Του Σπύρου Ζαφείρη*
(Δυο μικρές ιστορίες και μια προσωπική άποψη για το «Μακεδονικό» ζήτημα)
Το 2004 βρέθηκα στα περίχωρα της Φρανκφούρτης για δεκαήμερη εκπαίδευση ως νέος υπάλληλος πολυεθνικής. Μέσα στο εκπαιδευτικό κέντρο, από τα πρώτα πράγματα που μας ενημέρωσαν, ήταν ότι απαγορευόταν η προσευχή σε κοινόχρηστους χώρους, τα θρησκευτικά ενδύματα και διακριτικά, και οι πολιτικές συζητήσεις. Ένα μεσημέρι, την ώρα του γεύματος, καθόμουν απέναντι από έναν σχετικά συνομήλικο ισραηλινό.
Ως αυθόρμητος νέος που ήμουν τον ρωτώ: είναι φοβερό αυτό που γίνεται τόσες δεκαετίες στην περιοχή σας με τους Παλαιστινίους. Αλήθεια, γιατί δεν έχει λυθεί αυτό το ζήτημα; «Δεν είναι τόσο απλό» μου απαντάει με δυσκολία. Δεν πιάνω το μήνυμα και συνεχίζω: αν είναι τόσο περίπλοκο, γιατί το Ισραήλ, ως το ισχυρό μέρος εκ των δύο, δεν κάνει ένα πρώτο ουσιαστικό και ταυτόχρονα έντονα συμβολικό βήμα για να φέρει μια λύση;
Ο συνομιλητής μου κατέβασε συνοφρυωμένος το κεφάλι. Κατάλαβα την γκάφα μου και άλλαξα κουβέντα. (Πολύ αργότερα έμαθα ότι τέτοιο βήμα είχε δεχθεί το Ισραήλ στις συμφωνίες του Όσλο το 1993 και το έκανε στην πορεία).
Το «ονοματολογικό» ζήτημα το προσέγγισα ταυτόχρονα με δυο διαφορετικούς τρόπους.
Α τρόπος: εστίαση στη συμφωνία (zoom in)
Ας λάβουμε ως βάση τη λεγόμενη «εθνική γραμμή» δηλαδή «σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό πριν τη λέξη «Μακεδονία», για χρήση έναντι όλων (erga omnes)». Έτσι λοιπόν, η συμφωνία έχει μια ουσιώδη παραχώρηση της ελληνικής μεριάς η οποία είναι η ιθαγένεια και η γλώσσα. Επίσης, η συμφωνία έχει κάποια σημεία τα οποία δημιουργούν επιφυλάξεις σε πολλούς. Για δύο έχω κάποιες επιφυλάξεις.
Το πρώτο είναι στο άρθρο 3θ με τις εμπορικές ονομασίες, τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες. Το δεύτερο αφορά στο άρθρο 12 τις περιπτώσεις 2 και 3 για το ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας των Κυβερνήσεων το οποίο θα επιτηρεί την εφαρμογή της συμφωνίας και θα επιλύει τα όποια ζητήματα πιθανόν προκύψουν.
Από εκεί και μετά, μερικά μόνο από τα θετικά της συμφωνίας που ξεχωρίζω:
-η αλλαγή της διαμορφωμένης πραγματικότητας όπου στις διμερείς σχέσεις το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας», με το οποίο είναι αναγνωρισμένο το γειτονικό κράτος από 140 χώρες, θα γίνει «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας».
- απαλείφονται οι αλυτρωτισμοί από το Σύνταγμα, τα σχολικά βιβλία και τους χάρτες τους.
- διαφυλάσσεται η ελληνική πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά της Μακεδονίας από την αρχαιότητα ως σήμερα.
- διατηρείται το όνομα Μακεδονία για την περιφέρειά μας και ο χαρακτηρισμός «Μακεδόνας» για τους κατοίκους της (το αναφέρω γιατί πολλοί πιστεύουν ότι χάνεται για την Ελλάδα το όνομα «Μακεδονία» / «Μακεδόνας»).
- τα δύο μέρη δεν μπορούν να διεκδικήσουν οποιαδήποτε εδάφη του άλλου, συμφωνούν στο σύνορό τους και συμφωνούν ότι δεν θα υποστηρίξουν οιεσδήποτε παρόμοιες διεκδικήσεις που μπορεί να εγερθούν από τρίτα μέρη.
Τέλος, ένα ακόμη ενδιαφέρον σημείο της συμφωνίας είναι αυτό που επιτρέπει (κατόπιν κοινής συμφωνίας προφανώς) την τροποποίηση στο μέλλον όλης σχεδόν της συμφωνίας, πλην των άρθρων 1(3) και 1(4).
Β τρόπος: εστίαση στα γενικότερα ζητήματα που συνδέονται με, και αφορούν τη, λύση της διαφοράς με την πΓΔΜ (zoom out).
Η Ελλάδα ήταν το ισχυρό μέρος αυτής της διαπραγμάτευσης. Αν έπρεπε να γίνει κάποια παραχώρηση για να κλείσει η συμφωνία (αν έπρεπε), καλώς έγινε. Αν επιμέναμε στην «εθνική γραμμή» ίσως να μην είχαμε συμφωνία. Θα ήταν προτιμότερο;
Η γνώμη μου είναι πως όχι. Στις κινήσεις της γεωπολιτικής σκακιέρας της περιοχής είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να δείξει ότι θέλει αλλά και ότι μπορεί να είναι ένας αξιόπιστος και σημαντικός παίκτης. Είναι κυρίως στο χέρι μας όχι μόνο να μην υπάρξει παρέκκλιση της άλλης μεριάς από τα συμφωνηθέντα, αλλά και το να γίνει πολιτισμική και οικονομική μας ενδοχώρα η Βόρεια Μακεδονία. Είναι σαφώς προτιμότερο από το να γίνει της Τουρκίας ή και της Ρωσίας. Ενδοχώρα της δικής μας Μακεδονίας. Μια Ελλάδα χωρίς αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση δεν μπορεί να πορευθεί αισιόδοξα στο μέλλον.
Δεύτερη ιστορία
Πριν από ένα μήνα συνάντησα τον δάσκαλό μου από το δημοτικό, μαζί και δυο συμμαθητές μου. Είχα πολλά χρόνια να τους δω. Μας μίλησε για πολλά, κυρίως από το παρελθόν. Στα 82 του έτη έχει πολλά να θυμάται. Κράτησα μια κουβέντα του στο μυαλό μου ίσως γιατί έχω ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα αυτό.
«Έχω μια πολιτική κατεύθυνση που δεν αφορά άλλους να την αναφέρω. Αυτό που θέλω να σας πω είναι ότι εύχομαι να μην υπάρξετε μάρτυρες άλλου εθνικού διχασμού και διχόνοιας μεταξύ φίλων και αδερφών. Μικρός στο χωριό μου στην Αρκαδία, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, θυμάμαι τον τρόμο που είχαμε κάθε φορά που έμπαιναν στο χωριό ομάδες της μιας ή της άλλης μεριάς. Αυτά που βλέπω τα τελευταία χρόνια με ανησυχούν».
Αυτά που βλέπει ο δάσκαλος και ανησυχεί είναι αυτά που όλοι είδαμε στα χρόνια της χρεοκοπίας. Από τις πλατείες στο Σύνταγμα του 2011, με αποκορύφωμα το ψευδο-δημοψήφισμα του 2015, ως τον διχασμό της ελληνικής κοινωνίας για τη συμφωνία των Πρεσπών.
Ο ΣΥΡΙΖΑ (με το ακολούθημα των ΑΝΕΛ, μην το ξεχνάμε), δίχασε πολλές φορές τους Έλληνες, αρχικά για να ανέλθει στην εξουσία και στη συνέχεια για να τη διατηρήσει. Το αυτό έπραξε και με τη συμφωνία αυτή. Καθόλου δεν με απασχολεί αν είχε σκοπό να δημιουργήσει προβλήματα σε άλλα κόμματα.
Με απασχολεί ότι για μια ακόμη φορά, με διχαστικό λόγο και πρακτικές, έφερε τους Έλληνες σε δυο μεριές. Καταδικάζω απερίφραστα κατηγορίες που εκστομίστηκαν από πολιτικούς κάθε μεριάς, όπως «προδότες-εθνικοί μειοδότες», «φασίστες-ακροδεξιοί», κλπ. Αν αυτά ακούει και βλέπει ο απλός πολίτης, πώς περιμένουμε μετά να συμπεριφερθεί;
Οι Έλληνες μόνο με ομοψυχία θα μπορέσουμε να ατενίσουμε με αισιοδοξία το μέλλον.
*Ο κ. Σπύρος Ζαφείρης είναι αντιπρόεδρος της Δημοκρατικής Ευθύνης
