Προσωπικά, και μόνο στο άκουσμα της πόλης γελώ. Και γελώ γιατί θυμάμαι εκείνο το τηλεγράφημα με μόλις δύο σειρές που έστειλαν στον Υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ τη δεκαετία του ’60 δύο Έλληνες πρέσβεις που υπηρετούσαν ο ένας στο Παρίσι κι ο άλλος στη Βόννη, αιτούμενοι άδεια για να λείψουν οικογενειακά από το πόστο τους.
΄Εγραφε το τηλεγράφημα: «Ραφαήλ Ραφαήλ και Φίλων Φίλων αιτούνται άδεια όπως μεταβώσιν οικογενειακώς εις Μπάντεν Μπάντεν Δ.Γερμανίας». Και οι δύο είχαν όνομα και επίθετο το ίδιο ακριβώς και είχαν, λόγω χιούμορ που τους διέκρινε, την ιδέα να κάνουν κάποιους στην Κεντρική Υπηρεσία να γελάσουν. Πώς λέγαμε παλιά… όταν η Θέμις έχει κέφια, αναφερόμενοι στα ευτράπελα εντός των δικαστικών αιθουσών; Ε, να λοιπόν, που τα είχαμε και στη Διπλωματική Υπηρεσία που τη συνοδεύει η φήμη ότι όλα γίνονται βάσει πρωτοκόλλου και μάλιστα πάντοτε στεγνά και αυστηρά.
Χρησιμοποιώ αόριστο γιατί τώρα πια αυτά δεν ισχύουν. Για πολλούς λόγους. Γιατί η στόφα των ανθρώπων έχει αλλάξει και από τις δύο πλευρές. Ούτε οι υπουργοί έχουν την παιδεία των παλαιότερων, αλλ΄ ούτε και οι διπλωματικοί υπάλληλοι. Αναφέρομαι στην παιδεία, ως καλλιέργεια και όχι ως τεχνογνωσία και εξειδίκευση. Και ήταν η παιδεία εκείνη που τους χάριζε τη χάρη, το χιούμορ, την ευθυκρισία , την ψυχραιμία, το ήθος.
Οι υπουργοί δεν είχαν λόγο να ανταγωνίζονται, να ειρωνεύονται και να περιγελούν σε βάρος των εντεταλμένων τους. Διάβαζαν τις εκθέσεις που έστελναν, πάντοτε σε ωραία γλώσσα , με συγκροτημένη γραφή και δομή σκέψης, ενημερώνοντας και προειδοποιώντας την κυβέρνηση για τα τεκταινόμενα φανερά και κρυφίως στη χώρα αρμοδιότητας τους. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι πέρασαν από τις τάξεις της Υπηρεσίας πρέσβεις όπως ο Γιώργος Σεφέρης (Σεφεριάδης), ο Βύρων Θεοδωρόπουλος, ο Στέφανος Σταθάτος, για να αναφέρω μόλις τρεις από πολλούς άλλους που τα υπηρεσιακά τους έγγραφα παραμένουν μνημεία λόγου και κείμενα εργασίας για ασκούμενους στις διεθνείς σχέσεις.
Σήμερα, δεν είναι μόνο οι υπουργοί που άλλαξαν και σπάνια διαβάζουν εκθέσεις παρά το γεγονός ότι η έκτασή τους δεν έχει καμία σχέση με τις παλιές που ήταν πολυσέλιδες, αλλά και οι υπηρεσιακοί παράγοντες που δεν ξέρουν να γράφουν. Λίγο τα κακά ελληνικά των σχολείων, τα μεταπτυχιακά σε ξένα πανεπιστήμια και ο βομβαρδισμός πληροφόρησης μέσω διαδικτύου, η ικανότητα να συντάξει κάποιος ένα έγγραφο με στρωτά ελληνικά, περιεκτικό σε ενημέρωση αποφεύγοντας να περιαυτολογεί και να αναμιγνύει προσωπικά, πλην των απόψεών του, για τις οποίες νομιμοποιείται και εξάλλου γι’ αυτό και πληρώνεται, έχει χαθεί. Τις εκθέσεις πια διαβάζουν τα γραφεία των υπουργών και είναι οι διευθυντές που ενημερώνουν με περιλήψεις που κάνουν τους υπουργούς τους. Και, όμως, δεν χάνεται μόνο η μαγεία αλλά και η ουσία, γιατί ο καθένας μας όταν διαβάζει ένα κείμενο καταλαβαίνει άλλοτε λιγότερα και άλλοτε περισσότερα, και δεν είναι ο όγκος αλλά η ουσία που μετρά.
Η έκταση του άρθρου δεν επιτρέπει περισσότερα αν και υπάρχουν μερικά πολύ ευτράπελα, όπως του πρέσβη μας στη Βέρνη ο οποίος κάθε φορά που η γυναίκα του στο τέλος ενός επίσημου δείπνου καμάρωνε πως άρεσε το φαγητό και δεν περίσσεψε τίποτε, εκείνος πάντοτε τις απαντούσε θυμωμένος πως… τότε σημαίνει πως δεν έφτασε ! Νομίζω, πάντως, ότι το έκανε επίτηδες η σύζυγος γιατί ο πρέσβης, μακαρίτης πλέον, φημιζόταν για το πόσο στρυφνός ήταν ακόμα και απέναντι στη γυναίκα του.
Αλλά κοντά στο γέλιο και η θλίψη. Να μην το πω; Με στεναχώρησε η ξιπασιά του νεόπλουτου όταν ο κόσμος υποφέρει ακριβώς δίπλα μας. Ας το κράταγε για τους φίλους του. Κι έπειτα, σιγά τον Μέλανα Δρυμό και κουραφέξαλα. Με το ζόρι με πήγαν συνάδελφοι ημερήσια εκδρομή ένα Σάββατο που μεσολαβούσε σε υπηρεσιακή μου μετακίνηση στο περίφημο Γκστάαντ και πεθύμησα την Αράχωβα και το Καρπενήσι! Σιγά τα ωά, ανέκραξα..
*Η κ. Φωτεινή Τομαή είναι συγγραφέας, πρέσβης ε.τ
