Του Δημήτρη Χριστοδουλάκη*
Πληροφορηθήκαμε προχθές από τα ΜΜΕ, πως οι πολίτες των πλούσιων ιταλικών περιφερειών του Βένετο και της Λομβαρδίας, με πρωτεύουσες τη Βενετία και το Μιλάνο, τάχθηκαν υπέρ της εκχώρησης μεγαλύτερης αυτονομίας στο συμβουλευτικού χαρακτήρα δημοψήφισμα που διεξήχθη. Ο Λούκα Τζάια, περιφερειάρχης στο Βένετο που περιέγραψε το αποτέλεσμα ως ένα θεσμικό «Μπιγκ Μπανγκ», δήλωσε πως η όποιας μορφής αυτονόμηση θα πρέπει να διεκδικηθεί μέσα από μία διαδικασία «μη-βίας».
Αυτόματα ήρθε στο νου μου η Βαρκελώνη και τρόμαξα λίγο. Όπως όλοι μας, είδα κι εγώ πριν λίγες εβδομάδες στην τηλεόραση και το διαδίκτυο τις σκηνές βίας που διαδραματίστηκαν από την ισπανική αστυνομία εις βάρος των Καταλανών ακτιβιστών κατά την διάρκεια του δημοψηφίσματος για την αυτονόμηση της περιοχής. Είδα πάνοπλους αστυνομικούς να τραβούν από τα μαλλιά ηλικιωμένες γυναίκες, είδα να κλοτσούν στο πρόσωπο νεαρά αγόρια και κορίτσια που δεν έκαναν τίποτα περισσότερο από το να κάθονται ειρηνικά στα σκαλιά του σχολείου τους. Συγκινήθηκα, σφίχτηκε το στομάχι μου, ένιωσα οργή όπως φαντάζομαι και οι περισσότεροι από εμάς.
Εν ολίγοις, την πάτησα την μπανανόφλουδα. Μία μπανανόφλουδα σερβιρισμένη εκατόν ένδεκα χρόνια πριν, από τον δημιουργό της Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι, ευρύτερα γνωστό με την προσωνυμία Μαχάτμα.
Όταν ο Γκάντι ενέτασσε στο λεξιλόγιο του την λέξη "Satyagraha", δηλαδή την φιλοσοφία της μη-βίαιης αντίστασης, έγραφε ένα κομμάτι ιστορίας δυνατότερο από όσο ο ίδιος μπορούσε να φανταστεί και ίσως δυνατότερο και από όσο η ίδια η ιστορία θα μπορούσε να αντέξει. Η λέξη Satyagraha γεννιέται από τη σύνθεση των σανσκριτικών λέξεων Satva (αλήθεια) και Agraha (σταθερότητα). Αυτή η στάση ζωής καθόρισε τον αγώνα του κατά της βρετανικής κυριαρχίας στην Ινδία, αλλά και ενέπνευσε δεκάδες άλλα κινήματα ειρηνικής αντίστασης, όπως εκείνο του τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που τη χρησιμοποίησε στους αγώνες του για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ.
Ο Γκάντι απέρριπτε την ιδέα ότι η αδικία πρέπει να καταπολεμείται με κάθε μέσο. Έλεγε πως όπου χρησιμοποιείται βία, αναγκαστικά, ενσωματώνεται μέσα σε αυτήν και η αδικία. Ζητούσε από τους υποστηρικτές του να είναι έτοιμοι να υποστούν την οργή του αντιπάλου. Ποτέ όμως δεν θα έπρεπε να προβούν σε αντίποινα συμπεριλαμβανομένων ακόμα και βωμολοχιών. Επέμενε πως ο αδικημένος δεν πρέπει να προσβάλει ποτέ τον αντίπαλό του. Ζητούσε μάλιστα από τους συντρόφους του, εάν δουν κάποιον συναγωνιστή τους να προβαίνει σε αντίποινα εις βάρος του εχθρού, τότε να σπεύσουν να προστατέψουν τον εχθρό!
Με αυτά τα περίεργα, ο Γκάντι διέλυσε την αγγλική κυριαρχία στις Ινδίες. Τρομοκράτησε τους εχθρούς του κάνοντας το αυτονόητο.
Το πρόβλημα με την Satyagraha, είναι ότι δεν σταματά εκεί. Απαιτεί την ταπεινότητα, την συγχώρεση, τον αυτοέλεγχο, την ειλικρίνεια, την υπομονή και την συντριβή του εγωισμού. Οι απαιτήσεις του Γκάντι τουλάχιστον εμένα με ξεπερνούν ενώ ο καλύτερος άνθρωπος που γνωρίζω, έχει μόνο μία από τις παραπάνω αρετές και αυτή κουτσουρεμένη.
Παρόλα αυτά, η τακτική της μη-βίαιης αντίστασης, εφαρμόζεται αρκετά συχνά σε όλο τον κόσμο με αξιοζήλευτα αποτελέσματα. Έτσι έγινε και στο πρόσφατο δημοψήφισμα στην Καταλονία. Η χρίση βίας από την Ισπανική αστυνομία, ίσως και να αποβεί μοιραία για την ενότητα της χώρας. Τελικά οι Καταλανοί πετραδάκι – πετραδάκι, θα το υψώσουν το τοίχος με τους Ισπανούς και αυτό θα φανεί αργά ή γρήγορα. Μαζί τους θα κερδίσουν και όσοι επιβουλεύονται την ενότητα της ίδιας της Ευρώπης. Δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε πως οι Ισπανοί εχθές ή οι Ιταλοί σήμερα έχουν λιγότερο δίκιο από τους Σέρβους στο θέμα ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. Καλά τα είπε ο πρόεδρος της Σερβίας όταν ρώτησε τις Βρυξέλλες γιατί συμπεριφέρονται χειρότερα στη χώρα του. Όποιος έχει βρεθεί στην Βαρκελώνη ή έχει γνωρίζει Καταλανούς, θα έχει προσέξει μεν το έντονο τοπικιστικό στοιχείο αλλά δεν νομίζω να ένιωσε πως οι Καταλανοί πνίγονται από την μπότα των Ισπανών κατακτητών. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους βενετσιάνους και τους Ιταλούς.
Η Ισπανία και η Ιταλία είναι σύγχρονες ευρωπαϊκές χώρες οι πολίτες των οποίων απολαμβάνουν την ισοτιμία, την ελευθερία και τα δημοκρατικά δικαιώματα που αρμόζουν σε όλες τις σύγχρονες δυτικοευρωπαϊκές δημοκρατίες.
Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη υπάρχουν περισσότερα από τριάντα αυτονομιστικά κινήματα. Από την Ισπανία με τους Βάσκους και τους Καταλανούς, την Ιταλία με το Βένετο και το νότιο Τιρόλο, μέχρι τη Γερμανία και τους Βαυαρούς, τα αποσχιστικά κινήματα αγγίζουν ακόμη και την καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Βέλγιο με τη Φλάνδρα. Κάποιες περίεργες οργανώσεις με ονόματα όπως European Free Alliance, (Κίνημα Ελεύθερης Ευρώπης), έχουν γεμίσει το διαδίκτυο με αποσχιστικούς χάρτες. Οι κύριοι οπαδοί των αποσχιστικών τάσεων, σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι η άκρα αριστερά και η άκρα δεξιά. Κατά κάποιο περίεργο τρόπο, τον τελευταίο καιρό, τα δύο άκρα φαίνεται να συγκλίνουν όλο και περισσότερο.
Με κίνδυνο να ακουστώ σαν τον φον Μέττερνιχ, θα πω ότι δεν βλέπω με καλό μάτι όλα αυτά τα αποσχιστικά κινήματα. Εκείνο που πιστεύω ότι με διαφοροποιεί από τον Μέττερνιχ, είναι το γεγονός πως δεν μιλάμε για επαναστατικά κινήματα υπόδουλων λαών αλλά για αυτονομιστικές τάσεις υπερεθνικιστών οι οποίες εκδηλώνονται σε δημοκρατικές και ελεύθερες χώρες.
Οι Ελληνικές κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών, φρόντισαν να παράσχουν στους Έλληνες μουσουλμάνους της δυτικής Θράκης, όλες τις ελευθερίες και τα δικαιώματα που όφειλαν να τους παράσχουν έτσι ώστε να μην δοθεί σε κανέναν το δικαίωμα να διαμαρτυρηθεί για καταπίεση μειονοτήτων. Εάν εμείς οι ίδιοι αποδεχτούμε ότι οι μειονότητες μίας άλλης χώρας, μπορούν να διεκδικούν την αυτονομία τους μόνο και μόνο επειδή στην περιοχή τους αποτελούν την πλειοψηφία, τότε πυροβολούμε τα πόδια μας.
Ο κατακερματισμός της Ευρώπης, ευνοεί ακριβώς εκείνους που ευνοούσε και ο κατακερματισμός της Σερβίας. Αυτό πρέπει να το βάλουμε καλά στο μυαλό μας.
Οι Καταλανοί κάθισαν να φάνε ξύλο μπροστά στις κάμερες και καλά κάνανε. Πίσω από τις κάμερες όμως δεν δείχνουν και ιδιαίτερα αλτρουιστές. Τα κίνητρα τους δεν μοιάζουν και τόσο καθαρά. Παρόλα αυτά εφάρμοσαν με επιτυχία το εύκολο κομμάτι της Satyagraha. Εφάρμοσαν ωστόσο και μία άλλη από τις θεωρίες του Γκάντι. Εκείνη που λέει: «Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας».
Σε κάθε περίπτωση τον ερχόμενο Ιανουάριο θα διεξαχθούν εκλογές στην Καταλονία. Κάτι ανάλογο θα συμβεί αργά ή γρήγορα και σε Βένετο και Λομβαρδία. Οι αυτονομιστές θα επιχειρήσουν να δώσουν και πάλι τον δικό τους χαρακτήρα στις εκλογικές μάχες. Θα επιχειρήσουν να μεταλαμπαδεύσουν την δική τους αλήθεια στον υπόλοιπο κόσμο. Μία αλήθεια που συμφέρει μόνο εκείνους. Τον λεγόμενο λαό της Καταλονίας, τον λαό της Βενετίας, τον λαό της Λομβαρδίας. Και όπως έλεγε και ο Λένιν, «Αλήθεια είναι ό,τι συμφέρει το λαό».
Τον λαό της Ευρώπης όμως, τον συμφέρει ίσως μία άλλη αλήθεια, ας την αναζητήσουμε με ηρεμία όσο υπάρχει χρόνος…
* Ο κ. Δημήτρης Χριστοδουλάκης είναι Μαθηματικός, MSc Information Systems.
