Του Ζαφείρη Βάλβη*
Αν θέλουμε ποτέ να βγούμε από την κρίση πρέπει όλοι να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να προσπαθήσουμε να σκεφτούμε με καθαρό μυαλό. Να ξεπεράσουμε τις σταθερές με τις οποίες ο καθένας από εμάς έχει γαλουχηθεί και να επιχειρήσουμε να δούμε τα πράγματα με μία σχετική αντικειμενικότητα (απόλυτη αντικειμενικότητα είναι δύσκολο να επιτευχθεί, αλλά μια σχετική αντικειμενικότητα ας την προσπαθήσουμε).
Πρώτον, παρά τις διάφορες θεωρίες και ιδεολογίες είναι πλέον μάλλον φανερό ότι οι αγορές δεν αυτορυθμίζονται. Ή αν θέλουμε να είμαστε πιο ακριβείς, αν τις αφήσεις να αυτορυθμιστούν θα αυτορυθμιστούν προς όφελος του πιο ισχυρού. Όπως ακριβώς θα αυτορυθμιζόταν μια διαφωνία με το γείτονα για θέματα της πολυκατοικίας αν δεν υπήρχε νομοθεσία και κανονισμός πολυκατοικίας. Ο πιο δυνατός σωματικά θα επέβαλε την άποψή του στην πολυκατοικία. Επειδή όμως υπάρχει ο κανονισμός, αντί να αυτορυθμιστεί η διαφωνία με λίγο ξύλο, υπερισχύει ο κανονισμός. Αυτό το έχουν αντιληφθεί οι δυτικές κοινωνίες εξ' ου και έχουν θεσπίσει τις Επιτροπές Ανταγωνισμού και τις λοιπές Ανεξάρτητες Αρχές. Καλό θα ήταν επομένως να συμφωνήσουμε ότι οι αγορές δεν αυτορυθμίζονται με δίκαιο τρόπο και πως η παρέμβαση της πολιτείας είναι απαραίτητη.
Δεύτερον, παρά τις διάφορες θεωρίες και ιδεολογίες είναι πλέον μάλλον κοινώς αποδεκτό ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία (ιδιωτικές επιχειρήσεις) είναι σε πολλά -ίσως στα περισσότερα- πιο ικανή, πιο ευέλικτη, πιο αποτελεσματική από το κράτος. Τα δημόσια έργα υλοποιούνται από ιδιωτικές εταιρίες (το δημόσιο απλώς διενεργεί τον διαγωνισμό), η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας επιτυγχάνεται σε μεγάλο ποσοστό από την ιδιωτική πρωτοβουλία, οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες εξυπηρετούν καλύτερα τον πολίτη στον κλάδο υγείας, τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια προάγουν την έρευνα και ούτω καθεξής. Οι τηλεπικοινωνίες στην Ελλάδα έκαναν αλματώδη ανάπτυξη και παρείχαν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους καταναλωτές όταν ιδιωτικοποιήθηκαν, ο εθνικός αερομεταφορέας ιδρύθηκε από ιδιώτη προτού δωριστεί στο κράτος. Και φυσικά η ιδιωτική πρωτοβουλία αποτελεί βασική ανάγκη του πολιτικά φιλελεύθερου ανθρώπου. Καλό θα ήταν επομένως να συμφωνήσουμε ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι πιο ικανές από τον δημόσιο τομέα σε πλήθος ζητημάτων και ότι η επιχειρηματικότητα πρέπει επιτέλους να απενοχοποιηθεί στη συλλογική συνείδηση.
Τρίτον, παρά τις διάφορες θεωρίες και ιδεολογίες είναι μάλλον βέβαιο ότι η παγκοσμιοποίηση πλήττει τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες και επαγγελματίες που δρουν τοπικά οι οποίοι προφανώς και δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο διεθνή ανταγωνισμό αφού δεν έχουν και ούτε μπορούν να αποκτήσουν τις οικονομίες κλίμακας που έχουν μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες. Από την άλλη είναι φανερό ότι οι πολυεθνικές εταιρίες μπορούν να παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες στους πολίτες που μικρομεσαίοι επιχειρηματίες και επαγγελματίες δεν θα ήταν σε θέση να παρέχουν. Καλό θα ήταν επομένως να συμφωνήσουμε ότι οι πολυεθνικές εταιρίες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη μιας χώρας αλλά και ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρέπει να προστατευθούν.
Τέταρτον, παρά τις διάφορες θεωρίες και ιδεολογίες είναι μάλλον βέβαιο ότι ιδιωτικός και δημόσιος τομέας είναι κρίκοι της ίδιας αλυσίδας, που εν κατακλείδι και οι δύο λειτουργούν από κοινού και ξεχωριστά ο καθένας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Υπάρχουν προφανώς και άλλες διαπιστώσεις στις οποίες καλό θα ήταν να συμφωνήσουμε αλλά ας σταματήσουμε εδώ για την οικονομία του χώρου και του χρόνου. Ωραία και τώρα τί θα αναρωτηθεί κανείς. Πώς μεταφράζονται τα παραπάνω σε πολιτικές; Ίσως επιγραμματικά ως εξής: Πρώτον σε επιχειρήσεις ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα), δεύτερον σε ιδιωτικοποιήσεις (το κράτος -ας το παραδεχτούμε ανοιχτά- δεν είναι και ο καλύτερος manager), τρίτον σε ισχυρό αλλά όχι γραφειοκρατικό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει το δημόσιο συμφέρον και θα αποτρέπει αθέμιτες πρακτικές των ιδιωτών, τέταρτον σε διαφορετική φορολογική και ασφαλιστική αντιμετώπιση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις πολυεθνικές (ισχύει εν μέρει σήμερα σε διάφορες χώρες της ΕΕ, όπου διαχωρίζουν τις υποχρεώσεις βάσει τζίρου ή αριθμού εργαζομένων), πέμπτον σε απόδοση κινήτρων για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Αλλά για να μεταφραστούν σε πολιτικές τα ανωτέρω απαιτείται κοινωνική αποδοχή, πολιτική συναίνεση, απενοχοποίηση της επιχειρηματικότητας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και μεταφορά του βάρους της δημοσιονομικής προσαρμογής από την αύξηση φόρων στη μείωση δημοσίων δαπανών.
*Ο κ. Ζαφείρης Βάλβης είναι Επιστημονικός Συνεργάτης της ΚΟ του Ποταμιού
