Η Ελλάδα δεν είναι ούτε Συρία, ούτε Λιβύη. Οι τούρκοι επιτελείς το γνωρίζουν και γι αυτό η ένταση με την Ελλάδα διατηρείται σε ελεγχόμενα πλαίσια. Οσο η Αθήνα διατηρεί αποφασιστική στάση, ενισχύει τις ενοπλες δυνάμεις της και κτίζει συμμαχίες, δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα το δραματικό, σχολιάζει στο Liberal, ο αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς ασφάλειας στο King's College London Μάνος Καραγιάννης, με αφορμή τις νέες απειλές και τη νευρικότητα Ερντογάν.
Εξηγεί γιατί δύσκολα η Αγκυρα θα αποπειραθεί μια νέα υβριδική εισβολή στον Εβρο, χωρίς όμως να αποκλείει να αυξηθούν οι μεταναστευτικές ροές μέσω θαλάσσης, ενώ αποδίδει τις εκ πρώτης όψεως, βιαστικές ή ανορθολογικές το τελευταίο διάστημα κινήσεις Ερντογάν σε μια προσπάθεια ενεργοποίησης των εθνικιστικών αντανακλαστικών της κοινής γνώμης, καθώς η γείτονα έχει εισέλθει σε μια μακρά προεκλογική περίοδος. Δηλώνει πάντως πως δεν είναι καθόλου βέβαιος ως προς το αν πλησιάζει το πολιτικό τέλος του τούρκου ηγέτη.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τα τελευταία γεγονότα μας φέρνουν ξανά αντιμέτωπους με το ερώτημα : Μπορεί να ξαναδούμε ένα νέο Εβρο; Μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με μια νέα υβριδική απειλή;
Η δική μου εκτίμηση είναι ότι πολύ δύσκολα θα αποπειραθεί η Άγκυρα να επαναλάβει μια υβριδική εισβολή στον Έβρο. Αυτό το λέω για δύο λόγους. Πρώτον, η ελληνική πλευρά έχει θωρακίσει σε μεγάλο βαθμό τα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα και μια τέτοια προσπάθεια δεν έχει καμία πιθανότητα να πετύχει. Δεύτερον, το έντονο αμερικανικό ενδιαφέρον για την Αλεξανδρούπολη λειτουργεί αποτρεπτικά για τέτοιες κινήσεις. Η τουρκική ηγεσία ξέρει καλά ποιές είναι οι κόκκινες γραμμές της Ουάσινγκτον. Ωστόσο, είναι αρκετά πιθανό να αυξηθούν οι μεταναστευτικές ροές μέσω θαλάσσης όπου εκεί τα πράγματα είναι πιο δύσκολα για εμάς. Για αυτό απαιτείται αυστηρή και αποτελεσματική φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων, χωρίς συναισθηματισμούς και ενοχές. Δεν χρειάζεται η Αθήνα να απολογείται σε κανέναν για την πολιτική της. Κοιτάξτε τι κάνει η Μεγάλη Βρετανία, η Αυστραλία και οι ΗΠΑ σε αντίστοιχες περιπτώσεις.
Οι συνεχείς απειλές του Ερντογάν, η νευρικότητα που εκπέμπει τελευταία, οι κινήσεις χωρίς λογική όπως η πρόθεσή του να απελάσει δυτικούς πρέσβεις, κάνουν πολλούς να πιστεύουν ότι ο ίδιος βλέπει πως πλησιάζει το πολιτικό του τέλος. Ποια η γνώμη σας;
Είναι αλήθεια ότι σε πρώτη ανάγνωση ορισμένες κινήσεις του καθεστώτος Ερντογάν φαίνονται βιαστικές ή ανορθολογικές. Στην πραγματικότητα, η επιθετική ρητορική του Τούρκου προέδρου εντάσσεται σε μια προσπάθεια ενεργοποίησης των εθνικιστικών αντανακλαστικών της κοινής γνώμης. Το αφήγημα που διαχέεται από πάνω προς τα κάτω είναι απλό και έχει ισχυρές ιστορικές αναφορές: «Η Τουρκία έχει πολλούς εσωτερικούς (π.χ. Γκιουλενιστές, Κούρδοι) και εξωτερικούς (π.χ. Γαλλία, Ελλάδα, Ισραήλ) εχθρούς που μόνο ο Ταγίπ Ερντογάν τολμάει να αντιμετωπίσει». Η γειτονική χώρα έχει εισέλθει σε μια μακρά προεκλογική περίοδος και αυτό μπορεί να εξηγήσει πολλά πιστεύω. Δεν είμαι βέβαιος πάντως ότι πλησιάζει το πολιτικό τέλος του Ερντογάν.
Και οι διάδοχοί του ;
Κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα υπάρχει πολιτική αλλαγή στην Τουρκία. Η κεμαλική αντιπολίτευση έχει στελέχη με μεγάλη δημοφιλία, αλλά δεν ελέγχει πλέον το βαθύ κράτος. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το καθεστώς θα παραδώσει την εξουσία με ειρηνικό τρόπο. Εξακολουθώ να θεωρώ ως πιθανότερο σενάριο να υπάρχει κάποια στιγμή μια ενδοκαθεστωτική αλλαγή. Να έρθει, δηλαδή, στην εξουσία κάποιος από το ΑΚΡ που θα διασφαλίσει τη συνέχεια του καθεστώτος. Με τα σημερινά δεδομένα, οι υποψήφιοι για μια τέτοια διαδοχή είναι ο Χουλουσί Ακάρ, ο Ιμπραήμ Καλίμ, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ή ακόμα και ο γαμπρός του. Σε κάθε περίπτωση, η τουρκική πολιτική έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου δεν πρόκειται να αλλάξει. Ελπίζω ότι το καταλαβαίνουν όλοι αυτό.
Κάποιοι παρομοιάζουν την πορεία της Τουρκίας με έναν εκρηκτικό μηχανισμό, ο οποίος έχει ενεργοποιηθεί και απλώς το ρολόι μετρά αντίστροφα, εννοώντας ότι η σύγκρουση με την Ελλάδα είναι αναπόφευκτη. Τι λέτε;
Με μια αντικειμενική ματιά, θα έλεγε κανείς ότι είναι απλά θέμα χρόνου η πολεμική σύγκρουση για δύο λόγους. Πρώτον, η άλλη πλευρά συνεχώς εξαπολύει στρατιωτικές απειλές και δημιουργεί προσδοκίες στην τουρκική κοινή γνώμη για μια «μεγάλη νίκη» εναντίον ενός «παραδοσιακού εχθρού». Δεύτερον, αρκετές φορές φτάσαμε πολύ κοντά σε ανοικτή σύγκρουση που αποφεύχθηκε με την παρέμβαση τρίτων. Η δική μου άποψη είναι όμως διαφορετική. Αν ήταν τόσο σίγουροι για τον εαυτό τους οι Τούρκοι θα είχαν κάνει ήδη επιθετική κίνηση. Η Ελλάδα δεν είναι ούτε Συρία ούτε Λιβύη. Πέρα από τη συμμετοχή μας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, έχουμε τις ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις στα Βαλκάνια. Για συγκεκριμένους στρατιωτικούς λόγους, αν σήμερα ξεκινήσει μια τέτοια σύγκρουση, το πιθανότερο είναι να κερδίσει η Ελλάδα παρά η Τουρκία. Αυτό το γνωρίζουν οι Τούρκοι επιτελείς και για αυτό η ένταση με την Ελλάδα διατηρείται σε ελεγχόμενα πλαίσια. Όσο η Αθήνα διατηρεί αποφασιστική στάση, ενισχύει τις ένοπλες δυνάμεις και χτίζει συμμαχίες, δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα δραματικό.
Τα όσα συμβαίνουν στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας κάνουν την Ευρώπη να καταλάβει τι συνέβη το 2020 στον Εβρο;
Και ναι και όχι. Από τη μία, η απαράδεκτη συμπεριφορά του καθεστώτος Λουκασένκο δημιουργεί αρνητικούς συνειρμούς εναντίον του καθεστώτος Ερντογάν και αυξάνεται έτσι το κόστος μια αντίστοιχης τουρκικής κίνησης. Η Αθήνα, όμως, δεν φαίνεται να προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει τα γεγονότα της Πολωνίας προς μια τέτοια κατεύθυνση. Το ελάχιστο που θα μπορούσε να κάνει είναι να στείλει μια μικρή αστυνομική δύναμη στη Βαρσοβία, όπως έκαναν οι Πολωνοί φίλοι μας το 2020 στον Έβρο. Πώς θα ζητήσουμε ξανά τη συνδρομή τους όταν εμείς μένουμε περίπου βουβοί σε ότι συμβαίνει εκεί; Δεν γνωρίζω αν ζήτησε κάτι από την Αθήνα η πολωνική κυβέρνηση, αλλά θα έπρεπε να το προτείνουμε εμείς ούτως ή άλλως. Αφού τα ελληνικά σύνορα είναι ευρωπαϊκά, το ίδιο ισχύει φυσικά για τα σύνορα της Πολωνίας και κάθε άλλου κράτους-μέλους της ΕΕ.
Ο Μάνος Καραγιάννης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο King's College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
