Οι στρατηγοί προσπάθησαν να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδανικά του δυτικού κόσμου αναβιώνοντας το καθεστώς του… Εβρέν και ο Ερντογάν να οδηγήσει τον κόσμο στην παγκόσμια ειρήνη με το σύνθημα… «ο Αλλάχ είναι μεγάλος». Όσο για τις ελληνικές υπηρεσίες, ήξεραν τα πάντα! Γι'' αυτό ο Ερντογάν κατέστειλε το πραξικόπημα. Επειδή εδώ στην Ελλάδα δεν έχουμε μυστικά!
Πιστεύω ότι αυτό που είδαμε δεν ήταν «στημένο» από το καθεστώς. Με την αποτυχία του πραξικοπήματος βγήκαν στον αέρα διάφορες εκτιμήσεις και θεωρίες κι αυτό είναι φυσικό. Η προχειρότητα στις επιχειρήσεις και το γεγονός ότι δεν συμμετείχε το σύνολο του στρατεύματος έδωσαν τροφή για σενάρια περί στημένου πραξικοπήματος από τον ίδιο τον Ερντογάν.
Αυτό που ίσως δεν πέρασε από το μυαλό των αναλυτών είναι ότι αυτές ήταν εν τέλει οι πραγματικές δυνατότητες των πραξικοπηματιών! Τόσο μπορούσαν και τόσο έκαναν. Η ιστορία των στρατιωτικών κινημάτων έχει αποδείξει ότι αυτά γίνονται πάντα από μία μερίδα του στρατού και όχι από το σύνολο. Και κάτι ακόμη: Ας μην ξεχνάμε πόσα χρόνια είναι στην εξουσία ο Ερντογάν. Έχει δημιουργήσει και ο ίδιος τους δικούς του θύλακες στον στρατό. Δεν έχουν οι Κεμαλικοί τον πλήρη έλεγχο του στρατεύματος, όπως τον είχαν μέχρι και πριν δεκαπέντε χρόνια.
Γιατί απέτυχε το πραξικόπημα; Είχε αντιπάλους! Ένα φανατισμένο κοινό που σκοτώνει στο όνομα του Αλλάχ και μία πανίσχυρη αστυνομία που ορκίζεται στο όνομα του Ερντογάν. Ο μεγαλύτερος εχθρός, όμως, ήταν η τεχνολογία! Πολλά τηλεοπτικά κανάλια, πανίσχυρα social media. Όσες προσπάθειες κι αν έγιναν δεν στάθηκε δυνατό (και δεν θα μπορούσε) να επιβάλλουν πλήρη συσκότιση στην πληροφόρηση και στην επικοινωνία. Έχουν αλλάξει πολλά από την εποχή του Εβρέν…
Αυτό που συνέβη στην Τουρκία είναι η ήττα, η συντριβή των κεμαλιστών. Είναι βέβαιο ότι ο Σουλτάνος Ερντογάν θα αρπάξει την ευκαιρία από τα μαλλιά για να προχωρήσει τώρα στη δημιουργία μιας ισλαμικής Τουρκίας. Και το κάνει ήδη! Είναι ο νικητής και σε αυτές τις περιπτώσεις ο νικητής τα παίρνει όλα! Αυτό όμως απέχει αρκετά από το σενάριο ότι το πραξικόπημα το οργάνωσε ο ίδιος ο Ερντογάν για να ξηλώσει τους κεμαλικούς σε στρατό και Δικαιοσύνη. Αυτήν τη στιγμή είναι μία ιστορία που βολεύει τους πάντες για να αποτινάξουν από πάνω τους τις όποιες υποψίες στήριξης στους ηττημένους, αλλά δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες.
Τι ήταν αυτό το περίφημο κεμαλικό κατεστημένο; Ήταν η συγκολλητική ουσία της ίδιας της Τουρκίας! Μιας απέραντης χώρας που στην πραγματικότητα απαρτίζεται από διαφορετικούς λαούς με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ο στρατός και η Δικαιοσύνη ήταν η θεματοφύλακες της κεμαλικής παράδοσης, περί ενός κράτους και ενός λαού, όπως στο πιο μακρινό παρελθόν οι γενίτσαροι εξασφάλιζαν την ενότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η ήττα λοιπόν των κεμαλικών δημιουργεί καινούργια δεδομένα στην Τουρκία! Πάρα πολύ καινούργια, ως και πρωτόγνωρα θα μπορούσαμε να πούμε. Από την εποχή της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης οι Τούρκοι είχαν υιοθετήσει τις συνήθειες των Βυζαντινών για την άσκηση της εξουσίας. Κι εδώ αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς την άποψη του καθηγητή Δημήτρη Κιτσίκη περί «ενδιάμεσης περιοχής». Για πρώτη φορά, λοιπόν, η Τουρκία απαρνιέται τον ρόλο του διαχειριστή μιας μεγάλης δεξαμενής ανθρώπων και πολιτισμών και επιλέγει έναν νέο δρόμο που είναι άγνωστο πού ακριβώς θα την οδηγήσει. Ο νέος αυτός δρόμος όμως σημαίνει αυτόματα επικυριαρχία των σουνιτών έναντι όλων των άλλων. Το Ισλάμ του Ερντογάν δεν έχει σχέση με το Ισλάμ των Κούρδων ή των Ιρανών. Μιλάμε για τελείως διαφορετικά πράγματα. Μέχρι χτες όλα αυτά κρυβόντουσαν κάτω από το λεγόμενο κοσμικό κράτος των κεμαλιστών και παλιότερα κάτω από την «προστασία» του Σουλτάνου στους υποτελείς. Τώρα;
Εμείς με ποιον είμαστε; Είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα! Οι… κοσμικοί «δημοκρατικοί» κεμαλικοί είχαν πάντα την Ελλάδα μέσα στα σχέδιά τους, εξωτερικεύοντας προς τη δική μας πλευρά τα όποια εσωτερικά προβλήματα αντιμετώπιζαν στο εσωτερικό της δικής τους χώρας. Κι είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σε όλες της εκδοχές «βαριοπούλα» υπήρχε και η κατάληψη ενός ελληνικού νησιού. Την περασμένη Άνοιξη το νιώσαμε και πάλι για τα καλά. Ποιος ο λόγος, λοιπόν, να πιστέψει κανείς ότι η επιτυχία του πραξικοπήματός τους θα έκανε καλό στις… διμερείς μας σχέσεις; Κάθε άλλο!
Κι ο Ερντογάν; Η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα δεν έχει δείξει επιθετικές διαθέσεις έναντι της Ελλάδας. Αλλά μέχρι χτες είχε τον έλεγχο μόνο της αστυνομίας και όχι του στρατού! Δεν ξέρουμε πώς θα αντιδράσει στο μέλλον, όταν και αν τα καταφέρει να είναι ο πλήρης επικυρίαρχος. Κι ακόμη δεν μπορούμε να ξέρουμε τι μπορεί να σημαίνει να έχεις στα ανατολικά σου σύνορα ένα πανίσχυρο ισλαμικό κράτος. Είναι και για μας κάτι πρωτόγνωρο.
Όταν μιλάμε για Τουρκία, έχουμε στο μυαλό μας αυτά που ξέρουμε εδώ και 700 χρόνια. Έχουμε «διαβάσει» του Οθωμανούς, τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Κι έπειτα την συνέχεια τους, αυτή των Κεμαλικών. Αυτή είναι η Τουρκία που ξέρουμε. Το Ισλάμ είναι κάτι εντελώς καινούργιο και για μας. Βέβαια, ο Ερντογάν έχει πολύ δουλειά μέχρι να φτάσει στο σημείο να γίνει ένας νέος Σουλεϊμάν και η επιτυχία του δεν είναι δεδομένη. Το μεγαλύτερο εμπόδιό του είναι οι φυλετικές και θρησκευτικές διαφορές μέσα στην ίδια του τη χώρα.
Αυτό που καταλαβαίνουμε είναι ότι αυτή η προοπτική μας κάνει πιο χρήσιμους στους Δυτικούς! Αν μπορούσαμε να διαλέξουμε μεταξύ δύο κακών και με αποκλειστικό γνώμονα τα δικά μας συμφέροντα (με τη στενή έννοια του όρου), δεν θα θέλαμε να επικρατήσουν οι πραξικοπηματίες. Από εκεί και πέρα, είναι θέμα χειρισμών για να μπορέσουμε να κρατήσουμε ισορροπίες, προκειμένου να μην βγούμε χαμένοι. Κάτι για το οποίο είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί, αν κρίνουμε από τα όσα συνέβησαν τις τελευταίες ημέρες στην Ελλάδα. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι κι εμείς εδώ στο Liberal μάθαμε για το πραξικόπημα από τα social media. Την ίδια ώρα που το μάθαιναν και… Έλληνες αξιωματούχοι. Τέλεια. Τελεία…
Για όσους προσπαθούν να κατανοήσουν τα γεγονότα στην Τουρκία με βάση τα όσα συμβαίνουν στη Δύση, να κάνουμε μία αναφορά στον Αζίς Νεσίν. Ο διάσημος, λοιπόν, Τούρκος συγγραφέας, στο έργο του «καφές και δημοκρατία», έγραψε: «Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας. Το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η δημοκρατία. Και τα δύο μάς έρχονται από το εξωτερικό». Μην προσπαθούμε να καταλάβουμε τα όσα συνέβησαν στην Τουρκία με τα δικά μας μέτρα. Είναι ένας τελείως διαφορετικός κόσμος από τον δικό μας, ο οποίος από τα ξημερώματα του Σαββάτου βρίσκεται σε αχαρτογράφητα νερά…
Θανάσης Μαυρίδης
