Του Κωνσταντίνου Σοφούλη
Τώρα που πέρασε η θύελλα της «μεταρρύθμισης Γαβρόγλου» προτείνω, αντί να κλαίμε πάνω στα ερείπια που άφησε, να συγκεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στον ουσιαστικό πυρήνα του πανεπιστημιακού ζητήματος. Έτσι θα διευκολύνουμε την δημιουργική φαντασία μας να διατυπώσει την διορθωτική αντιπρόταση άμποτε έλθει ο καιρός της.
Λέω να συγκεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας επειδή, φοβούμαι, ότι φαίνεται ότι έχουμε ανεπαισθήτως διολισθήσει κι εμείς ακόμη, οι «ορθοτομούντες», σε μια θλιβερή ανατροπή αρχών, όταν συζητούμε για τις μεταρρυθμίσεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση: Εν ονόματι της ακαδημαϊκής ελευθερίας και αυτονομίας του, δεχόμαστε τελικά παραδόξως την πλήρη μετατροπή του πανεπιστημίου σε ετερόνομο βραχίονα του κομματικού κράτους καθώς προσπαθούμε πλειοδοτικά, πλέον, να ρυθμίσουμε με κάθε λεπτομέρεια την λειτουργία του. Κάθε νέο «μεταρρυθμιστικό» νομοθέτημα προσθέτει βάρος στη χερούκλα του κράτους που θέλει να ρυθμίζει, ει δυνατόν σε κάθε λεπτομέρεια, την λειτουργία των κατά το σύνταγμα «πλήρως» αυτοδιοικούμενων πανεπιστημίων. Εμείς, αντί να κατακρίνουμε κατ' αρχήν το πλεόνασμα ρύθμισης, μπαίνουμε κατ' ευθείαν στην ουσία με κριτική διάθεση σάμπως να μας πέφτει λόγος για όλα. Στην παγίδα αυτή, υπήρξε ευτυχώς πρόσφατα μια ευχάριστη εξαίρεση, με διαφαινόμενη την αντίθετη άποψη, που εξέφρασαν σε άρθρο τους οι Βενιζέλος- Καβάσαλης δημοσιευμένο στο e-Kyklos .
Θέλω να πω με όσα προηγούνται ότι προκύπτει μια υπερρύθμιση που αγγίζει πλέον τα όρια της αντισυνταγματικότητας σε ό,τι αφορά την ερμηνεία της έννοιας της πλήρους αυτοδιοίκησης. Γιατί, τι σόι «πλήρης αυτοδιοίκηση» είναι αυτή, όταν δια νόμου ρυθμίζονται ακόμη και τα καζανάκια των πανεπιστημιακών ουρητηρίων;
Αλλά, δεν είναι μόνο αυτό. Η περιπτωσιολογία των υπερρυθμίσεων γεννάει αντιφάσεις, και ες αεί παραπέρα ζητήματα ερμηνείας, που τελικά οδηγούν σε πλήρη κακοδιοίκηση. Εξ ου και τα πλείστα αδιέξοδα. Γιατί κανένας οργανισμός δεν μπορεί να διοικηθεί αποτελεσματικά με προδιαγεγραμμένες ρετσέτες. Αλλά, για τον ίδιο λόγο τελικά, συμβαίνουν και τα απεχθή παράδοξα της εκ των πραγμάτων σύγκλισης της πρακτικής και του λόγου των θεωρητικά αποκλινόντων ιδεολογικών θεωρήσεων επί του ζητήματος, αφού ως φαίνεται, όλες οι παρατάξεις πλέον δέχονται την πρακτική της υπερρύθμισης και διαφωνούν ενδεχομένως μόνο ως προς το ουσιαστικό περιεχόμενό της : Η φιλελεύθερη οπτική παρακολουθεί ατυχώς από την ίδια γωνία πρόπτωσης, που έχει η μηδενιστική αριστερή οπτική, το πανεπιστημιακό ζήτημα. Συναγωνίζεται κι αυτή σε λεπτομερειακές ρυθμίσεις λες και θεωρεί τα πανεπιστήμια ανάπηρα έναντι των εγγενών υποχρεώσεών τους. Οι πρώτοι έχουν παρασυρθεί ακουσίως και έχουν προσχωρήσει, ως φαίνεται σε παραδοχές των δεύτερων, επειδή η κατάσταση τους βρήκε, προφανώς, χωρίς ξεκάθαρο δικό τους θεωρητικό πλαίσιο. Έτσι, με φαινομενικά πολωμένες άγριες κόντρες, και οι δύο πλευρές τελικά απεργάζονται με σύμπνοια την μετατροπή του πανεπιστημίου σε τυφλό και πειθαρχημένο όργανο της δημόσιας γραφειοκρατίας, όπως κάθε φορά αυτή εκφράζεται από το επικρατούν κομματικό σύστημα και ταυτόχρονα παραδομένο στη σκοτεινή κομματοκρατία διά μέσου των παραχωρήσεων εξουσίας στις δυνάμεις τους για την διοίκησή τους.
Δεν έχει παρά να μελετήσει κάποιος τις διάφορες κωδικοποιήσεις της νομοθεσίας για τα πανεπιστήμια που κυκλοφορούν, για να αποκομίσει αμέσως την εικόνα της αύξουσας ατέρμονης προσθήκης νομικών ρυθμίσεων σε όλα τα πεδία. Πού αρχίζει και πού τελειώνει, λοιπόν, η πραγματική έννοια του αυτοδιοικήτου;
Όλα αυτά οδηγούν στον πειρασμό να διατυπώσουμε μια ριζοσπαστική εναλλακτική θεώρηση όπου, αντί για την μέγιστη δυνατή ρύθμιση, θα ισχύει ο κανόνας της ελάχιστης κατηγορικής ή στρατηγικής παρέμβασης του νομοθέτη, ώστε να περιοριστεί η νομοθεσία μόνο σε θέματα αρχών και σταθεροτύπων (principles and standards). Για την εφαρμογή μιας τέτοιας ριζικής ανατροπής του ρυθμιστικού καθεστώτος θα αρκούσε η νομοθεσία να καθόριζε μόνο τους θεμελιώδεις όρους εντολής στα δημόσια ιδρύματα και να άφηνε τις λεπτομέρειες να αναπτυχθούν σε ένα καταστατικό χάρτη (charter) καθενός πανεπιστημίου ξεχωριστά, που θα περιλάβαινε και τους Κανονισμούς Λειτουργίας τους. Με λίγα λόγια θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην περίπτωση αυτή η αρχή της επικουρικότητας.
Ιδού συνοπτικά η πρόταση: Σε εφαρμογή της παραπάνω ιδέας θα μπορούσαμε να προτείνουμε ως τελική και ριζοσπαστική μεταρρύθμιση την οργάνωση των πανεπιστημίων ως ιδιότυπων νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου (κατ' ανοχή θα μπορούσε να είναι και ΝΠΔΔ) επί των οποίων η εποπτεία του κράτους θα εκδηλώνονταν με την υπογραφή δύο ντοκουμέντων: Ενός Καταστατικού Χάρτη και ενός Στρατηγικού Σχεδίου όρων Συνεργασίας και Χρηματοδότησης (ΣΣΣΧ).
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στο Metarithmisi.gr.
