Της Μαίρης Βενέτη*
Η κλιματική αλλαγή συνιστά ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας και θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομία, τα φυσικά οικοσυστήματα και εν κατακλείδι τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί ευκαιρίες σε μια σειρά από κλάδους, ο έγκαιρος εντοπισμός και η αξιοποίηση των οποίων είναι δυνατόν να συμβάλλουν στο μετριασμό των επιπτώσεων από τη μια και στη δημιουργία ενός προσαρμοσμένου στις νέες συνθήκες χαρτοφυλακίου από την άλλη.
Μέσα από αυτό το πρίσμα θα αναζητήσουμε τις επιχειρηματικές ευκαιρίες που είναι δυνατόν να προκύψουν λόγω της κλιματικής αλλαγής στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου τα επόμενα δέκα έως είκοσι χρόνια και φυσικά θα συγκεντρωθούμε ιδιαίτερα στα στοιχεία για την Ελλάδα.
Πώς θα προκύψουν οι νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες
Καταρχάς, οι νέες κλιματικές συνθήκες που θα επικρατήσουν σε μια περιοχή μπορεί να είναι ευνοϊκές για κάποιες δραστηριότητες και αρνητικές για κάποιες άλλες.
Επίσης υιοθετείται ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο, όπως αυτό της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου μέσω της υιοθέτησης πιο αποδοτικών και καθαρών τεχνολογιών. Ήδη έχουν δημιουργηθεί νέες αγορές, όπως οι αγορές άνθρακα κ.α
Η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών είναι άλλος ένας παράγοντας που δημιουργεί ευκαιρίες.
Καθώς οι καταναλωτές αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων, μεταβάλλουν τις συνήθειές τους και υιοθετούν νέα καταναλωτικά πρότυπα, αυξάνοντας τη ζήτηση για συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες και μειώνοντας τη ζήτηση για εκείνα που αφήνουν μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Τέλος, είναι και ο παράγοντας της τεχνολογικής καινοτομίας που ενσωματώνουν οι επιχειρήσεις, προκειμένου να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Ποιοι κλάδοι θα επηρεαστούν θετικά
Η εμφάνιση επενδυτικών ευκαιριών σε έναν κλάδο λόγω της κλιματικής αλλαγής προϋποθέτει την ύπαρξη τουλάχιστον μιας εκ των παραμέτρων:
- Μείωση του κόστους παραγωγής των επιχειρήσεων ενός κλάδου.
Για παράδειγμα, οι νέες κλιματικές συνθήκες μπορεί να ευνοούν την αυξημένη παραγωγή αγροτικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη.
- Αύξηση της ζήτησης των προϊόντων του κλάδου.
Οι πωλήσεις κλιματιστικών, αναψυκτικών ή παγωτών προφανώς θα είναι αυξημένες σε όσες περιοχές εμφανίζουν αύξηση θερμοκρασίας.
- Αλλαγή του κανονιστικού πλαισίου αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής προς όφελος του κλάδου, όπως συμβαίνει στα συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας.
- Νέα καταναλωτικά πρότυπα όπως η προτίμηση του κοινού για βιολογικά προϊόντα.
- Απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος λόγω των οικονομικών επιβαρύνσεων που μπορεί να υφίστανται ανταγωνιστικοί κλάδοι, είτε στην εγχώρια είτε στη διεθνή αγορά.
Οι κλάδοι που πληρούν κάποιες ή και όλες από τις παραπάνω παραμέτρους, είναι οι κλάδοι των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, του τομέα κατασκευών για την ενεργειακή αποδοτικότητα στα κτίρια, του Χρηματοπιστωτικού και Ασφαλιστικού τομέα, της βιολογικής γεωργίας και των βιοκαυσίμων, των Τροφίμων /Ποτών και του Τουρισμού.
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Ο τομέας των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή παρουσιάζει σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες, κυρίως λόγω του ιδιαίτερα ευνοϊκού κανονιστικού πλαισίου για τη δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που έχει υιοθετηθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και από την αλλαγή συμπεριφοράς των καταναλωτών, που αυξάνουν τη ζήτηση για πράσινη/καθαρή ενέργεια.
Όσον αφορά τη χώρα μας, εθνικός στόχος είναι η προσθήκη περίπου 6200 MW ΑΠΕ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2020.
Πρόκειται αναμφισβήτητα για μια πολύ μεγάλη μεγέθυνση της αγοράς, ιδιαίτερα για την αιολική ενέργεια, μιας και το σύνολο επενδύσεων για την κατασκευή τους αναμένεται να αγγίξει τα 16,8 δισ. ευρώ.
Ταυτόχρονα, θα αναπτυχθεί περαιτέρω η αγορά συντήρησης των μονάδων αυτών, ο κύκλος εργασιών της οποίας αναμένεται να αυξηθεί από 43 εκατ. ευρώ το 2010 σε 505 εκατ. ευρώ το 2020.
Η επιχειρηματική ευκαιρία λοιπόν επεκτείνεται και στις κατασκευαστικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και τις επιχειρήσεις παραγωγής εξοπλισμού ΑΠΕ.
Τέλος, αρνητική αναμένεται να είναι η επιρροή της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγικότητα των υδροηλεκτρικών μονάδων, με αυξημένες πιθανότητες για σημαντική μείωση της παραγωγικότητας τους.
Τομέας κατασκευών
Το ευνοϊκό κανονιστικό πλαίσιο περί προώθησης της ενεργειακής αποδοτικότητας αποτελεί τη σημαντικότερη παράμετρο για την ανάπτυξη του κλάδου, καθώς ευνοεί την ενεργειακή αναβάθμιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος.
Με βάση τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας που περιλαμβάνονται στο Πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα, προκύπτει ότι οι συνολικές επενδύσεις που αναμένονται στον τομέα αυτό φθάνουν στα επίπεδα των 7,1 δισ. ευρώ.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η κατασκευή νέων ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και πιο συγκεκριμμένα κτιρίων μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης ή εκπομπών CO2 (zero-E buildings), που τίθεται ως δεσμευτικός στόχος στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά (Οδηγία 2010/31/ΕΕ).
Οι επιχειρηματικές ευκαιρίες αναμένεται να προκύψουν στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και εμπορία ηλιακών συλλεκτών, στις επιχειρήσεις παραγωγής και εμπορίας εξοπλισμού και υλικών εξοικονόμησης ενέργειας, στις επιχειρήσεις συστημάτων κλιματισμού και στις κατασκευαστικές εταιρείες. Για τις τελευταίες μάλιστα υπάρχει άλλο ένα συν στην αύξηση του κύκλου εργασιών, λόγω του ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνουν τις υλικές ζημιές, άρα και τις επιδιορθώσεις.
Ασφαλιστικός τομέας
Οι σημαντικότερες ευκαιρίες αναμένεται να προκύψουν από τη δυνατότητα ανοδικής αναπροσαρμογής των ασφαλίστρων λόγω των κινδύνων που απορρέουν από την αλλαγή των κλιματικών συνθηκών, καθώς και από την ανάγκη διάθεσης νέων ασφαλιστικών προϊόντων για έργα ΑΠΕ και τη δραστηριοποίηση των ασφαλιστικών στις αγορές άνθρακα.
Ολοένα και συχνότερα δημοσιεύονται αναλύσεις –όπως η climabiz που υλοποιείται από την Τράπεζα Πειραιώς, τη Facets και το WWF Ελλάς με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πιο συγκεκριμένα από το χρηματοδοτικό εργαλείο για το περιβάλλον LIFE+ -για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα οικονομικά του κλάδου.
Σύμφωνα με αυτές τις αναλύσεις αναμένεται αύξηση των δαπανών αντασφάλισης αλλά και του μακρο-οικονομικού κινδύνου, σημαντικές ευκαιρίες από την αύξηση των τιμών ασφαλίστρων, διάθεση νέων προϊόντων και διεύρυνση του πελατολογίου.
Βιολογική Γεωργία
Η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών και η ζήτηση για ποιοτικά και ασφαλή γεωργικά προϊόντα αποτελούν το βασικότερο μοχλό ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας.
Μέσα σε μια δεκαετία, η ζήτηση για βιολογικά προϊόντα κατέγραψε αύξηση 100%,
ενώ λόγω της κλιματικής αλλαγής οι τιμές στον κλάδο αναμένονται ανοδικές.
Σύμφωνα με την τελευταία παγκόσμια έκθεση της Fibl & Ifoam το 2017, η αγορά βιολογικών προϊόντων εκτιμάται πως έφτασε τα 81,6 δισ. δολάρια συνολικά σε παγκόσμιο επίπεδο, με τις ΗΠΑ να είναι η κυρίαρχη αγορά με 35,7 δισ. ευρώ από 27,1 δισ. δολάρια το 2014.
Η δεύτερη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο όσον αφορά τις βιολογικές λιανικές πωλήσεις ήταν η Ε.Ε, με τη Γερμανία να διαθέτει τη μεγαλύτερη αγορά βιολογικών τροφίμων (9,5 δισ.ευρώ).
Όσον αφορά την Ελλάδα, τα οικονομικά στοιχεία λιανικής πώλησης βιολογικών προϊόντων έχουν να καταγραφούν από το 2010 και ανέρχονταν σε 60 εκατ. ευρώ. Είναι πραγματικά κρίμα να μην παρακολουθείται ο συγκεκριμένος κλάδος λιανικής πώλησης, μιας και η χώρα μας βρίσκεται σε σχετικά καλή παραγωγική θέση στο εσωτερικό της ΕΕ.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (αναθεώρηση 12/10/2018) που αφορούν το 2016, στην Ελλάδα το 6,5% των γεωργικών εκτάσεων χρησιμοποιείται για βιολογικές καλλιέργειες, τη στιγμή που ο μέσος όρος βρίσκεται στο 6,67%.
Σημαντική παρατήρηση είναι ότι το σύνολο των εκτάσεων βιολογικών καλλιεργειών στη χώρα μας έχει συρρικνωθεί κατά 26% σε σχέση με το 2012, ενώ την ίδια περίοδο η ποσότητα των βιολογικών γεωργικών εκτάσεων στην Ε.Ε. αυξήθηκε κατά 18,7% .
Η χώρα μας όμως προσφέρει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης και δεδομένου ότι πρόκειται για μια αγορά με μεγάλο growth, θα ανέμενε κανείς μια επικέντρωση της εθνικής μας πολιτικής στο μέλλον.
Κλάδος Βιοκαυσίμων
Όσον αφορά τα βιοκαύσιμα, το κανονιστικό πλαίσιο που έχει θεσπιστεί σε επίπεδο ΕΕ αποτελεί για άλλη μια φορά τον βασικό μοχλό ανάπτυξης.
Η αξιοποίησή τους στις οδικές μεταφορές θεωρείται βασικό μέτρο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αναμένεται οι επιχειρήσεις να ενδιαφερθούν πολύ περισσότερο για τη χρήση βιοκαυσίμων ως ενεργειακή πηγή, έναντι να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης της αγοράς βιοκαυσίμων, ιδιαίτερα όσον αφορά το βιοντίζελ.
Εκτιμάται μάλιστα ότι στο τέλος της παρούσας δεκαετίας ο καθαρός ετήσιος κύκλος εργασιών του τομέα θα προσεγγίσει τα 210 εκατ. ευρώ.
Κλάδος Τροφίμων
Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί πιθανούς κινδύνους για κάποιες επιχειρήσεις μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων, κυρίως λόγω αρνητικής επίδρασης στη διαθεσιμότητα των πρώτων υλών και δευτερευόντως λόγω του κανονιστικού πλαισίου. Για παράδειγμα, οι βιομηχανίες τροφίμων και ποτών με σημαντικές καταναλώσεις νερού, θα αντιμετωπίσουν προβλήματα.
Σημαντικές όμως ευκαιρίες θα προκύψουν από την αύξηση των πωλήσεων ορισμένων προϊόντων διατροφής λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, όπως τα παγωτά, αναψυκτικά, χυμοί και εμφιαλωμένα νερά.
Με βάση ανάλυση που έγινε, προκύπτει ότι η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών την περίοδο 2021-2050 σε σχέση με το ιστορικό κλίμα της περιόδου 1961-1990, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των πωλήσεων της μέσης μονάδας του κλάδου κατά 14% περίπου σε ετήσια βάση. Αυτό αντιπροσωπεύει έναν πρόσθετο τζίρο για τον κλάδο από 36 έως 53 εκατ.ευρώ ανά έτος.
Τουρισμός
Το κλίμα αποτελεί βασική παράμετρο επιλογής τουριστικού προορισμού.
Η αύξηση της θερμοκρασίας στο μελλοντικό κλίμα κατά την υψηλή τουριστική περίοδο (Μάιος –Σεπτέμβριος) οδηγούν σε μείωση των τιμών του δείκτη που ποσοτικοποιεί την καταλληλότητα μιας περιοχής για άσκηση τουριστικής δραστηριότητας -TCI-σε όλες τις κλιματικές ζώνες της χώρας μας.
Ως αποτέλεσμα της μείωσης αυτής, οι διανυκτερεύσεις κατά την υψηλή τουριστική περίοδο στο μελλοντικό κλίμα αναμένεται να μειωθούν κατά 14% σε εθνικό επίπεδο.
Όμως η βελτίωση των τιμών των κλιματικών παραμέτρων στο μελλοντικό κλίμα κατά τη χαμηλή τουριστική περίοδο, οδηγεί σε αύξηση της τουριστικής κίνησης σε εθνικό επίπεδο της τάξης του 5%.Επομένως το καθαρό αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής στο σύνολο της συνολικής τουριστικής κίνησης της χώρας μας αναμένεται γύρω στο -9%, προτάσσοντας σε εθνική προτεραιότητα την λήψη μέτρων έτσι ώστε να αντισταθμιστούν οι απώλειες.
* Η κ. Μαίρη Βενέτη είναι Πιστοποιημένη Διαχειριστής από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
** Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 1ης Μαρτίου
