Ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, δρ Κωνσταντίνος Φίλης, μιλάει στον «Φιλελεύθερο» για τις εξελίξεις στο ζήτημα των Σκοπίων.
Επισημαίνει ότι οι κινήσεις των ΗΠΑ αποτελούν συνέχεια της ατζέντας «Νιούλαντ» (πρώην ΥΦΥΠΕΞ) και διαπιστώνει τους λόγους που δεν κατέστη δυνατή η συναίνεση στο εσωτερικό. Τέλος, θεωρεί ότι η διατήρηση της εκκρεμότητας μας ζημιώνει.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
- Κύριε Φίλη, ποια είναι η εικόνα που έχετε για το Μακεδονικό, ύστερα απ'' όλες αυτές τις «νευρώσεις» που αναπτύχθηκαν στο πολιτικό σύστημα και στην κοινή γνώμη;
Πιστεύω ότι το αρχικά θετικό momentum έχει χαθεί, χωρίς να σημαίνει ότι στο τέλος της διαδρομής αποκλείεται να προκύψει λύση. Όμως, οι δημόσιες αντεγκλήσεις (έστω και αν γίνονται για εσωτερική κατανάλωση) ή η επιλογή του χρόνου των -κατά τα άλλα ορθών- επισημάνσεων εναντίον Νίμιτς και Γιοχάνες Χαν μοιάζουν να προλειαίνουν το έδαφος για ενδεχόμενο ναυάγιο. Ακόμα ο Ζάεφ ισχυρίζεται ότι είναι δύσκολο να προχωρήσει στη συνταγματική ονομασία (επικαλούμενος την αδυναμία εξεύρεσης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και το αμφίβολο αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα), μεταθέτοντας στον χρόνο ένα κρίσιμο για την Ελλάδα και τη συνολική διευθέτηση ζήτημα.
- Αφού γίνεται πια σαφές ότι καμία από τις δύο κυβερνήσεις δεν ήταν έτοιμη να επιλύσει το ζήτημα, γιατί επανήλθε το θέμα; Ήταν μήπως μία επιτακτική επιθυμία του ΝΑΤΟ να επισπεύσει την ένταξη των Σκοπίων στους κόλπους του;
Όχι, δεν είναι ακριβώς έτσι. Δεν υπάρχει τόση μεγάλη πίεση από το ΝΑΤΟ για ένταξη. Το πρώτο είναι ότι η κυβέρνηση Ζάεφ δείχνει να είναι διαλλακτικότερη από αυτήν του Γκρούεφσκι, διαθέτοντας τη στήριξη των κυριότερων αλβανικών κομμάτων, που επιθυμούν έντονα την ένταξη στους ευρωατλαντικούς θεσμούς. Εν τω μεταξύ το παρα-σύστημα Γκρούεφσκι παραμένει ισχυρό στους κρατικούς μηχανισμούς, με αποτέλεσμα η επιβίωση της παρούσας κυβέρνησης να περνάει μέσα από την εκπλήρωση της υπόσχεσης για ενσωμάτωση σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε. Ο Ζάεφ είναι υποχρεωμένος εκ των συνθηκών να φέρει άμεσα και απτά αποτελέσματα σ'' αυτό το πεδίο, ειδάλλως κινδυνεύει η βιωσιμότητα της εύθραυστης κυβερνητικής πλειοψηφίας.
- O αμερικανικός παράγοντας δεν έπαιξε ρόλο σ'' αυτό; Είναι έκδηλη η ανησυχία για τη διείσδυση των Ρώσων στη FYROM.
Εδώ και καιρό έχει κυριαρχήσει το «δόγμα Νιούλαντ», που λέει ότι θα πρέπει τα Δυτικά Βαλκάνια να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ για να ανασχεθεί η επιρροή της Ρωσίας και να υποχρεωθεί η Σερβία, η πιο ισχυρή χώρα της περιοχής, να κατασταλάξει ως προς την πορεία των σχέσεών της με τη Δύση. Αυτό έγινε με το Μαυροβούνιο και επόμενη στη σειρά είναι η FYROM, εφόσον Βοσνία και Κόσοβο επί του παρόντος αποκλείονται.
- Aπό τη δική μας πλευρά; Ποια ήταν η εκκίνηση της εμπλοκής μας στη διαπραγμάτευση;
Η ελληνική κυβέρνηση, η οποία διατηρεί στενές σχέσεις με τη σημερινή διοίκηση των ΗΠΑ, πιθανότατα σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να αδράξει την ευκαιρία της επανεργοποίησης της Ουάσινγκτον. Η Αθήνα θέλησε αναδείξει τις ικανότητές της, φέρνοντας εις πέρας τη διευθέτηση μιας χρονίζουσας διαφοράς, ανακτώντας τον στρατηγικό της ρόλο στην περιοχή. Ταυτόχρονα ο απώτερος στόχος είναι η συσσώρευση διπλωματικού κεφαλαίου, ώστε αυτό να χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο κρισιμότερων για εμάς μετώπων, όπως της Τουρκίας και της Αλβανίας.
- Ανέλαβε δηλαδή μεγάλο ρίσκο, δεδομένων των ασταθών χειρισμών της και της εξέλιξης που βλέπουμε να οδηγεί σε αποτυχία;
Το ρίσκο υπάρχει παντού, άρα και στη διπλωματία. Δείτε το όμως αλλιώς. Οταν είσαι αποφασισμένος να λύσεις ένα τόσο δύσκολο θέμα, από το οποίο προσδοκάς να επωφεληθείς εθνικά, θα πρέπει να μεθοδεύσεις ανάλογα και τη διαδικασία. Δηλαδή, όταν έχεις αποκτήσει μια πληρέστερη εικόνα για τις θέσεις της άλλης πλευράς (της FYROM εν προκειμένω), επιδιώκεις τη συναίνεση και τη συνευθύνη στο επίπεδο των πολιτικών αρχηγών, τους οποίους ενημερώνεις συστηματικά βήμα βήμα (καθώς προχωρούν οι διαπραγματεύσεις). Ετσι αναπτύσσεται εμπιστοσύνη και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για συναίνεση - γνωρίζοντας μάλιστα ότι τουλάχιστον τρία κόμματα έχουν παρεμφερείς απόψεις. Σε αυτό το σενάριο ενισχύεσαι στο τραπέζι των διαβουλεύσεων, αφήνεις χώρο για εποικοδομητική και όχι στείρα αντιπαράθεση (η οποία μάλιστα βοηθάει διαπραγματευτικά) και μετριάζεις τη δυνατότητα των ακραίων να καπηλευθούν ένα ευαίσθητο εθνικά ζήτημα και αργότερα να γίνουν «mainstream» και μέσα από τα συλλαλητήρια, που λειτουργούν σε κάποιο βαθμό ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για αυτούς.
- Η Ευρώπη ποια στάση κρατάει σε όλα αυτά; Στο τέλος του μήνα, ο κ. Γιούνκερ επισκέπτεται τα Σκόπια.
Δεν φαίνεται να υπάρχει βιασύνη στην Ε.Ε. για επίλυση του ζητήματος. Ο λόγος είναι ότι στις Βρυξέλλες δεν έχουν αποφασίσει ακόμα τον χρόνο και το μέγεθος της επόμενης διεύρυνσης. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ λειτουργεί συνήθως ως προθάλαμος αντίστοιχης πορείας προς την ευρωπαϊκή οικογένεια. Στην πραγματικότητα οι Ευρωπαίοι θέλουν να διατηρήσουν τις στενές σχέσεις και την προοπτική σύνδεσης, αλλά δεν υπάρχει προσώρας χρονοδιάγραμμα για επίσπευση των διαδικασιών. Θέλουν να ξαναζεστάνουν το όραμα της διεύρυνσης, θέλουν να δημιουργήσουν προσδοκίες στους λαούς και τις ηγεσίες των Δυτικών Βαλκανίων, ωστόσο, βρίσκονται ακόμα σε στάση αναμονής.
- Όλη αυτή η διπλωματική αναζωπύρωση του Μακεδονικού είναι εν τέλει προς όφελός μας;
Τα τελευταία χρόνια ο ανθελληνισμός κορυφώθηκε στη γειτονική χώρα. Αυτό έδωσε την ευκαιρία σε άλλες δυνάμεις της περιοχής να αποπειραθούν να εξελιχθούν σε δήθεν προστάτες της FYROM. Η Αθήνα, όμως, θα μπορούσε να ασκεί ήδη αξιοσημείωτη επιρροή στα Σκόπια. Βουλγαρία-ΠΓΔΜ διευθέτησαν τις εκκρεμότητές τους με το Σύμφωνο Φιλίας του περασμένου καλοκαιριού, η Αλβανία συντηρεί τον μεγαλοϊδεατισμό της, η Τουρκία επανασυγκροτεί μεθοδικά το δίκτυό της λόγω της ανάγκης εκρίζωσης του Γκιουλέν (στον οποίο στηρίχτηκε για να αποκτήσει ερείσματα στα Βαλκάνια) και ο Τσαβούσογλου ανακαλύπτει τουρκικές μειονότητες σε Ελλάδα, FYROM, Κόσοβο και Βουλγαρία, δείχνοντας ξεκάθαρα τις προθέσεις της. Η δε Σερβία δύναται να αποτελέσει το σημείο αναφοράς στην περιφέρεια εφόσον καταστεί μέλος της Ε.Ε., αναπτύσσοντας ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά προς την Ελλάδα. Άρα ο χρόνος δεν δουλεύει υπέρ μας.
- Ποια νομίζετε ότι θα είναι η έκβαση της διαπραγμάτευσης με την κυβέρνηση των Σκοπίων;
Το αποτέλεσμα είναι άδηλο, όμως σε αυτή τη φάση των διαπραγματεύσεων το χρονικό ορόσημο είναι η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ, τον Ιούλιο. Σημειώνω ότι οι ελληνικές θέσεις διασφαλίζονται μόνο μέσα από μία συνολική λύση, διεθνώς κατοχυρωμένη και συγκεκριμένο/δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης.
