Ταξίδεψε στη Μονεμβασιά του ποιητή και τα βράδια όπως λέει, χάζευε απ’ την αυλή τη θάλασσα ίσαμε εκεί που σμίγει με τ’ αστέρια. Ο Κωνσταντίνος Βήτα περπάτησε στα βήματα του Γιάννη Ρίτσου, επισκέφθηκε τη γενέτειρά του και θέλησε να γευτεί όσα έζησε από παιδί ο ποιητής. Και τώρα, σε μια στιγμή ωριμότητας όπως λέει, τον ξαναφέρνει ανάμεσά μας, τριάντα χρόνια αφότου έφυγε, μέσα σε ήχους ηλεκτρονικούς.
Η «βροντερή» φωνή του ποιητή όπως την ακούει ο Βήτα, συντονίζεται με τη δική του, την ήσυχη, σχεδόν γαλήνια φωνή, με ένα έργο που υλοποίησε χάρις στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής. Είναι ένα «αντίδωρο» στον άνθρωπο που τον συντρόφευε από τα χρόνια της νιότης, για μια μαθητεία βαθιά υπαρξιακή που έφερε το σμίξιμο των δυο στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Συνέντευξη στον Γιώργο Μυλωνά:
- «Όταν γράφω μουσική, μεταφέρω πράγματα από μέσα μου που τα έχω αφομοιώσει, που τα έχω καταλάβει» διαβάζω σε παλιότερη συνέντευξή σας. Θυμάστε πότε ήρθατε σε επαφή με την ποίηση του Ρίτσου; Τι ήταν αυτό που σας έφερε τότε κοντά του;
Ήμουν νέος πολύ, όταν ένα πρόσωπο από την οικογένειά μου, μού έδωσε δώρο δύο ποιητικές συλλογές, το «Θυρωρείο» και το «Μακρινό». Μου άρεσε πολύ η ποίησή του, ένιωθα ότι μάθαινα πράγματα για τον κόσμο, μου μιλούσε στην καρδιά κι ας μην καταλάβαινα πολλά. Την εποχή του 80 δεν υπήρχε ίντερνετ και η μοναξιά ήταν μια πνευματική μοναξιά γιατί μελετούσα πολύ ή καθόμουν στο δωμάτιο μου το βράδυ κι έβαζα στο πικ απ λίγο μουσική και έτσι περνούσε η νύχτα. Είχε νόημα το να μείνεις σπίτι και να διαβάζεις, σήμερα είναι διαφορετικά. Διάβαζα πολύ και ο Ρίτσος ήταν από τους αγαπημένους μου. Η ποίηση του ήταν υπαρξιακή, βιωματική και με ένα τρόπο εξπρεσιονιστική. Ήταν μια ποίηση που σε έφερνε αντιμέτωπο με τον εαυτό σου και το σύμπαν.
- Εκείνο το πρώτο ερέθισμα μετά από τόσα χρόνια, μεταφέρθηκε στο έργο σας σήμερα; Θέλω να πω, μεγαλώνοντας και ξαναδιαβάζοντας, προκύπτουν κι άλλες, διαφορετικές ίσως, αναγνώσεις. Τι είναι αυτό που σας κάνει να «επιστρέφετε» στον ποιητή;
Πάντα προκύπτουν νέα στοιχεία, όσο περνούν τα χρόνια βάζεις μέσα στην ποίηση και τα δικά σου βιώματα και έρχεσαι πιο κοντά στο ποίημα, στη φωνή του ποιητή. Σμίγεις μαζί του. Σαν μουσικός, ήθελα πολλά χρόνια τώρα, να φτιάξω ένα έργο για αυτόν και μέσα από την πρόταση της Εναλλακτικής Σκηνής, όλο αυτό άρχισε να πραγματοποιείται. Αισθάνθηκα ότι τώρα είμαι πιο ώριμος για να τον προσεγγίσω. Αυτό που με κάνει να επιστρέφω σε αυτόν είναι η ειλικρίνεια, η αγάπη, η στάση του προς τον κόσμο, η σκέψη του, η ματιά του για τα πράγματα, το πλούσιο βίωμά του που εμβαθύνει και απλώνεται για να δώσει φως. Μια αληθινή ποίηση.
- Όταν γράφατε το έργο, τον φέρατε απέναντί σας ως ακροατή;
Ναι, τον αισθανόμουν και άκουγα αυτή την βροντερή φωνή που είχε να με διαπερνά. Ήταν μια περιπέτεια το να εντρυφήσω στην ποίηση του ξανά, αλλά μέσα από την μουσική, να τον τοποθετήσω μέσα σε ήχους. Τέλειωσα την σύνθεση όλου του έργου τέλος Σεπτέμβρη. Ένα μεγάλο μέρος γράφτηκε το καλοκαίρι στο χωριό μου, ήταν ωραία γιατί ήμουν περιτριγυρισμένος από ελιές, λεμονιές και θάλασσα και όλα μου έστελναν ήχους. Πρόπερσι είχα βρεθεί για λίγο διάστημα στην Μονεμβασιά και κάποια βράδια πήγαινα στην αυλή του σπιτιού του και χάζευα τη θάλασσα και τα αστέρια.
- Εκείνος βίωσε εξορία. Πώς τη διαβάζετε εσείς και πώς συντονίζεται στο αυτί ενός νέου ανθρώπου;
Ήταν δύσκολα χρόνια, ήταν ένας ποιητής που πέρασε μέσα από σκληρές καταστάσεις. Είχε βιώματα και όλα αυτά έγιναν το τοπίο της ποίησής του. Αφουγκράζομαι και νιώθω κάτι από την εξορία μέσα από τα ποιήματα του που μιλούν για αυτήν. Θυμάμαι λίγα πράγματα σαν παιδί από την εποχή της δικτατορίας, άκουγα τους γονείς μου που μιλούσαν για την εξορία και τους ανθρώπους στην Μακρόνησο και άλλα νησιά. Είναι δύσκολη ερώτηση, πώς να απαντήσω σε κάτι τέτοιο, απλά σκύβεις το κεφάλι.
- Κάθε τέχνη έχει το δικό της συντακτικό. Επιχειρήσατε να βρείτε μια κοινή συνισταμένη ανάμεσα στον ποιητικό ρυθμό και τον ήχο ή η δική σας «ανάγνωση» έχει μιαν αυτοτέλεια;
Τον προσέγγισα με τον δικό μου τρόπο, συνομίλησα μαζί του, παρατήρησα πολλές φορές την φύση, άκουγα τον αέρα, τη βροχή και μετά διόρθωνα ή ξεκινούσα ένα νέο ποίημα. Έτσι δούλευα, πολύ απλά, με αγάπη, έτσι προσπαθούσα να τον προσεγγίσω, αυτό κάνω και με τα δικά μου τραγούδια. Προσπαθώ να προσεγγίζω με την καρδιά μου και όχι με την λογική. Η λογική είναι για άλλες δουλειές.
- Σύμφωνοι, επειδή όμως είστε ένας δημιουργός που ζωγραφίζει παράλληλα, άρα καταγράφει και οπτικά το βίωμά του, τι είδους εικόνες σας γεννά η ποίηση του Ρίτσου;
Δύσκολο να σας περιγράψω όλα αυτά, υπάρχουν κάποιες εικόνες σαφώς αλλά κυρίως υπάρχει το ποίημα εδώ που είναι κυρίαρχο. Υπάρχει και το έργο του σε εικόνες, σε πέτρες και χαρτιά. Όταν συνθέτω δεν βλέπω πολλές εικόνες, έχω το ποίημα δίπλα μου και βάσει αυτού πορεύομαι. Το μόνο που έφτιαξα κάποια στιγμή και εμπνεύστηκα από τα ποιήματά του είναι μια μονοτυπία, η οποία θα τυπωθεί αποκλειστικά στο πρόγραμμα της Εναλλακτικής.
- Στην πορεία του έργου συζητούσατε με τον Πατρελάκη, υπήρξε επικοινωνία των δύο σας ή κλήθηκε να δουλέψει επάνω στο μουσικό έργο;
Όταν σκέφτηκα να κάνω το έργο, ήθελα πολύ να είναι μαζί μου ο Νίκος Πατρελάκης. Του είπα για την παράσταση και συμφώνησε. Την σχεδιάσαμε και την δουλέψαμε μαζί από την αρχή. Είναι εξαιρετικός μουσικός, φωτογράφος και σκηνοθέτης, εμπιστεύομαι την αισθητική του. Δουλεύαμε μαζί αλλά ταυτόχρονα ήμασταν και οι δύο ελεύθεροι στον τρόπο που προσεγγίσαμε τον ποιητή. Ο μόνος όρος που βάλαμε ήταν να τον προσεγγίσουμε με έναν τρόπο δωρικό, όπως ήταν και η ποίηση του κατά κάποιο τρόπο.
- Φεύγοντας από τη Λυρική τι θα θέλατε να πάρει ο θεατής από τον Ρίτσο;
Δεν έχω απαιτήσεις, και αυτό που κάνω με την μουσική, δεν έχω απαιτήσεις να το κατανοήσουν ή οτιδήποτε… Θα ήθελα να το αγκαλιάσουν αλλά και πάλι τι να πω, δεν είμαι στο κεφάλι των ανθρώπων. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος έχει κουραστεί με όλα αυτά που τον πυρπολούν μέσα από τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και από αυτά που βιώνει στην καθημερινότητά του. Εύχομαι απλά να βιώσει κάτι όμορφο.
***
Το ηλεκτρονικό ταξίδι με τίτλο «Ο κόσμος είναι ένας» διανθίζεται από εικόνες της Πελοποννήσου. Από το τραχύ αλλά και μελαγχολικό περιβάλλον της Μονεμβασιάς μέχρι την απέραντη θέα στο Αιγαίο από τον Κάβο Μαλιά, που φέρουν την υπογραφή του Νίκου Πατρελάκη. Ποιήματα απαγγέλλουν ο Κωνσταντίνος Βήτα και η Όλια Λαζαρίδου από όλο το φάσμα του έργου του ποιητή σε μια ατμοσφαιρική δίνη από ambient ηχοτοπία. Καθώς τα εισιτήρια για τις τέσσερις παραστάσεις του «Ο κόσμος είναι ένας» του Κωνσταντίνου Βήτα έχουν εξαντληθεί, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανακοίνωσε την προσθήκη δύο επιπλέον βραδινών παραστάσεων στις 31 Ιανουαρίου και 1 Φεβρουαρίου στις 22.00, στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
