Του Λέανδρου Ρακιντζή*
Ουσιαστικός νόμος είναι η διαταγή της πολιτείας, που εκφράσθηκε και δημοσιεύθηκε προσήκοντος και περιέχει υποχρεωτικό για πάντες κανόνα δικαίου. Ερμηνεία των κανόνων του δικαίου είναι η εργασία για την ανεύρεση της εννοίας του νόμου, που διακρίνεται στη γραμματική, λογική και αυθεντική. Αυθεντική είναι η δια νόμου γινομένη εξήγηση της εννοίας αυτού. Γραμματική ερμηνεία είναι η δια γράμματος του νόμου δηλαδή δια του κειμένου αυτού γινομένη και συνεπώς καμιά λέξη του κειμένου δεν μπορεί να θεωρηθεί, ότι έχει διαφορετική έννοια, εκτός αν αυτό προκύπτει δια της εφαρμογής της λογικής ερμηνείας δηλαδή κατά τους κανόνες της λογικής γινομένης. Η ερμηνεία του νόμου είναι λογική, όταν περιέχει όχι ξηρά λογική κατασκευή, αλλά τη λογική του δικαίου δηλαδή αυτή που έχει αφορμή το κοινό περί δικαίου αίσθημα και τους γενικούς ή ειδικούς σκοπούς του νόμου.
Τα τελευταία χρόνια πλανάται κυρίως από αριστερούς κύκλους η αόριστη έννοια για το κοινό περί δικαίου αίσθημα, το οποίο επικαλούνται για να δικαιολογήσουν διάφορες έκνομες πράξεις και συμπεριφορές και το οποίο βρίσκεται πέραν του θεσπισμένου δικαίου, ποικίλει κατά περίπτωση, διαμορφώνεται εν μέρει από τα ΜΜΕ και στη πραγματικότητα είναι το τι πιστεύει η πλειοψηφία ενός λαού τι είναι δίκαιο για συγκεκριμένο θέμα και χρόνο. Η ανίχνευση του είναι παρά πολύ δύσκολη και πιστεύω, ότι εάν τίθετο το ζήτημα σε δημοψήφισμα, εάν μπορεί ένας ενδεκάκις καταδικασμένος σε ισόβια τρομοκράτης ή ένας serial killer πολλές φορές καταδικασμένος σε ισόβια να λαμβάνει τακτικές άδειες εξόδου από τη φυλακή και να κυκλοφορεί στο τόπο του εγκλήματος ή να απολύεται εκ των φυλακών μετά την έκτιση σωρευτικά των πολλών καταδικών σε ισόβια κάθειρξη σε δεκαεννέα χρόνια , η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού θα απαντούσε αρνητικά.
Οι ποινές, που επιβάλλονται από τα δικαστήρια σύμφωνα με το νόμο για συγκεκριμένα αδικήματα έχουν δύο σκοπούς: την ειδική και γενική πρόληψη δηλαδή αφενός , να αποτρέψει ένα επικίνδυνο εγκληματία από τη τέλεση άλλων αδικημάτων με τον εγκλεισμό του στις φυλακές, αφετέρου με το φόβο από τη γνωστοποίηση των αυστηρών ποινών για συγκεκριμένα αδικήματα ως παράδειγμα να αποτρέψει άλλους από τη τέλεση αδικημάτων. Φοβάμαι, ότι οι συνεχείς χορηγήσεις αδειών στους καταδικασμένους ακόμη και σε ισόβια κάθειρξη εγκληματίες και τρομοκράτες με την αλλαγή μάλιστα της νομοθεσίας για τη διευκόλυνση των χορηγήσεων και τον ευνοϊκό υπολογισμό των ποινών και του χρόνου αποφυλακίσεως με τον νόμο Παρασκευοπούλου δεν συντελούν στη εκπλήρωση των σκοπών της ποινής.
Το 1992 θεσπίσθηκε να παρέχεται στους φυλακισμένους τακτική άδεια για την έξοδο τους από τις φυλακές με σκοπό τον σταδιακό εγκλιματισμό τους στις κανονικές συνθήκες ζωής, όταν θα αποφυλακίζονταν, δεν είχε όμως προβλεφθεί να παρέχεται στους καταδικασμένους σε ισόβια κάθειρξη, γιατί εννοιολογικά δεν συνάδει .Το 1997 με το άρθρο 55 του Σωφρονιστικού Κώδικα επιτρέπεται να χορηγείται άδεια και στους καταδικασμένους σε ισόβια κάθειρξη , γιατί πλέον τα ισόβια έπαψαν να είναι ισόβια και με το νόμο Παρασκευόπολου ο καταδικασμένος σε ισόβια το μέγιστο θα παραμείνει στις φυλακές δεκαεννέα χρόνια.
Όταν τα ισόβια ήταν ισόβια χωρίς τις μεταγενέστερες εκπτώσεις οι πολλαπλές καταδίκες σε ισόβια κάθειρξη του ιδίου προσώπου εκτελούντο σωρευτικά χωρίς ιδιαιτέρα νομική επιταγή, γιατί εννοιολογικά δεν ήταν δυνατή η αθροιστική εκτέλεση των ποινών. Ήδη από το άρθρο 105 παρ.1 και 4 Ποιν.Κωδ. προκύπτει, ότι αυτές εκτελούνται αθροιστικά και συνεπώς ο νομοθέτης διακρίνει ευθέως την καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη από τις περισσότερες καταδίκες του ιδίου στην ιδία ποινή.
Ο κρατούμενος στις φυλακές Κασσαβέτειας καταδικασμένος ένδεκα φορές σε ισόβια κάθειρξη Κουφοντίνας ζήτησε για έβδομη φορά άδεια εξόδου από τις φυλακές, που απορρίφθηκε μετά από πρόταση του Εισαγγελέα ομόφωνα από το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Βόλου. Αφενός μεν ως μη νόμιμη, γιατί σύμφωνα με τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 55 του Σωφρονιστικού Κώδικα προβλέπεται η χορήγηση αδείας εξόδου από τις φυλακές μόνον στον καταδικασθέντα μια φορά σε ισόβιο κάθειρξη και όχι πολλές φορές. Και αφετέρου επικουρικά ως κατ' ουσία αβάσιμη, διότι δεν μεταμελήθηκε για τις πράξεις του και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος εξερχόμενος των φυλακών.
Αμέσως ξεκίνησε από τον Ρουβίκωνα ένας αγώνας, που ονομάσθηκε κοινωνικός με ρυπάνσεις δημοσίων κτιρίων ακόμη του μεγάρου της Βουλής και βανδαλισμούς, για τον επηρεασμό της κοινής γνώμης και την πίεση προς τη δικαιοσύνη για την χορήγηση της αδείας με ταυτόχρονη απεργία πείνας του Κουφοντίνα.
H Εισαγγελεύς του Αρείου Πάγου άσκησε αμέσως κατά του βουλεύματος αναίρεση, που εκδικάσθηκε ταχύτατα και εκδόθηκε σε χρόνο ρεκόρ η Α.Π.1001\2019, αλλά δεν γνωρίζω τη σύνθεση του δικαστηρίου, γιατί δεν δημοσιοποιήθηκε και με την οποία αναιρέθηκε το βούλευμα ως προς μεν τη κυρία βάση, γιατί εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε το άρθρο 55παρ.1 του Σωφρονιστικού Κώδικα , που δέχθηκε, ότι από τη ρητή διατύπωση της διάταξης , ότι χορηγείται άδεια στη περίπτωση έκτισης ισόβιας κάθειρξης σημαίνει ότι δεν χορηγείται στη περίπτωση, που συνεκτίονται περισσότερες ποινές ισόβιας κάθειρξης. Τη σαφή ερμηνεία της διατάξεως αυτής ο Α.Π. έκρινε εσφαλμένη με την ως κατωτέρω αιτιολογία.
Η θέση του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Βόλου, η οποία φαίνεται να εδράζεται στη γραμματική διατύπωση του άρθρου 55 παρ.1 του Σωφρονιστικού Κώδικα είναι εσφαλμένη σύμφωνα με όσα εξετέθησαν στις αρχικές σκέψεις της παρούσης απόφασης, καθώς πρέπει να σημειωθεί , ότι ο νομοθέτης στο αφηρημένο επίπεδο της κατάστρωσης διάταξης νόμου , χρησιμοποιεί πάντοτε τον ενικό αριθμό, χωρίς αυτό να υποδηλώνει, ότι η εφαρμογή του εξαντλείται στην άπαξ πραγμάτωση του σχετικού κανόνα.
Δεν μπορώ να αντιληφθώ από την παραπάνω νεφελώδη διατύπωση της αναιρετικής αιτιολογίας, που έσφαλε το προσβαλλόμενο βούλευμα εφαρμόζοντας κατά γράμμα την παραπάνω διάταξη κατά τη γραμματική ερμηνεία , που υποχρεούται να πράξει, όταν η διάταξη είναι σαφής και δεν εφάρμοσε την ιδία διάταξη αλλά στον πληθυντικό. Δηλαδή περισσότερες ισόβιες καθείρξεις, γιατί κατά τον Α.Π. ο νομοθέτης χρησιμοποιεί πάντοτε τον ενικό στο αφηρημένο επίπεδο της κατάστρωσης της διατάξεως. Δηλαδή ο τρόπος κατάστρωσης μιας διατάξεως υπερτερεί της διατάξεως όπως αυτή νόμιμα θεσπίσθηκε. Με άλλα λόγια διαβάζω μια διάταξη στον ενικό αλλά την εφαρμόζω στον πληθυντικό χωρίς την επίκληση και χρήση ερμηνευτικής μεθόδου, που χρησιμοποιείται μόνον, όταν η διάταξη δεν είναι σαφής. .
Σταματώ εδώ την περαιτέρω ανάλυση της παραπάνω αιτιολογίας γιατί οι αποφάσεις του Αρείου Πάγου πρέπει να είναι σεβαστές και να μην αποδομούνται χωρίς σοβαρό λόγο. Γιατί συντελούν στην ασφάλεια δικαίου. Επιτρέπεται όμως η κριτική , γιατί και οι κρίνοντες κρίνονται σε πολλά πεδία ακόμα και σε επίπεδο πειθαρχικής ευθύνης.
Το παραπάνω βούλευμα περιείχε και επικουρική βάση επί της ουσίας, ότι στον Κουφοντίνα δεν έπρεπε να χορηγηθεί άδεια, διότι εξερχόμενος των φυλακών μπορεί να τελέσει και άλλες εγκληματικές πράξεις. Η απόφαση του Α.Π. αναίρεσε το βούλευμα και κατά την επικουρική βάση, με την αιτιολογία, ότι εφόσον απορρίφθηκε η αίτηση ως μη νόμιμη ήταν περιττή η εξέτασης της. Η εξέταση όμως της υπόθεσης και κατά την επικουρική βάση δεν είναι ποτέ περιττή, διότι εάν εξαφανισθεί η κυρία βάση η επικουρική στηρίζει το διατακτικό, στη συνέχεια αναιρέθηκε η επικουρική βάση στην ουσία λόγω αντιφατικών αιτιολογιών.
Η υπόθεση έχει παραπεμφθεί πλέον στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Βόλου, που δεσμεύεται μόνον ως προς την ερμηνεία του άρθρου 55 του Σωφρονιστικού Κώδικα, όχι όμως ως προς την ουσιαστική κρίση για τη χορήγηση ή μη της αδείας και μη μεταμέλεια του καταδίκου μπορεί να μη αποτελεί προϋπόθεση για τη χορήγηση της αδείας, αλλά ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο για την επικινδυνότητα του, εάν εξέλθει των φυλακών.
Με την επερχόμενη πολιτειακή αλλαγή δίνεται η ευκαιρία στη νέα κυβέρνηση με νωπή την λαϊκή εντολή να βελτιώσει τα κακώς κείμενα στους κρίσιμους τομείς της Δικαιοσύνης και δημόσιας ασφάλειας όχι μόνον νομοτεχνικά, αλλά κυρίως με σωστή επιλογή προσώπων με αξιολογικά και όχι πολιτικά κριτήρια. Κυρίως ως προς την επιλογή της ηγεσίας του Αρείου Πάγου, η οποία γίνεται με πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου για τη πλήρωση κενών θέσεων, που υπάρχουν και όχι για τη πλήρωση θέσεων, που πρόκειται να κενωθούν στο μέλλον, όπως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, ότι πρόκειται να πράξει η παρούσα κυβέρνηση με την επίκληση αβασίμων προφάσεων, γιατί τότε η προηγουμένη κυβέρνηση οικειοποιείται αρμοδιότητες της επόμενης κυβερνήσεως κατά παράκληση της μέχρι τώρα πρακτικής.
Φημολογείται, ότι η απερχόμενη, κατά τα φαινόμενα, κυβέρνηση– αν τελικά υπογράψει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας- θα επιλέξει για την ηγεσία του Αρείου Πάγου, δικαστές που εξέδωσαν την παραπάνω απόφαση. Ασφαλώς θα πρόκειται περί συμπτώσεως...
*Ο κ. Λέανδρος Τ.Ρακιντζής είναι αρεοπαγίτης ε.τ.
