Τον Αύγουστο του 2011 στη Βρετανία, με αφορμή επεισόδιο αστυνομικής βίας, ξέσπασαν εκτεταμένες ταραχές που έμειναν γνωστές ως «London Riots». Εκείνη την περίοδο, η επικ.Καθηγήτρια Μαθηματικών Χάνα Φράι (Hannah Fry) που ειδικεύεται στα μαθηματικά μοντέλα για τη μελέτη μοτίβων στην ανθρώπινη συμπεριφορά, συνεργάστηκε με τη βρετανική αστυνομία για τη διαχείριση και των εντοπισμό όσων επιδίδονταν σε λεηλασίες και καταστροφές ιδιωτικής περιουσίας.
Δύο χρόνια μετά, θα βρεθεί σε συνέδριο στο «εναλλακτικό» Βερολίνο, στη Γερμανία, τη χώρα-κέρβερο των προσωπικών δεδομένων όπου «αφελώς υπερήφανη» θα παρουσιάσει αυτή την εργασία. «Παρουσίασα την εργασία μου αλλά όταν ήρθε η ώρα των ερωτήσεων απλώς με έκαναν σκουπίδι», θα αφηγηθεί η ίδια σε μια πρόσφατη συνέντευξή της. «Κυριολεκτικά με διέλυσαν. Φυσικά και έπρεπε να είμαι πιο υποψιασμένη αλλά δεν ήμουν. Βλέπετε, εμείς οι Μαθηματικοί δεν δίνουμε κάποιο Όρκο του Ιπποκράτη, δεν χρειάστηκε μέχρι σήμερα να ασχοληθούμε με τη δεοντολογία στην εργασία μας. Έκτοτε βέβαια για μένα όλα άλλαξαν».
Ζούμε στην εποχή του Αλγόριθμου, μια εποχή που οι Μαθηματικοί που τους κατασκευάζουν ίσως θα έπρεπε να δεσμεύονται με κάποιο όρκο, σαν αυτόν που δίνουν οι γιατροί, αφού ένας Αλγόριθμος μπορεί να καταστρέψει, κυριολεκτικά, μια ανθρώπινη ζωή, να προκαλέσει το θάνατο σε δεκάδες άλλες αλλά την ίδια στιγμή να σώσει άλλες ζωές και να βελτιώσει πολύ σημαντικά και με τρόπο μετρήσιμο της καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη.
Αυτά εξετάζει το βιβλίο «Άνθρωπος στην Εποχή του Αλγόριθμου» της Χάνα Φράι.
Για τους περισσότερους από εμας η λέξη αλγόριθμος μπήκε στο λεξιλόγιο μας με τη χρήση του Facebook. Παρατηρώντας, ως χρήστες, τα «καμώματα» της πλατφόρμας, ακόμα και οι πιο ανυποψίαστοι από εμάς έχουμε καταλάβει ότι έχει μια φοβερή ικανότητα να «μαντεύει» τις επιθυμίες των χρηστών της, να εμφανίζει, ως επί τω πλείστον, στην οθόνη μας απόψεις που μας βρίσκουν σύμφωνους, να ενισχύει την αισιοδοξία ή τις φοβίες και διάολε! Πως μπορεί να μαντεύει τι χρειαζόμαστε κάθε φορά και να μας δείχνει τις ανάλογες διαφημίσεις;
Κάποια στιγμή μάθαμε πως όλα αυτά τα ρυθμίζουν οι αλγόριθμοι.
Κάποιοι βέβαια διαβάζαμε στις ειδήσεις τις περίφημες παρτίδες σκακιού του Γκάρι Κασπάροβ με τον υπολογιστή Deep Blue της IBM το 1997 αλλά φυσικά δεν μπορούσαμε να ξέρουμε ότι με τον Κασπάροβ έπαιζαν σκάκι οι έξυπνοι αλγόριθμοι με τους οποίους οι μηχανές αποκτούσαν «ανθρώπινες ιδιότητες».
Το βιβλίο «Άνθρωπος στην Εποχή του Αλγόριθμου» εξηγεί με χαρακτηριστικά παραδείγματα που τα περισσότερα έχουν γίνει γνωστά μέσω των ειδήσεων το βαθμό που επηρεάζουν οι αλγόριθμοι τη ζωή μας. Κάποια παραδείγματα είναι ανατριχιαστικά. Η συγγραφέας, μαθηματικός η ίδια που χρησιμοποιεί τους αλγόριθμους για να αναπτύξει εφαρμογές που «κουμπώνουν» σε ανθρώπινες συμπεριφορές, επιλέγει τις λέξεις της με μεγάλη προσοχή. Είναι σαφής η πρόθεσή της να ενημερώσει για τους κινδύνους του «εργαλείου» αλλά όχι να τοκίσει στην τεχνοφοβία. Θα ήταν και «κόντρα ρόλος» για την ίδια. Επισημαίνει πολλές φορές την τάση μας να εμπιστευόμαστε την κρίση της μηχανής περισσότερο από τη δική μας ή πάλι να απορρίπτουμε τις αποφάνσεις της μηχανής καθολικά. Και τα δύο είναι λάθος.
Το σοβαρό ζήτημα που θίγει το βιβλίο δευτερευόντως είναι αυτό των προσωπικών δεδομένων. Νομοθεσίες σαν αυτή του GDPR που ισχύουν στην Ευρώπη είναι ένα μόνο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Απαιτείται μια συστηματική εκπαίδευση των χρηστών του διαδικτύου, δηλαδή όλων μας και στους κανόνες του GDPR αλλά και στο να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τι είδους πληροφορίες μας ζητούν να δίνουμε για τον εαυτό μας κάθε φορά και πάνω απ’όλα πρέπει να μάθουμε να λέμε και όχι, να αρνούμαστε να δώσουμε τη συναίνεσή μας σε όποιον ζητά να συλλέξει προσωπικά δεδομένα.
Το βιβλίο είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και διαβάζεται πολύ ευχάριστα απ’όλους, σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Ναι, εννοούμε πως είναι και «βιβλίο παραλίας» αν και θεωρούμε αυτή τη διάκριση κενή νοήματος.
Θα θέλαμε βέβαια η έκδοση να είναι λίγο πιο επιμελημένη και η μετάφραση καλύτερη.
Συνιστούμε θερμά να το διαβάσετε ώστε να είστε στοιχειωδώς υποψιασμένοι για το πως λειτουργεί ο σύγχρονος κόσμος αλλά και διπλά προσεκτικοί στην παροχή των δεδομένων σας.
Ζούμε στην εποχή που οι κανόνες της δεοντολογίας ίσως να είναι πιο σημαντικοί για τους μαθηματικούς από τους γιατρούς, ένα κόσμο γεμάτο έξυπνα εργαλεία που όμως για να τα χειριστούμε επ ωφελεία μας πρέπει να προηγηθεί η χρήση κάποιων άλλων εργαλείων, πολύ παλαιών: της κριτικής και φιλοσοφικής σκέψης. Ζούμε σ’ ένα κόσμο που μας δίνει άπειρες δυνατότητες αρκεί να είμαστε καλά προετοιμασμένοι.
Διαβάστε το!
Hannah Fry, Άνθρωπος στην Εποχή του Αλγόριθμου (Παπασωτηρίου)
