Ο Τ. Ερντογάν πήγε στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο κρατώντας μεγάλο καλάθι, αλλά τελικά ο θησαυρός ήταν άνθρακες. Προφανώς, συνυπολόγισε τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας και τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Τουρκία. Είναι απομονωμένη διπλωματικά, έχοντας απέναντι της τις ΗΠΑ, και εκτεθειμένη σε πολλά μέτωπα.
Η εξαγγελία του Τούρκου Προέδρου για το άνοιγμα μιας μικρής περιοχής των Βαρωσίων, δεν είναι παρά μια προσπάθεια αναγνώρισης των δομών του ψευδοκράτους. Όσοι Ελληνοκύπριοι επιθυμούν την επιστροφή στα σπίτια του θα πρέπει να απευθυνθούν σε μια ad hoc επιτροπή, πράξη που θα συνιστά έμμεση αναγνώριση του ψευδοκράτους. Ο Τούρκος Πρόεδρος ευελπιστεί πως η επιθυμία των Ελληνοκυπρίων να επιστρέψουν στις εστίες τους θα λάβει μαζικές διαστάσεις, δημιουργώντας μια νέα πολιτική κατάσταση.
Κατ΄αρχάς να πω ότι πολιτικά προβλήματα δεν λύνονται με νομικές διαδικασίες και δικαστικές αποφάσεις. Έχουν μια δυναμική που τελικά υποκύπτει στον συσχετισμό των δυνάμεων.
Να υπενθυμίσω δύο αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αυτήν που αφορούσε την υπόθεση της Τιτίκας Λοϊζίδου και αυτήν που αφορούσε την υπόθεση του Δημόπουλο.
Στην πρώτη περίπτωση η Τιτίκα Λοϊζίδου δικαιώθηκε (1998) με την προσφυγή κατά της Τουρκίας στο ΕΔΑΔ, εξασφαλίζοντας αποζημίωση γιατί στερήθηκε την περιουσία της, ενώ συγχρόνως η Τουρκία κλήθηκε να της επιστρέψει και την περιουσία που έχασε κατά την τουρκική εισβολή. Η αποζημίωση καταβλήθηκε το 2003, ενώ η περιουσία της δεν επιστράφηκε ποτέ. Το βασικό σκεπτικό της απόφασης ήταν ότι η Τουρκία έχει την νομική ευθύνη για τα κατεχόμενα, καθώς ασκεί σε αυτήν την περιοχή απόλυτο έλεγχο.
Αυτό το σκεπτικό όμως έχει και άλλην ανάγνωση. Από την στιγμή που αναγνωρίζεται ο πλήρης έλεγχος της Τουρκίας στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, ουσιαστικά αναγνωρίζονται και οι θεσμοί που εγκαθίδρυσε το ψευδοκράτος για την ρύθμιση των συνεπειών της εισβολής.
Έτσι, το ΕΔΑΔ, δεν δίκασε την προσφυγή του Δημόπουλου με το σκεπτικό πως θα έπρεπε πρώτα να εξαντληθούν τα ένδικα μέσα της Τουρκίας, όπως θεωρήθηκε η Επιτροπή Αποζημιώσεων του ψευδοκράτους. Τούτων δοθέντων, «ο ισχυρισμός της Τουρκίας ότι οι Ελληνοκύπριοι έπρεπε πριν οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, συμπεριλαμβανομένου του ΕΔΑΔ, να επιδιώξουν ικανοποίηση των αξιώσεων τους προσφεύγοντας στους θεσμούς της «ΤΔΒΚ», ήταν νόμιμος, υπό την έννοια ότι αν κάποιος Ελληνοκύπριος προσφεύγων δεν την ακολουθούσε, τότε δεν νομιμοποιείτο να προσφεύγει σε ευρωπαϊκές δικαστικές διαδικασίες».*
Παρ΄όλη αυτήν την μικρή νομική νίκη της Τουρκίας, η διεθνής θέση του ψευδοκράτους δεν άλλαξε. Τα ψηφίσματα του ΟΗΕ που αναγνωρίζουν ως μόνη εκπρόσωπο του Κυπριακού κράτους της Κυπριακή Δημοκρατία παραμένουν σε ισχύ και θα ανατραπούν μόνον με την θέληση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό ακριβώς είναι το μεγάλο πλεονέκτημα των Ελληνοκυπρίων, αποτέλεσμα των συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου.
Συνεπώς, η προσπάθεια του Ερντογάν να δημιουργήσει ερείσματα στην αναγνώριση της διεθνούς υπόστασης του ψευδοκράτους είναι καταδικασμένα σε αποτυχία. Η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει την αυτονομία των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων, αλλά δεν επιτρέπει την μετατροπή των αποφάσεων τους σε πολιτικά τετελεσμένα.
Βέβαια, είναι άλλης τάξης ζήτημα, αν η Κυπριακή Δημοκρατία επιλέξει την αυτοκτονία.
*Πολύβιος Πολυβίου «το Κυπριακό πρόβλημα» εκδ. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, 2020, σελ.199-224.
