είτε μιλάμε για εργατικό δίκαιο, είτε μιλάμε για αποφάσεις δικαστηρίων.
Όλα αυτά συνδυαστικά με τη μεγάλη παραγωγική βάση έχουν παίξει ρόλο. Αξιοπρόσεκτη είναι και η παρουσία των Ολλανδών στην Τουρκία, όπως και των Ισπανών που έχουν ένα σημαντικό άνοιγμα στις τουρκικές τράπεζες. Υπολογίζεται ότι είναι 35-50 δισ.$, ίσως και περισσότερα. Και οπωσδήποτε παίζει ρόλο στη στάση της Μαδρίτης ο μεγάλος βαθμός έκθεσης των ισπανικών τραπεζών.
Επιπρόσθετα, οι Ισπανοί κατασκευάζουν μαζί με την Τουρκία το τουρκικό ελικοπτεροφόρο. Υπάρχουν συνεπώς και αμυντικά συμφέροντα. Εξίσου αμυντικά συμφέροντα έχουν οι Γερμανοί, οι οποίοι πρόκειται να κατασκευάσουν έξι αόρατα υποβρύχια, όπως αυτά που έχουμε εμείς, που είναι τελευταίας τεχνολογίας και τα οποία για την ώρα δίνουν μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα στην Ελλάδα κάτω από τη θάλασσα.
Η Ιταλία, εξάλλου, έχει σχέσεις με την Τουρκία αμυντικού χαρακτήρα κι έχει βρει ένα modus operandi με την Τουρκία συνολικά στην Αν. Μεσόγειο. Ναι μεν υποχρεώθηκε να καταγγείλει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, ωστόσο, από εκεί και πέρα η συνεργασία της με την Τουρκία στην Λιβύη είναι σημαντική. Κι αυτό επειδή η Ρώμη θέλει μια κυβέρνηση στην Τρίπολη, στην οποία θα ασκεί επιρροή για την ανάσχεση των προσφυγομεταναστευτικών ροών.
Επίσης, η Ιταλία έχει ενεργειακά συμφέροντα στην Λιβύη και θεωρεί ότι μέσα από μια λειτουργική σχέση με την Τουρκία μπορεί να τα εξασφαλίσει, δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή η τελευταία επηρεάζει καταλυτικά την κυβέρνηση της Τρίπολης. Ακόμα και τη νέα, όχι μόνο τον Σάρατζ δηλαδή, αλλά κι αυτή που προέκυψε μετά τις διεργασίες που έγιναν μεταξύ των φυλών και των διάφορων συνιστωσών της Λιβύης.
Η Γερμανία έχει επίσης μειονότητα τουρκική η οποία διαβιοί εκεί και, μάλιστα, προϊόντος του χρόνου αρχίζουν να ψηφίζουν αρκετοί εξ’ αυτών και φαίνεται ότι οι περισσότεροι, τουλάχιστον με βάση τη ψήφο τους στις τουρκικές εκλογές, είναι υποστηρικτές του κόμματος ΑΚΡ του Ερντογάν. Το ίδιο ζήτημα με μειονότητα, πολύ πιο έντονο από τη Γερμανία, έχει η Βουλγαρία, με αναγνωρισμένη εθνική τουρκική μειονότητα, η οποία είναι περίπου 10% και συμμετέχει πολλές φορές σε κυβερνήσεις συνεργασίας. Με συνεπή παρουσία στο βουλγαρικό κοινοβούλιο.
Υπάρχουν, ακόμα, κράτη τα οποία προσεγγίζουν την Τουρκία διότι οι ηγεσίες τους είναι αυταρχικές κι έχουν βρει κοινό βηματισμό με τον Ερντογάν που είναι επίσης αυταρχικός. Σε αυτούς συγκαταλέγεται ο Ούγγρος Όρμπαν, ο οποίος φαίνεται να αλληλοθαυμάζεται με τον Ερντογάν.
Όλο αυτό το πλέγμα, λοιπόν, δημιουργεί ισορροπίες μέσα στην ΕΕ που δεν είναι εύκολο για την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Κύπρο, και κάποιες άλλες χώρες, όπως εσχάτως η Αυστρία, να επιβάλλουν τις απόψεις τους σ’ αυτό το παγιωμένο μπλοκ. Πολύ περισσότερο από τη στιγμή που πρώτον, απαιτείται ομοφωνία για τις αποφάσεις και δεύτερον, η συμμετοχή της Γερμανίας προσθέτει τη βαρύτητά της στις φωνές που προκρίνουν τον κατευνασμό ως την πλέον πρόσφορη πολιτική απέναντι στην Άγκυρα.
Και το τελευταίο ζήτημα είναι το προσφυγομεταναστευτικό αλλά και γενικότερα ζητήματα ασφάλειας, όπως το θέμα των τζιχαντιστών που είναι σημαντικό για τους Ευρωπαίους. Εκεί πάλι η Τουρκία έχει αξία. Και, μάλιστα, οι Γερμανοί δίνουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στο προσφυγομεταναστευτικό απ’ ό,τι εμείς φανταζόμαστε, θεωρώντας ότι επειδή έχουν πλέον ανασταλεί οι ροές και η τελευταία είναι θωρακισμένη, δεν ενδιαφέρεται για το ζήτημα.
Το αντίθετο, το Βερολίνο τρέμει στην ιδέα να ξανανοίξουν οι ροές και προκειμένου να το αποφύγει αυτό κάνει, και πρόκειται να κάνει και στην επικαιροποίηση της Κοινής Δήλωσης του 2016, κάποια δώρα στην Άγκυρα.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ και αναλυτής διεθνών θεμάτων του Ant1
