Του Σάκη Μουμτζή
Η αφετηρία ενός διαλόγου είναι πάντοτε οι παραδεδεγμένες αξιολογικές κρίσεις που επέχουν θέση αξιώματος. Στην προκειμένη περίπτωση είναι κοινός τόπος πως η δικτατορία ήταν μια απεχθής κατάσταση ipso facto. Ουδείς αμφισβήτησε πως βασάνισε, εξόρισε, λογόκρινε. Ουδείς θεώρησε την κατάλυση του πολιτεύματος θετική ενέργεια.
Οποιαδήποτε περαιτέρω ανάλυση αυταπόδεικτων αληθειών είναι μια ανιαρή και ανούσια διαδικασία. Είναι μια ανώφελη επανάληψη κοινοτοπιών, μια απώλεια χρόνου, που ουδέν το νεώτερο προσφέρει στην έρευνα.
Τούτων δοθέντων:
1. Η εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος ήταν άμεσα συνυφασμένη με τα γεγονότα της περιόδου 1965-1967. Η δυναμική της Ένωσης Κέντρου με την αριστερή πτέρυγα υπό τον Α.Παπανδρέου, απειλούσε τις σταθερές και τις βεβαιότητες του μετεμφυλιακού κράτους. Ο βιωμένος αντικομμουνισμός των πολλών της δεκαετία του 50, μετατράπηκε σε ψύχωση των ολίγων στην δεκαετία του 60.
Δεν πρέπει να λησμονούμε πως ήταν έτοιμη η χούντα των στρατηγών με τις ευλογίες του Στέμματος. Ο Στρατός ήταν, από την λήξη του Εμφυλίου και εντεύθεν, η οπισθοφυλακή του καθεστώτος των νικητών. Και επενέβη όταν αισθάνθηκε πως διακυβεύονται ο εξωτερικός προσανατολισμός της χώρας, το Στέμμα και το συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο.
2. Στην δικτατορία αντιστάθηκαν, ουσιαστικά, οι πολιτικοί του αστικού κόσμου. Η αντίσταση της Αριστεράς ήταν και δεδομένη και φυσιολογική και περιορισμένη, λόγω των συλλήψεων και των εκτοπίσεων. Το πρόβλημα νομιμοποίησης του καθεστώτος της 21ης Απριλίου το προκάλεσε η αντίθεση σε αυτό, των πολιτικών των αστικών κομμάτων. Άλλωστε, οι δύο ουσιαστικές απόπειρες ανατροπής του καθεστώτος έγιναν από βασιλόφρονες και μη αξιωματικούς.
Η αντίσταση των αριστερών οργανώσεων είχε την μορφή της διαμαρτυρίας και ήταν πράξη συμβολισμού. Βέβαια, και η Αριστερά σε αυτόν τον αγώνα είχε τους νεκρούς της ( Ελή, Τσαρουχά, Χαλκίδη). Το δε φοιτητικό κίνημα αναφάνηκε δειλά το 1972 και κορυφώθηκε το 1973. Ήταν όμως παντελώς αποκομμένο από τον λαό, καθώς ήταν βυθισμένο στις μαρξιστικές ομφαλοσκοπήσεις του. Τελικά, το Πολυτεχνείο, ιδωμένο 44 χρόνια μετά, προώθησε τις εξελίξεις ή τις πήγε πίσω; Ταμπού στην ιστορική αποτίμηση δεν μπορεί να υπάρχουν.
3. Είναι άγνωστον τι θα γινόταν αν επετύγχανε η γέφυρα του Ε.Αβέρωφ, ή το πείραμα Μαρκεζίνη. Δύο πολιτικές πρωτοβουλίες, που από πλευράς έρευνας και σχολιασμού πετάχτηκαν στα σκουπίδια. Η πτώση της δικτατορίας και οι πληγές της Κύπρου επιβάλλουν να μελετήσουμε πιο σοβαρά τις δύο αυτές προσπάθειες ανώδυνου εκδημοκρατισμού. Με παρόμοια λύση έγινε η αναίμακτη μετάβαση της Ισπανίας από την δικτατορία στην δημοκρατία. Ας σημειωθεί, πως η ανανεωτική Αριστερά είδε θετικά την προσπάθεια Μαρκεζίνη, καθώς εκτίμησε πως μπορούσαν οι δημοκρατικές δυνάμεις να παλέψουν από καλύτερες θέσεις.
4. Είναι γεγονός πως η Δικτατορία επέφερε το οριστικό διαζύγιο της Ακρας Δεξιάς με την συνταγματική Δεξιά, κάτι που βοήθησε στην δημιουργία ενός ήπιου πολιτικού κλίματος. Την επάυριο της πτώσης της χούντας του Ιωαννίδη κύριο μέλημα των ακραίων κύκλων ήταν η επανένωση της εθνικοφρόνου παρατάξεως, όπως αποτυπωνόταν στην καθημερινή αρθρογραφία του «Ελεύθερου Κόσμου.» Από την άλλη πλευρά η ανανεωτική Αριστερά του Δρακόπουλου, του Ηλιού, του Λεντάκη, αγωνιζόταν για την αντιδικτατορική συσπείρωση μαζί με την συνταγματική Δεξιά, για την εγκαθίδρυση και στερέωση της Δημοκρατίας. Την ίδια εποχή που ο Α.Παπανδρέου και το ΚΚΕ είχαν την τυχοδιωκτική πολιτική «της αλλαγής φρουράς.» Από την Μεταπολίτευση και μετά η άκρα Δεξιά κατέστη ένα περιθωριακό και ακίνδυνο μόρφωμα, που δεν μπορούσε να απειλήσει την Δημοκρατία.
Νομίζω, πως σε έναν δημόσιο διάλογο το σημαντικότερο είναι η επισήμανση των καίριων ζητημάτων και η θέση ουσιαστικών ερωτημάτων. Είναι ευνόητο πως οι διαφωνίες είναι φυσιολογικές, για να μην πω και επιβεβλημένες. Αρκεί στο επιχείρημα να προβάλλεται το αντεπιχείρημα και όχι η λάσπη.
