Του Κίμωνα Χατζημπίρου*
Είναι εφικτό ένα «γιγαντιαίο πράσινο επενδυτικό σχέδιο ανάπτυξης» για τη ερχόμενη δεκαετία; Οι αντικειμενικές προϋποθέσεις υπάρχουν, οι κατάλληλοι φυσικοί πόροι της χώρας και τα απαραίτητα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια αφθονούν. Έχουμε όμως τις αναγκαίες κοινωνικές αντιλήψεις και τα υποκείμενα που θα υλοποιήσουν το σχέδιο; Πάντως, η χώρα δεν θα ανακάμψει χωρίς την δημιουργία νέου πλούτου και η «πράσινη» ανάπτυξη συνιστά σημαντικό βήμα, είναι δε θετικό ότι φαίνεται να αποτελεί κεντρική κυβερνητική πολιτική.
Εκκινώντας από δικαιολογημένες ανησυχίες για την άκριτη χρήση της τεχνολογίας με πυρηνική ενέργεια, φυτοφάρμακα κ.λπ., τα οικολογικά κινήματα είχαν απορρίψει το «αναπτυξιακό μοντέλο» της βιομηχανικής κοινωνίας. Σήμερα όμως, χάρη κυρίως στην αξιοποίηση έξυπνων τεχνολογικών καινοτομιών, η πράσινη ανάπτυξη, τουλάχιστον στις χώρες του ΟΟΣΑ, συμβάλλει καθοριστικά σε ανανέωση του μοντέλου, για δε την ΕΕ αποτελεί κεντρική επιλογή.
Ο ελληνικός χώρος είναι ιδανικός για παραγωγή νέου πλούτου με δυναμικές πράσινες πρωτοβουλίες. Ωστόσο, παρά τις εξαγγελίες της τελευταίας δεκαετίας, υπάρχουν απίστευτες ταλαιπωρίες επίμονων επιχειρηματιών που προσπαθούν να κάνουν μεγάλες πράσινες επενδύσεις. Η «πράσινη» ανάπτυξη σκοντάφτει σε ευρέως διαδεδομένες προκαταλήψεις κατά του ιδιωτικού τομέα και της τεχνολογίας, σε παντός είδους καχυποψίες, σε υστερόβουλες αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών.
Συχνά, πρωτοστατούν παράγοντες που πρόσκεινται σε ομάδες με ακραίες αντιλήψεις, αν και οι «πράσινες» επενδύσεις συνεπάγονται κοινωνικό όφελος για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, αφού αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής.
Η πράσινη ανάπτυξη απαιτεί απλό και σωστό νομοθετικό πλαίσιο, βασίζεται σε καινοτόμο τεχνολογία, δημιουργεί σημαντική απασχόληση και νέους επιχειρηματικούς τομείς. Πέρα από την αγροτική παραγωγή, επεκτείνεται στο πρασίνισμα της ενέργειας, της δόμησης, των μεταφορών, της βιομηχανίας, του τουρισμού. Η Ελλάδα, χάρη στον άνεμο, τον ήλιο, την θάλασσα, το μοναδικό τοπίο, την αρχαία κληρονομιά, τις κλιματικές συνθήκες έχει εξαιρετικές προϋποθέσεις.
Πεμπτουσία της πράσινης ανάπτυξης είναι η παραγωγή ηλεκτρισμού με αξιοποίηση ανέμου και ηλίου, δηλαδή πρώτης ύλης μηδενικού κόστους, αναγκαίας και για την ηλεκτροκίνηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Βουνά και νησιά είναι κατάλληλα για αιολικά πάρκα, πολλές θαλάσσιες περιοχές για υπεράκτια πάρκα. Ωστόσο, στην χώρα του ανέμου και του ήλιου, οι ΑΠΕ καρκινοβατούν.
Η δημιουργία μικρών αστικών πάρκων σε πυκνοδομημένες συνοικίες θα μετρίαζε τους θερινούς καύσωνες και θα αναβάθμιζε τον διεθνή ρόλο των πόλεων. Η τροφοδοσία με νερό τόσο της πρωτεύουσας όσο και πολλών νησιών είναι δυνατή μέσω αφαλάτωσης θαλάσσιου νερού με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επίσης η διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση των στερεών απορριμμάτων χωρίς ανάγκη ταφής.
Εξαιρετικές δυνατότητες πράσινης ανάπτυξης έχει ο τουριστικός τομέας, με βιοκλιματική αρχιτεκτονική, εξοικονόμηση ενέργειας και νερού. Σε πρόγραμμα του ΕΜΠ υπολογίσθηκε ότι μεγάλο τουριστικό συγκρότημα με γκολφ θα μπορούσε να τροφοδοτείται πλήρως με συλλογή βρόχινου νερού και επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων μετά από επεξεργασία για άρδευση, ώστε κάθε σταγόνα νερού να αξιοποιείται τουλάχιστον δύο φορές.
Απαιτούνται πολιτιστικές πρωτοπορίες που θα συλλάβουν μηνύματα από τις προηγμένες κοινωνίες, πρωτοβουλίες επιχειρηματιών που θα επενδύσουν με μακροπρόθεσμη προοπτική και πολιτικοί που θα συγκρουσθούν για να εφαρμόσουν ένα προοδευτικό πρόγραμμα. Η Πράσινη Ανάπτυξη ταιριάζει σε σοβαρούς επιχειρηματίες, ακολουθεί τις αυστηρές προδιαγραφές της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, μπορεί να είναι μικρής ή μεγάλης κλίμακας. Χρειάζεται κεφαλαίο Α, διότι πρέπει να φέρνει οικονομική μεγέθυνση, αλλά και κεφαλαίο Π, για να ικανοποιεί πλήρως τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές.
*Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής του ΕΜΠ.
