«Η σύνδεση του προσωπικού με το συλλογικό θα μπορούσε να αποτελέσει τη ζωοποιό δύναμη μιας νέας κουλτούρας», λέει ο Μάριος Βαζαίος και θαρρείς πως σε αυτή τη φράση συμπυκνώνεται η στάση του απέναντι στα πράγματα. Συνεπής «εργάτης» της κουλτούρας, όχι στα λόγια, αλλά με πράξεις που δημιουργούν παράδοση για τους ανθρώπους του μέλλοντος, ο ιδρυτής του Φεστιβάλ Νάξου στον Πύργο Μπαζαίου έχει προσθέσει με ευγένεια και αίσθημα ευθύνης για τον τόπο το δικό του αποτύπωμα σε ένα μνημείο που διανύει τον πέμπτο αιώνα ζωής.
Οσοι έχουν περάσει από το πυργόσπιτο στην ενδοχώρα του νησιού, το έχουν ζήσει: η ανάσα του χρόνου τυλίγει τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και τη χαρίζει στον επισκέπτη με τρόπο φυσικό. Σαν να ανήκει το έργο στον περιβάλλοντα χώρο από πάντα. Και αυτό το οφείλουμε στον Μάριο Βαζαίο.
Ειδικά σήμερα, στις αντίξοες συνθήκες που επέβαλε η πανδημία, το φεστιβάλ της Νάξου δεν δίνει απλώς ζωή σε μία αλγεινή καλοκαιρινή σεζόν, αλλά στέκει σαν φάρος στο καράβι του πολιτισμού που κλυδωνίζεται. «A drop of Time» («Σταγόνα χρόνου») τιτλοφορείται η φετινή έκθεση σε επιμέλεια του Μάριου Βαζαίου, ο οποίος μοιράζεται στον «Φ» το ένδοξο παρελθόν, αλλά και το ελπιδοφόρο μέλλον του ναξιώτικου φεστιβάλ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Μυλωνά
- Είκοσι χρόνια κρατάτε σταθερά το τιμόνι ενός θεσμού, ακόμα και σήμερα που η πραγματικότητα είναι δυσοίωνη και αβέβαιη. Κάνοντας έναν απολογισμό, πώς θα αποκωδικοποιούσατε αυτή την πορεία;
Η συμπλήρωση της εικοσαετίας 2001-2020 σηματοδοτεί την επίτευξη σε μεγάλο βαθμό του αρχικού στόχου του Φεστιβάλ Νάξου, που ήταν όχι η γέννηση ενός ακόμη φεστιβάλ στην επικράτεια, αλλά η δημιουργία ενός ποιοτικού θεσμού, ανοιχτού στα πολιτισμικά - αισθητικά ζητήματα και αιτήματα της εποχής μας. Πιστεύω ότι η μακρόχρονη συνεπής όσο και γόνιμη πορεία του θεσμού δικαιώνει τους οραματιστές και ιδρυτές, τα πρόσωπα και τους φορείς που το εμπιστεύτηκαν και το υποστήριξαν, τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες που το εμψύχωσαν, το κοινό που το αγκάλιασε και το ενδυνάμωσε. Φυσικά, γνωρίζουμε ότι όσο πλησιάζουμε τους στόχους μας τόσο εκείνοι απομακρύνονται, παραμένουν άπιαστοι και ιδανικοί.
Σήμερα, τόσο εγώ όσο και ο συνιδρυτής - καλλιτεχνικά υπεύθυνος του Φεστιβάλ, Στέλιος Κρασανάκης, δεν μπορεί παρά να χαιρόμαστε για την επιδραστικότητά του στην αισθητική αναβάθμιση της κοινωνίας της Νάξου, αλλά και στην οικονομία της. Συμβάλλαμε επίσης στην πολιτιστική σύμπραξη των νησιών των Κυκλάδων και σε συνεργασίες με τη διεθνή καλλιτεχνική κοινότητα.
Προσωπικά χαίρομαι επιπλέον που το εγχείρημα έδωσε πνοή και ανέδειξε τον πατρογονικό Πύργο Μπαζαίου, παλιό μοναστήρι στις αρχές του 17ου αιώνα, καθώς μέσα από τον πολιτιστικό του ρόλο ως εμβληματικός χώρος του Φεστιβάλ, βρήκε τη νέα του ταυτότητα στη σύγχρονη εποχή.
- Η πανδημία είναι η πιο δύσκολη συνθήκη που συναντήσατε στη διεύθυνση του Φεστιβάλ;
Η πανδημία είναι μια δύσκολη όσο και πρωτόγνωρη συνθήκη για όλο τον κόσμο, για όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά και της ψυχικής μας συγκρότησης. Μέσα στο πλαίσιο επανεκκίνησης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του τόπου αλλά και των προσωπικών μας επιθυμιών, συντονιζόμαστε με τα νέα μέτρα προφύλαξης και συνεχίζουμε τα βήματά μας με αισιοδοξία και διάθεση μεταστροφής της σκληρής πραγματικότητας. Τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε;
Πραγματικά δύσκολη συνθήκη υπήρξε επίσης ο Ιούλιος του 2015 με το κλείσιμο των τραπεζών και τον περιορισμό στην κίνηση των κεφαλαίων που έφερε τον κόσμο αντιμέτωπο με σοβαρά πρακτικά προβλήματα, μπροστά στα οποία η ψυχαγωγία έμοιαζε αδιανόητη. Παρ' όλα αυτά προχωρήσαμε στην υλοποίηση των προγραμματισμένων εκδηλώσεων, ενώ άλλα φεστιβάλ ανακοίνωναν ακυρώσεις, με εντυπωσιακή θυμάμαι ανταπόκριση και ενθουσιώδη τη συμμετοχή του κοινού. Θα μπορούσα να πω λοιπόν ότι παρά τις όποιες κατά καιρούς δυσκολίες ο απολογισμός παραμένει θετικός, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η τέχνη λειτουργεί παρηγορητικά, ανοίγει δρόμους και προσφέρει προοπτική μέσα από τη δημιουργικότητα και τη μετουσίωση της δυστοπίας.
- Βλέποντας φωτογραφίες της έκθεσης, ο πύργος με όλη αυτή τη μυσταγωγία παραπέμπει σε ιερό όπου ο άνθρωπος -και η θνητότητά του- τίθεται στο επίκεντρο. Υπάρχει αυτή η διάσταση στην έκθεση;
Θα έλεγα ότι όλες οι εκθέσεις τέχνης που φιλοξενούνται στο εσωτερικό του πύργου, από τις πρώτες σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη μέχρι και τις πρόσφατες σε συνέργεια με διεθνείς Biennale, με τη συμμετοχή σύγχρονων καλλιτεχνών, φέρνουν αντιμέτωπο τον θεατή με την ανθρώπινη φύση και τις δημιουργικές εκφάνσεις της, τα όρια και το πεπερασμένο του βίου. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο καλλιτέχνες που συμμετέχουν φέτος στην έκθεση, ο φωτογράφος Κωστής Αντωνιάδης και ο γλύπτης Ingbert Brunk διακρίνονται για τη στοχαστικότητά τους αλλά και την ευαισθησία να ενστερνίζονται την ιστορία και τη μυσταγωγία του χώρου. Τα έργα τους βρίσκονται σε πνευματικό και αισθητικό διάλογο με το χώρο και τον χρόνο.
- Αναφερθήκατε στην κοινωνία της Νάξου. Εώς τώρα ποια η ανταπόκριση του κοινού στη φετινή έκθεση; Την έχουν αγκαλιάσει όπως άλλες χρονιές;
Πιστεύω ότι η πνευματικότητα που εκπέμπουν τα έργα των καλλιτεχνών λειτουργεί κατευναστικά - καταπραϋντικά, ενώ παράλληλα ενεργοποιεί τον δοκιμαζόμενο ψυχισμό του σύγχρονου επισκέπτη. Τα βίντεο πορτρέτα του Κωστή Αντωνιάδη που ζωντανεύουν σε οθόνες HD στοχεύουν κατευθείαν στο ασυνείδητο, στην πηγή των συναισθημάτων, ενώ τα απέριττα διαυγή και διαμπερή μαρμάρινα γλυπτά του Ingbert Brunk επαναπροσδιορίζουν την επαφή με το ουσιαστικό, το πέρασμα δηλαδή από την ύλη στο πνεύμα. Παρατηρώ ότι η ικανοποίηση που εισπράττει ο επισκέπτης είναι πολύπλευρη, πολυσχιδής και ολοκληρωμένη.
- Πώς κρίνετε την επόμενη μέρα στην κουλτούρα του τόπου; Πέρα από την οικονομική διάσταση που είναι καθοριστική, υπάρχει κάτι άλλο που φοβάστε;
Πέρα από τις όποιες ίσως και πρόσκαιρες αλλαγές επιφέρει η πανδημία στις καθημερινές συνήθειες, πιστεύω ειδικότερα για τη χώρα μας ότι η ματιά στα πράγματα και η αλλαγή στη στάση ζωής και τις προτεραιότητες θα επέλθει από τις γεωπολιτικές μεταβολές. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ξανά ότι για να υπερασπιστείς την ειρήνη και την ευημερία πρέπει να ετοιμάζεσαι για πόλεμο. Συνθήκη καθόλου αυτονόητη για τις ευνοημένες εφησυχασμένες σύγχρονες γενιές. Η ατομική ευθύνη αποτελεί αυτή τη στιγμή το σημαντικότερο διακύβευμα, αφού τα προηγούμενα έτη αγνοήθηκε, υποτιμήθηκε και λοιδορήθηκε προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα σε μια αμφισβητούμενη συλλογικότητα. Η σύνδεση του προσωπικού με το συλλογικό θα μπορούσε να αποτελέσει τον πυρήνα, τη ζωοποιό δύναμη μιας νέας κουλτούρας.
- Επομένως, κάνετε σχέδια για του χρόνου το καλοκαίρι;
Ασφαλώς. Πιστεύοντας ότι οι γενέθλιες επέτειοι αποτελούν ευκαιρία για αποτίμηση, αποδόμηση και αναγέννηση, όλοι όσοι μετέχουμε στη δημιουργική ομάδα του Φεστιβάλ Νάξου διατηρούμε το βλέμμα στραμμένο μπροστά, κοιτάζουμε με ικανοποίηση το παρελθόν και σχεδιάζουμε ακόμη ένα πιο καρποφόρο μέλλον. Νέες συναντήσεις, νέες δημιουργίες, νέες συγκινήσεις. Παραμένουμε κινητοποιημένοι, ενεργοί και δημιουργικά ανήσυχοι.
-------------------------------
Αν οι εικόνες είχαν ζωή...
Ο φωτογράφος Κωστής Αντωνιάδης και ο γλύπτης Ingbert Brunk είναι οι φετινοί «ένοικοι» στον Πύργο Μπαζαίου. «Αν οι εικόνες είχαν μια ζωή να ζήσουν» φέρει τον τίτλο η έκθεση του Αντωνιάδη, με έμπνευση τις μυσταγωγικές εικόνες της ορθόδοξης παράδοσης (την οποία γνώρισε μέσα τα μοναστήρια του Αγίου Ορους), αλλά και το έργο κορυφαίων δημιουργών της ευρωπαϊκής τέχνης. Αντίστοιχα, ο «πολιτογραφημένος» στη Νάξο Ingbert Brunk ήρθε από το Βερολίνο, όπου σπούδαζε το 1984, για να μελετήσει το εγχώριο μάρμαρο. Εκτοτε ζει και δημιουργεί στο νησί, σμιλεύοντας τον δικό του χρόνο στη μακραίωνη παράδοση μαρμαροτεχνίας της Νάξου.
-------------------------------
* Γεννημένος στη Νάξο, μεγαλωμένος στην Αθήνα, ο Μάριος Βαζαίος είναι άνθρωπος της «αγοράς», καθώς διετέλεσε οικονομικό στέλεχος πάνω από 25 χρόνια στον ιδιωτικό τομέα, στον κλάδο των χρηματοοικονομικών. Παράλληλα, από το 2001 δημιούργησε μαζί με τον Στέλιο Κρασανάκη το Φεστιβάλ Νάξου, με στόχο την ανάδειξη της σύγχρονης φυσιογνωμίας του νησιού.
** Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο που κυκλοφόρησε το Σάββατο 22 Αυγούστου.
