«Η γονεϊκή αποξένωση είναι μια σταθερή ροή αρνητικών μηνυμάτων από τον ένα γονέα προς το παιδί με στόχο να πληγεί και σταδιακά να αποκοπεί ο γονεϊκός δεσμός του άλλου γονέα με το παιδί. Είναι επί της ουσίας μια μορφή παιδικής κακοποίησης και βίαιης επέμβασης στον ψυχικό κόσμο του παιδιού, η οποία διεθνώς χαρακτηρίζεται ως ένα είδος ενδοικογενειακής ψυχολογικής βίας», επισημαίνει στο Liberal o Μάριος Ανδρικόπουλος, δικηγόρος, μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για την αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου και διαχειριστής της σελίδας «Δράση κατά της Γονεϊκής Αποξένωσης».
Και κάνει λόγο για μια κοινωνική μάστιγα με πολλούς αποδέκτες που πλήττονται, τόσο άνδρες και γυναίκες, πατεράδες και μητέρες, όσο και παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες, οτιδήποτε αφορά τη γονεϊκή καταβολή του παιδιού.
Επιπροσθέτως, διευκρινίζει ότι είναι υπέρ της εν εξελίξει μεταρρύθμισης του οικογενειακού δικαίου καθώς θεωρεί ότι «είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα, ενδεχομένως δεν είναι όσο μεταρρυθμιστικό θα ήθελα, όμως είναι –πιστεύω- προς τη σωστή κατεύθυνση». «Το σημαντικό στο εν εξελίξει νομοσχέδιο είναι ότι τυπικά, νομικά και πανηγυρικά θεσπίζεται η έννοια της από κοινού και εξίσου άσκησης της γονικής μέριμνας μετά την διάλυση γάμου, αλλά και για τα αναγνωρισμένα παιδιά εκτός γάμου», όπως υποστηρίζει.
Τέλος, όσον αφορά τα οικογενειακά δικαστήρια που ορισμένοι θέτουν ως προαπαιτούμενο για να προχωρήσει η εν λόγω μεταρρύθμιση υπογραμμίζει ότι «ο καλύτερος τρόπος να ματαιώσεις μια μεταρρύθμιση είναι να ξεκινήσεις την εμβάθυνσή της. Όσοι δεν επιθυμούν να προχωρήσει η εν λόγω μεταρρύθμιση, έχουν βρει -ας μου επιτραπεί η έκφραση- μια «φωτοβολίδα» και μιλάνε για την ανυπαρξία οικογενειακών δικαστηρίων».
«Προσωπικά πιστεύω ότι ο θεσμός του Οικογενειακού Δικαστή -τα λεγόμενα Οικογενειακά Δικαστήρια- αποτελεί μία σημαντική μεταρρύθμιση την οποία θα πρέπει να επιδιώξουμε άμεσα να υλοποιηθεί. Όμως η υιοθέτηση ενός τέτοιου μοντέλου στο πρότυπο του γαλλικού συστήματος του Juge aux Affaires Familiales προϋποθέτει την επέμβαση σε τουλάχιστον τρεις Κώδικες, (Αστικό, Πολιτικής Δικονομίας και Οργανισμού Δικαστηρίων). Είναι συνεπώς μία σύνθετη άσκηση, η οποία και τώρα να ξεκινήσει, απαιτεί τουλάχιστον δύο χρόνια μελέτης», καταλήγει.
Συνέντευξη στην Ευφροσύνη Παυλακούδη
- Tι είναι η γονεϊκή αποξένωση;
Είναι μια σταθερή ροή αρνητικών μηνυμάτων από τον ένα γονέα προς το παιδί με στόχο να πληγεί και σταδιακά να αποκοπεί ο γονεϊκός δεσμός του άλλου γονέα με το παιδί. Είναι επί της ουσίας μια μορφή παιδικής κακοποίησης και βίαιης επέμβασης στον ψυχικό κόσμο του παιδιού, η οποία διεθνώς χαρακτηρίζεται ως ένα είδος ενδοικογενειακής ψυχολογικής βίας.
Επιπροσθέτως υπάρχει κι ένας άλλος όρος στη διεθνή βιβλιογραφία, ελληνογενής μάλιστα, ο οποίος είναι ανατριχιαστικός κατ’ εμέ: parentectomy, γονεοκτομή δηλαδή. Επίσης μια εντυπωσιακή περιγραφή του φαινομένου της γονεϊκής αποξένωσης έχει δώσει επίσης και το Εφετείο Αθηνών, το 1982, το οποίο μίλησε για την ανατροπή του ψυχικού κόσμου του παιδιού.
Στο νέο νόμο, βλέπουμε τη γονεϊκή αποξένωση να περιγράφεται ως διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης γονέα-παιδιού και διάρρηξη των σχέσεων τους.
Κοινώς έχουμε να κάνουμε με αυτό που απλά μπορεί να πει ο κόσμος ως «πλύση εγκεφάλου», αλλά στην ουσία είναι μια βίαιη επέμβαση στο ψυχικό κόσμο του παιδιού με στόχο να διαρραγεί, να αποκοπεί, να καταστραφεί ο δεσμός του με τον άλλο γονέα.
Ξέρετε η γονεϊκή αποξένωση είναι απολύτως νοσηρή και απαράδεκτη κατάσταση. Συχνά συνυπάρχει με σύστοιχες διαταραχές όπως το «Malicious Parent Syndrome».
- Έχετε αναφερθεί πολλάκις στο «σύνδρομο των ψευδών αναμνήσεων» για τα παιδιά που εμπλέκονται σε τέτοιες υποθέσεις. Τι ακριβώς περιλαμβάνει και πώς εντοπίζεται κάτι τέτοιο;
Κοιτάξτε υπάρχει μια συζήτηση εν εξελίξει στο επίπεδο των ειδικών της ψυχικής υγείας σχετικά με το αν είναι ή όχι σύνδρομο η γονεϊκή αποξένωση. Θα έλεγα ότι είναι μια παραπειστική συζήτηση που αποπροσανατολίζει. Σε νομικό επίπεδο στοχοποιείται η βούληση αποξένωσης, η πράξης της βίαιης επέμβασης .
Τώρα σχετικά με αυτό που με ρωτάτε, πολλοί σημαντικοί σύγχρονοι μελετητές που αποδέχονται την ύπαρξη και τη ψυχολογική διάσταση της γονεϊκής αποξένωσης, αναφέρονται σε ένα διπλό σύνδρομο.
Συγκεκριμένα μιλούν για συνδυασμό του «συνδρόμου της Στοκχόλμης» (το παιδί αισθάνεται όμηρος της/του μητέρας/πατέρα και υιοθετεί τις συμπεριφορές που του υπαγορεύει, για να μην αντιμετωπίσει την οργή της/του) και του «συνδρόμου των Ψευδών Αναμνήσεων» (σύμφωνα με το οποίο η εικόνα του απόντος πατέρα/μητέρας σταδιακά αλλοιώνεται και αντικαθίσταται από μνήμες, που σπάνια αντιστοιχούν στην πραγματικότητα).
Το σύνδρομο των ψευδών αναμνήσεων αφορά παιδιά –ειδικά σε νεότερες ηλικίες- που προσλαμβάνουν ως αληθή, γεγονότα που δεν έχουν συμβεί ποτέ. Δηλαδή διαμορφώνουν έναν κόσμο ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αυτό οφείλω να σας επισημάνω είναι μια παραδοχή την οποία αποδέχονται όλοι οι ψυχίατροι και οι παιδοψυχολόγοι. Με λίγα λόγια το εν λόγω σύνδρομο δεν αμφισβητείται.
Αυτό με τη σειρά του πού οδηγεί; Στο να «σβήσει» την εικόνα του γονέα και να την αντικαταστήσει από ένα πλασματικό περιβάλλον, το οποίο έχει δημιουργήσει ο γονέας-αποξενωτής. Γι’ αυτό και η κλινική εικόνα του αποξενωμένου παιδιού είναι εντελώς διαφορετική από οτιδήποτε άλλο και ιδίως από αυτή ενός κακοποιημένου παιδιού γενικά μιλώντας, που ορισμένοι σκόπιμα συχνά συγχέουν.
- Για να έρθουμε όμως και λίγο στην επικαιρότητα. Πρόσφατα ήρθε στο φως της δημοσιότητας η επικείμενη μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου και υπήρξε μάλιστα και έντονη δημόσια αντιπαράθεση σχετικά με το ζήτημα της συνεπιμέλειας. Εσείς πως κρίνετε την εν λόγω πρωτοβουλία του υπουργείου Δικαιοσύνης; Κινείται, θεωρείτε, προς τη σωστή κατεύθυνση;
Κατ’ αρχάς είμαι μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής που έχει συντάξει το αρχικό πόρισμα και το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει προβεί σε κάποιες τροποποιήσεις επ’ αυτού.
Κοιτάξτε, εγώ προσωπικά στηρίζω την εν εξελίξει μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου. Θεωρώ ότι είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα, ενδεχομένως δεν είναι όσο μεταρρυθμιστικό θα ήθελα, όμως είναι –πιστεύω- προς τη σωστή κατεύθυνση.
Συγκεκριμένα το σχέδιο νόμου όπως αυτό κατατέθηκε σε διαβούλευση, περιλαμβάνει πολύ σημαντικά στοιχεία τόσο αναφορικά με τη θέσπιση της λεγόμενης κοινής ανατροφής, όσο και με την αντιμετώπιση της γονεϊκής αποξένωσης όπως την περιγράφει.
Πιο αναλυτικά, η θέσπιση και η εμπέδωση ενός συστήματος της κοινής γονικής μέριμνας και κοινής ανατροφής και φροντίδας, που είναι ο πυλώνας Ι και είναι προληπτικός, σίγουρα θα δώσει πολύ λιγότερο πεδίο στην έγερση αποξενωτικών συμπεριφορών και θα τις καταστήσει πολύ πιο δύσκολες να πάρουν μορφή.
Αυτό, όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί ενδεχομένως να έχουμε και περιπτώσεις κακής άσκησης της γονικής μέριμνας και εκεί έρχεται ο πυλώνας ΙΙ, που είναι η αντιμετώπιση της γονεϊκής αποξένωσης, της κακής άσκησης της γονικής μέριμνας και αντιστοίχως, αν θέλετε, και η καταστολή και η εξάλειψη τέτοιων συμπεριφορών.
Πιο συγκεκριμένα, για πρώτη φορά ρητά στη νομοθεσία και όχι νομολογιακά ή εθιμικά διαμορφώνεται και αποτυπώνεται ένας σκληρός πυρήνας συναπόφασης, σημαντικά ευρύτερος του τωρινού.
Όπου πλέον τα ζητήματα υγείας εκτός προφανώς από τα τρέχοντα και επείγοντα, εκπαίδευσης σε ζητήματα αποφασιστικής σημασίας για το μέλλον του παιδιού, θρησκεύματος και ονοματοδοσίας θα αποτελούν σε κάθε περίπτωση αντικείμενο κοινής συμφωνίας των γονέων.
Στην περίπτωση κατά την οποία πρέπει η επιμέλεια να διασπαστεί από τη γονική μέριμνα και επομένως να μεταβούμε στο συνδυασμό επιμέλειας-επικοινωνίας, ο νέος Νόμος ακούγοντας τις γνώμες των ειδικών, θέτει ένα ελάχιστο όριο επικοινωνίας ολοφάνερα και ξεκάθαρα υπό την έννοια της διαμονής, στο ένα τρίτο του συνολικού χρόνου
Γνωρίζουν πολλοί γονείς πολλοί πατέρες για να είμαστε ειλικρινείς, την αδικία του γονέα του Σαββατοκύριακου, των ωρών της περιπλάνησης σε πλατείες, καφετέριες και παιδότοπους. Έρχεται ο νομοθέτης λοιπόν να ακούσει αυτή τη φωνή και πλέον το αίτημα για την πραγματική παρουσία του γονέα στη ζωή του παιδιού αποτυπώνεται από 1/2, όπως είναι το επί της αρχής τεκμήριο, έως τουλάχιστον το ⅓, πλην προφανώς αντίθετης βούλησης, ή σημαντικών ζητημάτων.
Πρέπει όμως να είμαστε λογικοί και προσεκτικοί. Είναι ξεκάθαρο και δεν νομίζω ότι κανείς διαφωνεί σε αυτό, ότι ο νομοθέτης οφείλει να θέσει και ασφαλιστικές δικλείδες στην περίπτωση κατά την οποία υπάρχει πρόβλημα. Δεν είναι προφανώς όλες οι περιπτώσεις ίδιες. Σίγουρα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης στη διατύπωση, ωστόσο η βασική ιδέα δεν μεταβάλλεται.
Επίσης, για πρώτη φορά αποδοκιμάζεται από τη νομοθεσία η γονεϊκή αδιαφορία. Μία απαράδεκτη στάση η οποία πληγώνει παιδικές ψυχές πού μάταια περιμένουν την αγκαλιά του γονιού τους. Παράλληλα ο νομοθέτης αποδοκιμάζει συμπεριφορές οι οποίες προσβάλλουν το γονιό που μάχεται να είναι κοντά στο παιδί του συναντώντας εμπόδια, ενώ άλλοι επιλέγουν απλώς να εξαφανιστούν.
Επιπροσθέτως αποδοκιμάζεται και ορθά η αδικαιολόγητη μη καταβολή διατροφής. Είναι πλήρως αντιληπτές οι δυσκολίες της σύγχρονης εποχής. Είναι όμως απαράδεκτη η εργαλειοποίηση πραγματικών οικονομικών προβλημάτων που όλη η κοινωνία αντιμετωπίζει ως μέσα επίτευξης προσωπικών επιδιώξεων.
Για να μην σας κουράζω, εντέλει το σημαντικό στο εν εξελίξει νομοσχέδιο είναι ότι τυπικά νομικά και πανηγυρικά θεσπίζεται η έννοια της από κοινού και εξίσου άσκησης της γονικής μέριμνας μετά την διάλυση γάμου, αλλά και για τα αναγνωρισμένα παιδιά εκτός γάμου. Πολλοί νομικοί λένε ότι υπήρχε κοινή μέριμνα και τώρα.
Δεν είναι ακριβώς έτσι. Αυτό είναι μια νομολογιακή, δικαστηριακή ερμηνεία. Στη πράξη αυτό που γινόταν είναι ότι αντιλαμβανόμασταν τη γονική μέριμνα ως αποψιλωμένη της επιμέλειας όπως έχω αναφέρει στο παρελθόν τόσο εγώ, όσο και ο καθηγητής Αν. Βαλτούδης. Νομικά η έννοια της γονικής μέριμνας περιλαμβάνει την επιμέλεια, την εκπροσώπηση και τη διοίκηση περιουσίας του ανηλίκου. Μέχρι τώρα λοιπόν στην ουσία και οι δύο γονείς είχαν τη γονική μέριμνα, αλλά ο ένας την επιμέλεια. Έρχεται λοιπόν ο νομοθέτης και θεσπίζει ως νόμιμο σύστημα την από κοινού και εξίσου άσκηση της γονικής μέριμνας.
- Πολλοί όμως λένε ότι κατά αυτόν τον τρόπο, θα έχουμε υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Τι ισχύει τελικά;
Υπάρχει μια σκόπιμη παραπληροφόρηση από το περίφημο «αντι-μεταρρυθμιστικό μέτωπο» όπως συνηθίζω να λέω ως προς το σημείο αυτό. Αυτό είναι hoax, fake news εντελώς.
Δεν υπάρχει καμία υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Υπάρχει το νόμιμο σύστημα, η αφετηρία που έχει στραφεί ο νομοθέτης, και τι λέει; Είτε χωρίσετε, είτε δεν είστε παντρεμένοι, είστε από κοινού και εξίσου γονείς. Είναι πολύ σημαντική η αφετηρία του 50-50 που βάζει στην αρχή. Ως προς αυτό υπάρχει, είναι η αλήθεια, μια πολύ λυπηρή αντίδραση, ακόμα και από διακεκριμένους νομικούς που διερωτώνται γιατί «εξίσου» και φέρνουν ως επιχείρημα ότι «μα, μέσα στον γάμο δεν ήταν εξίσου υπεύθυνοι για τα παιδιά».
Δηλαδή μια μητέρα, αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού, που υπηρετεί σε πλοίο σε διεθνή αποστολή της Ελλάδας και είναι 4 μήνες στο εξωτερικό, παύει να είναι εξίσου γονέας; Όχι βέβαια.
- Εντούτοις, όπως θα γνωρίζετε, ορισμένοι αναρωτιούνται: πώς θα υλοποιηθούν όλα αυτά χωρίς τη θέσπιση οικογενειακών δικαστηρίων;
Πάρα πολύ ωραία ερώτηση. Ξέρετε, ο καλύτερος τρόπος να ματαιώσεις μια μεταρρύθμιση είναι να ξεκινήσεις την εμβάθυνσή της. Όσοι δεν επιθυμούν να προχωρήσει η εν λόγω μεταρρύθμιση, έχουν βρει -ας μου επιτραπεί η έκφραση- μια «φωτοβολίδα» και μιλάνε για την ανυπαρξία οικογενειακών δικαστηρίων.
Προσωπικά πιστεύω ότι ο θεσμός του Οικογενειακού Δικαστή -τα λεγόμενα Οικογενειακά Δικαστήρια-, αποτελεί μία σημαντική μεταρρύθμιση την οποία θα πρέπει να επιδιώξουμε άμεσα να υλοποιηθεί. Όπως όμως έχετε δει, τίθεται συστηματικά εκ του πονηρού με στόχο την ανάσχεση της τωρινής μεταρρύθμισης και την αόριστη αναπομπή σε ένα άγνωστο ορίζοντα.
Είναι όμως πολύ σημαντικό και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να γίνουν και περαιτέρω βήματα, να τελειώνουμε επιτέλους με τη μάστιγα, την αντιδημοκρατική συμπεριφορά της συστηματικής παραβίασης δικαστικών αποφάσεων.
Δεν είναι δυνατόν και δεν είναι ανεκτό να έχουμε διαμορφώσει νησίδες ανομίας και προαιρετικής εφαρμογής του Νόμου και ο καθένας και η καθεμία να αντιλαμβάνεται την εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων ως προαιρετική.
Ξέρετε οι δικαστικές αποφάσεις έχουν το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να μην είναι ούτε οικειοθελείς ούτε προαιρετικές ως προς την εφαρμογή τους. Και ο μόνος ο οποίος δικαιούται να περιστείλει την πρόσβαση παιδιού στο γονιό του είναι ο Δικαστής ή ο Εισαγγελέας και κανείς άλλος.
Επί της ουσίας η θεσμοθέτηση του Δικαστή Οικογενειακών Υποθέσεων στο πρότυπο του γαλλικού συστήματος του Juge aux Affaires Familiales (JAF) είναι μια «δικονομική μεταρρύθμιση» δηλαδή αφορά τη διαδικασία έκδοσης της απόφασης. Η τωρινή μεταρρύθμιση είναι «ουσιαστικού δικαίου» δηλαδή αφορά το δίκαιο το οποίο θα εφαρμόσει ο Δικαστής, είτε δηλαδή ο τωρινός, είτε ο ενδεχόμενα μελλοντικός εξειδικευμένος. Άρα είναι δύο διαφορετικά θέματα και δύο διαφορετικά πεδία.
Για να γίνω πιο σαφής, η υιοθέτηση ενός τέτοιου μοντέλου προϋποθέτει την επέμβαση σε τουλάχιστον τρεις Κώδικες, (Αστικό, Πολιτικής Δικονομίας και Οργανισμού Δικαστηρίων), ενώ υπάρχει και ζήτημα που πρέπει να δούμε ως προς το Σύνταγμα καθώς ο JAF εκδίδει συχνά Διατάξεις ή και Αποφάσεις χωρίς όμως δημοσιότητα, κάτι το οποίο είναι συστατικό στοιχείο της απονομής της Δικαιοσύνης.
Είναι συνεπώς μία σύνθετη άσκηση, η οποία και τώρα να ξεκινήσει, απαιτεί τουλάχιστον δύο χρόνια μελέτης, ενώ κεντρικό λόγο θα έχουν και η ηγεσία της Δικαιοσύνης, αλλά και οι Δικαστικές Ενώσεις καθώς μία τέτοια τομή θα πρέπει να αποσαφηνιστεί πού και πόσο θα επηρεάζει την υπηρεσιακή τους εξέλιξη, την ενασχόληση και με άλλους τομείς δικαίου, ενώ εκτιμάται ότι θα είναι πολύ δύσκολο να είναι ένα χωριστό σώμα Δικαστών.
Πολλοί θεωρούν ότι στις χώρες όπου λειτουργεί ο Οικογενειακός Δικαστής ή τα Οικογενειακά Δικαστήρια, αυτοί είναι θεσμοί «χαλαροί». Δικαστήρια που ανέχονται τις συνήθεις εδώ αποξενωτικές, στρεψόδικες και απαράδεκτες συμπεριφορές. Ότι πρακτικές παραβίασης των αποφάσεων τους είναι ανεκτές. Σφάλλουν (για νιοστή φορά) δεινά.
Το σίγουρο είναι ότι οι πρώτοι που θα επωφεληθούν από ένα ταχύ, οργανωμένο και αυστηρό σύστημα Οικογενειακών Δικαστηρίων είναι οι αποξενωμένοι γονείς και όσοι σήμερα «λιώνουν» στα δικαστήρια για να μην είναι τουρίστες στη ζωή των παιδιών τους.
- Η 25η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Γονικής Αποξένωσης (Parental Alienation Awareness Day). Τι ακριβώς θα επιθυμούσατε να γίνει αντιληπτό με αφορμή τη χτεσινή ημέρα;
Εξ' ορισμού η εν λόγω ημέρα αφορά την κοινωνική εγρήγορση για την γονεϊκή αποξένωση. Και η κοινωνική εγρήγορση είναι πολύ σημαντική γιατί θα οδηγήσει και στην κοινωνική αποδοκιμασία.
Είναι πολύ εύκολο να αντιδράσει κανείς στην εικόνα ενός κακοποιημένου παιδιού καθώς τα σημάδια της κακοποίησης είναι εμφανή. Όταν όμως κακοποιείται η ψυχή ενός παιδιού, τι γίνεται; Είναι πιο δύσκολο να διακρίνει κάποιος τις πληγές στην ψυχή ενός παιδιού.
Η γονεϊκή αποξένωση είναι μια συμπεριφορά συντριπτική για τα παιδιά. H Jennifer Harman, μια από τις καλύτερες αναλύτριες του φαινομένου, ακαδημαϊκός στο Colorado State University, μιλά για «consequences long lasting and devastating». Oι επιπτώσεις δηλαδή είναι μακροχρόνιες και καταστροφικές. Τα παιδιά σε τέτοιες υποθέσεις πολλές φορές μετατρέπονται σε όπλα ή σε ανθρώπινες ασπίδες, εργαλειοποιούνται δηλαδή. Αυτό αποτελεί ένα σφοδρό, ένα βαρύ πλήγμα στην ψυχοσύνθεση τους. Πολύ ωραία το έχει περιγράψει η κ. Αριστονίκη Θεοδοσίου σε ένα παραμύθι που έχει γράψει «Μπορείς να ζεις με τις μισές σου ρίζες;».
Η ουσία λοιπόν είναι ότι η γονεϊκή αποξένωση αφορά χιλιάδες γονείς και παιδιά και τρέφεται από τη σιωπή, αλλά και από την καθυστέρηση στην επέμβαση της Δικαιοσύνης.
Με αφορμή λοιπόν τη χτεσινή μέρα καλό θα ήταν να συνειδητοποιηθεί ευρύτερα ότι μιλάμε για ένα φαινόμενο που έχει πολλούς αποδέκτες που πλήττονται, τόσο άνδρες και γυναίκες, πατεράδες και μητέρες, όσο και παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες, οτιδήποτε αφορά τη γονεϊκή καταβολή του παιδιού.
Κάποια στιγμή πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η γονεϊκή αποξένωση είναι μια κοινωνική μάστιγα και απαιτείται η συνδρομή στην υιοθέτηση καινοτόμων και αποτελεσματικών λύσεων και προτάσεων για την πάταξη του βαθιά αντικοινωνικού αυτού φαινομένου.
*Ο Μάριος Ανδρικόπουλος είναι Δικηγόρος, μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για την αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου και διαχειριστής της σελίδας «Δράση κατά της Γονεϊκής Αποξένωσης».
