Του Νίκου Χαραλάμπους*
Να ξεκινήσουμε από αυτό: Για την πλειονότητα των πολιτών, το μεταναστευτικό δεν είναι το κύριο θέμα με βάση το οποίο ψηφίζουν. Οικονομία, δουλειές, παιδεία και ασφάλεια έρχονται πάντα στην κορυφή της λίστας των ζητημάτων, που απασχολούν τους πολίτες. Αλλά το μεταναστευτικό είναι σίγουρα το μέσο, ώστε μικρά δεξιά και ακροδεξιά κόμματα να ξεφύγουν από την αφάνεια και να πιάσουν ακόμα και διψήφια ποσοστά, πράγμα, που μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες πολιτικές.
Οι φωνές, που εναντιώνονται στη μετανάστευση, κατηγορούν τους φιλελεύθερους ως αφελείς και επικίνδυνους και πως τάχα «θέλουν αύριο να ανοίξουν τα σύνορα». Έχω συναντήσει πολύ λίγους φιλελεύθερους, που λένε κάτι τέτοιο. Είναι απολύτως λογικό ότι, αν βάλεις περισσότερους ανθρώπους σε ένα μέρος με στεγανά -τα οποία δεν έχουν να κάνουν με τη γεωγραφία του μέρους, αλλά με την οικονομία και τους θεσμούς- τότε θα έχεις μια πιεσμένη κατάσταση, που μπορεί να έχει και εκρήξεις, όπως ακριβώς μια κλειστή χύτρα με νερό, που βράζει.
Η φιλελεύθερη αρχή είναι πως, όταν μια οικονομία ή/και κοινωνία είναι πραγματικά ελεύθερη, δεν έχει όριο στο πόσους ανθρώπους μπορεί να δεχτεί.
Αλλά πάμε στο σήμερα, για να δούμε ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συγκεκριμένες φιλελεύθερες ιδέες για το μεταναστευτικό, εφαρμόσιμες άμεσα και με γνώμονα πάντα τον ανθρωπισμό και την πραγματικότητα:
1) Αναγνώριση ίσων δικαιωμάτων για τα παιδιά, που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Δεν με νοιάζει αν λέγεται υπηκοότητα ή ιθαγένεια ή κάτι άλλο. Δεν νοείται να έχεις γεννηθεί σε μια χώρα και αυτή η χώρα να μην σε αναγνωρίζει, επειδή οι γονείς σου έχουν γεννηθεί σε άλλη (την οποία ενδεχομένως να μην έχεις γνωρίσει και ποτέ). Δεν νοείται άρνηση εξυπηρέτησης από δημόσιες υπηρεσίες, να μην έχεις ελληνικό διαβατήριο, να μην έχεις ελληνική ταυτότητα, να μην μπορείς να βγάλεις ένα πιστοποιητικό ή να χρειάζεται οποιαδήποτε επιπλέον διαδικασία για κάθε άτομο, που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα.
2) Αμνηστία και άδεια παραμονής για όσους μετανάστες ζουν και εργάζονται τουλάχιστον για πέντε χρόνια στην Ελλάδα. Το να ζεις για πέντε χρόνια σε μια χώρα σημαίνει, πως έχεις απλώσει ρίζες. Μπορεί να έχεις ήδη ξεκινήσει οικογένεια και σίγουρα θα είσαι χρήσιμος ή χρήσιμη στους εργοδότες σου. Δεν νοείται να υπάρχει κράτος, που θα σε ξεριζώσει από τη ζωή, που έχεις φτιάξει και θα σε διώξει από τη χώρα. Ας υπάρχει η περίοδος των πέντε χρόνων, που κάποιος «παράνομος» μετανάστης θα είναι δυνατόν να εντοπισθεί και απελαθεί. Αλλά δεν γίνεται άνθρωποι να είναι μετέωροι σε μια χώρα τόσα πολλά χρόνια μετά την παραμονή τους, σε μια χώρα, που απλά δεν μπορείς να ζήσεις, αν δεν δουλεύεις. Είναι απάνθρωπο να νιώθεις κυνηγημένος για χρόνια.
3) Πάμε τώρα σε όσους θέλουν να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα. Ας βάλουμε ένα είδος point system. Είναι πάγια πρόταση των συντηρητικών και, ως πρώτο μέτρο, δεν έχω αντίρρηση. Υπάρχει, πάντοτε, το πρόβλημα πως το κράτος δεν μπορεί να ξέρει τις ανάγκες της αγοράς κάθε στιγμή, αλλά ας υποθέσουμε, πως μπορείς να βάλεις δείκτες μόρφωσης και ειδικότητας, ώστε να δέχεσαι με αυτόν τον τρόπο έναν ελεγχόμενο αριθμό μεταναστών.
4) Ένα σύστημα χορηγίας: Να μπορεί κάθε πολίτης να καλεί κάποιον να εργαστεί για ορισμένο ή αόριστο χρονικό διάστημα, αλλά σε αυτήν την περίπτωση ο πολίτης αυτός είναι και ο εγγυητής της συμπεριφοράς του μετανάστη κι αν ο μετανάστης παρανομήσει ή προκαλέσει φθορά, τότε ο πολίτης θα κληθεί να καλύψει τις όποιες ζημίες. Τα συστήματα χορηγίας έχουν μια κακή φήμη λόγω ιστοριών, που ακούγονται με πολίτες να παίρνουν τα διαβατήρια των μεταναστών και να τους έχουν να δουλεύουν σε συνθήκες σκλαβιάς. Δεν μιλάμε για κάτι τέτοιο. Ο μετανάστης θα μπορεί να αλλάξει το status του οποιαδήποτε στιγμή το θελήσει και φυσικά θα πρέπει να έχει την προστασία του κράτους σε ό,τι αφορά στα ατομικά του δικαιώματα.
5) Ας έχουμε ένα λογικό και ευπρόσδεκτο σύστημα υποδοχής επιχειρηματιών/επενδυτών και ταλέντων. Μπορεί να είναι μέρος του point system, μπορεί να είναι μια διαφορετική δίοδος που θα δέχεται αυτούς που έχουν την διάθεση να ξεκινήσουν μια επιχείρηση στην Ελλάδα ή αυτούς το ταλέντο των οποίων είναι αναγνωρισμένο, αλλά δεν έχουν τρόπο εισόδου και παραμονής στη χώρα.
Ας πάμε τώρα και σε ιδέες, που είναι «έξω από τα καθιερωμένα». Οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει ποτέ να πάψουν να αναζητούν νέες ιδέες και να επαναπαύονται σε συνθήματα και προτάσεις, που μπορεί μετά από δεκαετίες να καταστούν παρωχημένες ή ανεπαρκείς.
Γιατί να μην μπορεί ένας μετανάστης να αγοράσει άδεια παραμονής ορισμένου χρόνου από τους δήμους στους οποίους θέλει να ζήσει; Και τα χρήματα αυτά, μαζί με μέρος των χρημάτων, που θα έρχονται για την υποστήριξη των μεταναστών, θα μπορούν να δίνονται στα χαμηλότερα εισοδήματα ως μέρισμα. Η πρόταση αυτή επιδιώκει να παρακάμψει το κεντρικό κράτος - ακόμα και τη δημοτική αρχή - διότι η κατηγορία (πολλές φορές βάσιμη) είναι πως το κεντρικό κράτος «φορτώνει» από μετανάστες που επιβαρύνουν περιοχές, δίνει μεν λεφτά στους δήμους, αλλά ποτέ αυτό το χρηματικό όφελος δεν φτάνει στους πολίτες που επιβαρύνονται περισσότερο. Είναι μια πρωτόλεια πρόταση στην οποία είναι δύσκολο ακόμα να βάλεις αριθμούς αλλά ακόμα κι αν ένας πολίτης έπαιρνε πχ 1.000 ευρώ τον χρόνο ως μέρισμα μετανάστευσης, σίγουρα θα έβλεπε με διαφορετική ματιά ακόμα και τους νέους μετανάστες.
Αυτή η πρόταση βάζει τον πολίτη στο κέντρο του συλλογισμού αφήνοντας κατά μέρος τους γνωστούς ενδιάμεσους (κράτος, δήμο) που μπορεί μεν να χρειάζονται πόρους για κάποιες υποδομές αλλά, δυστυχώς, είναι και ευάλωτοι στη διαφθορά και στην κακοδιαχείριση.
Τέλος, μια ριζοσπαστική πρόταση που έχει να κάνει με το ότι υπάρχουν πόλεις σε μια χώρα που θέλουν μετανάστες αλλά και άλλες πόλεις ή μέρη της χώρας που δεν τους θέλουν. Τα πιο έντονα παραδείγματα τα βρίσκουμε στην Αγγλία (το Λονδίνο θέλει μετανάστες ενώ η υπόλοιπη χώρα όχι) και στις ΗΠΑ (η Νέα Υόρκη και το Λος Άντζελες θέλουν μετανάστες ενώ πολλά άλλα τμήματα χώρας δεν θέλουν). Σύμφωνα με αυτή τη πρόταση, με τη “Βίζα μεγάλων πόλεων” οι μετανάστες θα έχουν δικαίωμα εισόδου, εργασίας και εγκατάστασης στα όρια της πόλης αλλά πιο περιορισμένη δυνατότητα μετακίνησης, ίσως και καθόλου εγκατάστασης ή εργασίας σε άλλα μέρη της χώρας. Ελπίζω να μην υπάρχει αντίλογος με το επιχείρημα πως έτσι υπονομεύεται η εθνική κυριαρχία καθώς οι περιορισμοί στη μετακίνηση θα αφορούν στους μετανάστες, όχι τους πολίτες της χώρας.
Τα παραπάνω μπορούν και πρέπει να προσαρμόζονται όταν η οικονομία ανοίγει περισσότερο ώστε σιγά σιγά να επιτυγχάνεται και πιο ανοικτή μεταναστευτική πολιτική -όση μπορεί να αντέξει κάθε στιγμή η κατάσταση στην οικονομία.
Δύσκολο να μπορεί να προσδιορίσει κανείς το σημείο αντοχής κάθε στιγμή για το κράτος αλλά ας δεχτούμε πως μπορεί με τις κατάλληλες δομές να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Ένα μικρό κράτος μπορεί να εστιάσει σε σημαντικά θέματα.
Χρειαζόμαστε προτάσεις πέρα από τη ρητορική και την ιδεοληψία που θα έχουν στο κέντρο τους τον πολίτη αλλά και τον μετανάστη και που θα λαμβάνουν υπόψη την καθημερινότητα των πολιτών.
Οι φιλελεύθεροι σε αυτό έχουν το προβάδισμα και δεν θα πρέπει να φοβούνται να διατυπώνουν ιδέες και απαντήσεις υπέρ μιας εξορθολογισμένης –για αρχή- και ολοένα πιο ανοικτής –μετέπειτα- μεταναστευτικής πολιτικής με την οποία όλοι και όλες θα κερδίζουν.
* O κ. Νίκος Χαραλάμπους είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας.
