Του Γιάννη Σ. Καλαντζάκη*
Οι πολιτικές ερμηνείες της δημοσιοποίησης του πρόσφατου ΦΕΚ (148/Α/9.10.2017) που προβλέπει αλλαγές στον τρόπο εποπτείας του ΕΟΠΥΥ από το Υπουργείο Υγείας ήταν εντυπωσιακές στη διατύπωσή τους. Αυτές με ανάγκασαν να αναζητήσω βοήθεια στο λεξικό Μ. Τριανταφυλλίδη για τους όρους αυτοτελής κι αυτονομία. «Αυτοτελής, είναι αυτός που έχει μια ολοκληρωμένη μορφή και μπορεί από μόνος του να λειτουργεί, να εκπληρώνει ένα σκοπό κτλ., χωρίς να εξαρτάται από κτ. άλλο· ολοκληρωμένος και ανεξάρτητος». «Αυτονομία: το δικαίωμα μιας πολιτικής ή κοινωνικής ομάδας (εθνότητας, φυλής, οργανισμού κτλ.) να καθορίζει μόνη της τους νόμους της λειτουργίας της και τη δραστηριότητά της, χωρίς καμιά αποφασιστική ή συμπληρωματική επέμβαση».
Με τα δικά μου απλά ελληνικά ο κατ' επίφαση αυτόνομος ή αυτοτελής ΕΟΠΥΥ δεν υπήρξε ποτέ! Γεννήθηκε από διαχειριστική ανάγκη σε μια χώρα σε οικονομική κρίση για να συντελέσει σε πιο αποτελεσματικό έλεγχο των πληρωμών στην ασφάλιση υγείας συνενώνοντας ασφαλιστικά ταμεία κι εξισώνοντας προς τα κάτω παροχές ασφαλισμένων, που ήδη είχαν πληρώσει.
Στις εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις σχεδόν πάντοτε άρεσε να παρεμβαίνουν σε «θεσμικά» «αυτοτελείς» οργανισμούς (και σε ορισμένες περιπτώσεις και σε ανεξάρτητες αρχές) αποδεικνύοντας ότι το χέρι του κράτους - προστάτη ήταν πάντα υπερβολικά μακρύ! Ας θυμηθούμε την όχι και τόσο παλιά χρησιμοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων με κρατική πάλι παρέμβαση.
Έτσι, το πρόσφατο ΦΕΚ, δεν θα έπρεπε να ξαφνιάζει γενικά (χωρίς να υποστηρίζω τον εθισμό στην εκάτοστε κρατική παρέμβαση). Στο θετικό του διάβασμα θα μπορούσε να είναι μια προσπάθεια της κυβέρνησης να αυξήσει τον οικονομικό έλεγχο και την αποτελεσματικότητα ενός σημαντικού για την ελληνική οικονομία δημοσίου φορέα. Η συγκεκριμένη όμως κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και η συγκεκριμένη ηγεσία του Υπουργείου Υγείας (με motto την «ηθικοποίηση») δε φημίζεται για την αποτελεσματικότητα της διοικητικής κι οικονομικής της διαχείρισης. Δικαιολογημένα λοιπόν όλοι οι πολίτες, οι προμηθευτές και οι εργαζόμενοι του ΕΟΠΥΥ αναρωτώνται πως θα επηρεάσει αυτή η αλλαγή την καθημερινότητά τους. Το κράτος συγκεντρώνει χωρίς αιδώ εξουσίες που (θεωρητικά τουλάχιστον) έχει εκχωρήσει σε ειδικά σχεδιασμένους οργανισμούς και δεν το κάνει χωρίς λόγο! Η συγκέντρωση εξουσίας στον υπουργό ενισχύει την αδιαφάνεια, εστιάζει στο σύστημα σε βάρος του πολίτη και πάνω από όλα διατηρεί για τον εαυτό του το αλάθητο των επιλογών βαπτισμένο στην όποια κοινοβουλευτική πλειοψηφία των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.
Σε έναν σωστό σχεδιασμό υπηρεσιών υγείας τα ασφαλιστικά ταμεία πρέπει να είναι ειλικρινά αυτοδιαχειριζόμενα, αυτοδιοικούμενα κι αυτοτελή χωρίς καμιά σχέση με το κράτος. Αποκεντρωμένα με βάση την Περιφέρεια. Η ισορροπία μεταξύ αυτοδιαχείρισης και κορπορατισμού (μετατόπισης δηλαδή των κρατικών ευθυνών σε επαγγελματικές ενώσεις) μπορεί να επιτευχθεί αν αφήσουμε το κράτος έξω από την καθημερινή διαχείριση. Το αποτέλεσμα θα είναι η ευελιξία, η καλύτερη κατανόηση των τοπικών αναγκών και λιγότερη γραφειοκρατία. Το κράτος πρέπει να παρέχει μόνο τα πλαίσια και την εποπτεία (τον έλεγχο).
Τέλος, το Υπουργείο Υγείας πρέπει να έχει μόνο εποπτικό ρόλο για την υποχρεωτική ασφάλιση υγείας και για την πρόληψη κι αποτελεσματικότητα του ΕΣΥ. Ο εποπτικός του ρόλος σε κυβερνητικούς οργανισμούς και φορείς πρέπει να εξαντλείται στους ακόλουθους οργανισμούς: ΕΟΦ (για φάρμακα κι ιατροτεχνολογικά προϊόντα), ΚΕΕΛΠΝΟ (για έλεγχο και πρόληψη νοσημάτων), Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (για αίμα και παράγωγά του) Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (για εμβόλια), Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (για πολιτικές μετασμόσχευσης οργάνων), ΟΚΑΝΑ (για αρχές και πολιτικές απεξάρτησης χρηστών από εξαρτησιογόνες ουσίες), Εθνικό Κέντρο Υγειονομικής Εκπαίδευσης (για εθνικές στρατηγικές κι εκπαίδευση - πρόταση για σύσταση), Εθνικό Ινστιτούτο Υγειονομικής Τεκμηρίωσης & Πληροφόρησης (για ταξινόμηση ασθενειών και υγειονομικών πράξεων - πρόταση για σύσταση) και Εθνικό Κέντρο Υποθέσεων Ασθενή (για διασύνδεση με το Συνήγορο Υγείας - πρόταση για σύσταση).
Όσο πιο γρήγορα διαπιστώσουμε ότι η ανεπάρκεια διαχειριστικής ικανότητας των δυο Υπουργών Υγείας τους υποχρεώνει είτε να συγκεντρώνουν εξουσίες ή να αλλάζουν εντέχνως και συστηματικά την ατζέντα («ηθικοποίηση της υγείας»), τόσο καλύτερα θα μπορέσουμε όλοι να συνειδητοποιήσουμε την επικινδυνότητά τους για τη δημόσια υγεία!
*Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας, μέλος της ΜΕΣΥΑ (κεντρικής επιτροπής) στο ΠΟΤΑΜΙ.
