Του Κώστα Μήλα*
Τα σύννεφα πάνω από την ευρωπαϊκή οικονομία πυκνώνουν αλλά η ελληνική κυβέρνηση δείχνει να έχει υποτιμήσει τον κίνδυνο των μικρών αντοχών που έχει η χώρα σε σύγκριση με το παρελθόν, και ειδικότερα με την προ του 2010 εποχή.
Το θέμα όμως είναι να μη προστεθεί και το 2019, στις πολλές χαμένες ευκαιρίες των προηγούμενων ετών, λόγω εκτροχιασμού της οικονομίας από μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, πολλώ δε μάλλον όταν είναι υπαρκτός ο κίνδυνος η Ελλάδα να πληγεί σοβαρά από μια παγκόσμια επιβράδυνση.
Διότι εκτός από τη πραγματική οικονομία, όπου μεγάλο μέρος από το λίπος των καταθέσεων έχει φαγωθεί, το ερώτημα είναι πως θα αντιδράσει η ελληνική οικονομία απέναντι σε ένα αρνητικό διεθνές σοκ, πως δηλαδή θα πετύχει την ανάπτυξη 2,2% που προβλέπει για φέτος η Κομισιόν, και τη μικρή επιτάχυνση 2,3% που αναμένεται για το 2020. Οι εκτιμήσεις υπερβαίνουν κατά πολύ εκείνες για την Ευρωζώνη ως σύνολο, ήτοι 1,3% το 2019 και 1,6% το 2020.
Είναι επομένως εφικτή αυτή η πρόβλεψη για ανάπτυξη 2,2% για μια οικονομία σαν την ελληνική αν επιβεβαιωθούν οι αρνητικές προβλέψεις για το διεθνές περιβάλλον; Το ερώτημα είναι εύλογο, όχι μόνο γιατί το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος, όπως και τα κόκκινα δάνεια, έχουν επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά και επειδή το 2019 εκτιμάται ότι θα είναι η χειρότερη χρονιά μετά την τελευταία θετική τετραετία της ευρωπαϊκής οικονομίας, με σημαντικούς κινδύνους επιδείνωσης στην παγκόσμια οικονομία.
Η ίδια η Κομισιόν εξάλλου εκτιμά ότι η ανάπτυξη των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, των δύο δηλαδή κινητήριων δυνάμεων της ελληνικής οικονομίας, αναμένεται να μετριαστεί. Και τούτο καθώς ο τουρισμός αντιμετωπίζει την επιβράδυνση στην αύξηση της ζήτησης (από την ΕΕ), αλλά και τον ανταγωνισμό από την Τουρκία.
O γράφων επομένως πιστεύει ότι όλα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις σε τέσσερις παράγοντες:
Παράγων Νο. 1: Επιτάχυνση διαρθρωτικών αλλαγών
Ο δείκτες διαρθρωτικών αλλαγών (από τη βάση δεδομένων της World Bank,) δείχνουν είτε στασιμότητα, είτε διολίσθηση της χώρας μας μεταξύ 214 κρατών. Το έχω αναφέρει πολλάκις, ενώ αποτελεί «κοινό μυστικό» (βλέπε, για παράδειγμα, την εργασία μου με Περικλή Μπουμπάρη και Θεόδωρο Παναγιωτίδη στο Journal of International Money and Finance ότι η κωλυσιεργία στον τομέα διαρθρωτικές αλλαγές αποτελεί βασικό παράγοντα που οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης μας έχουν 'βυθισμένους' στα.. .πιστοληπτικά σκουπίδια (junk bonds).
Παράγων Νο.2: Αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, σύμφωνα με το ΔΝΤ, εκτινάχθηκαν από το 36,99% του συνόλου των δανείων το πρώτο τρίμηνο του 2016 στο 47,2% το τρίτο τρίμηνο του 2017. Μικρή αποκλιμάκωση κατέγραψαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο 44,14% του συνόλου των δανείων στο τρίτο τρίμηνο του 2018. Το συζητούμενο (αυτήν την περίοδο) σχέδιο της Τράπεζας της Ελλάδος για μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μπορούσε να αποτελέσει την λύση.
Πράγματι, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αποτελούν «βαρίδι» για την μελλοντική ανάπτυξη της χώρας επειδή μειώνουν τη διαθεσιμότητα κεφαλαίων από τις τράπεζες για νέα επιχειρηματικά/επενδυτικά δάνεια, με αποτέλεσμα την έλλειψη δυναμικής στον τομέα των επενδύσεων και κατά συνέπεια «νηνεμία» στις μελλοντικές οικονομικές προοπτικές της χώρας μας. Επιπλέον, το υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων περιορίζει την προοπτική πιστοληπτικής αναβάθμισης της χώρας μας από τους διεθνούς οίκους αξιολόγησης.
Ως εκ τούτου, τόσο το κόστος δανεισμού του κράτους, όσο και των ελληνικών επιχειρήσεων (το οποίο συνδέεται άμεσα με το κρατικό κόστος δανεισμού) παραμένουν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από το κόστος δανεισμού στο υπόλοιπο της Ευρωζώνης.
Παράγων Νο 3: Αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού της Ελλάδας
Πρόκειται για εργαλείο αποτίμησης του πολιτικού/επενδυτικού ρίσκου το οποίο σχετίζεται (α) άμεσα με την προοπτική εκλογών καθώς η εικόνα των 145 κυβερνώντων του ΣΥΡΙΖΑ συν τους 6 "πρόθυμους κομιστές λευκής επιταγής" κάθε άλλο παρά ενθουσιάζουν τους όποιους (διεθνείς) επενδυτές, και (β) έμμεσα με την μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, την επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών και, βέβαια, την επακόλουθη πιστοληπτική αναβάθμιση την οποία ανέφερα παραπάνω.
Παράγων Νο 4: Mείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων
Μια μεγάλη μείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων. Ακόμα και τώρα, ο συντελεστής φορολογίας, στο 29% σήμερα, υπερβαίνει κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες περίπου τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Θετικές και συνδυασμένες εξελίξεις στους προαναφερθέντες παράγοντες θα μπορούσαν να οδηγήσουν την χώρα σε ανάπτυξη 2-2% 2,3% την διετία 2019-2020.
* O Κώστας Μήλας είναι καθηγητής και πρόεδρος του Ερευνητικού Τομέα στο Τμήμα Οικονομικών, Χρηματοοικονομικών και Λογιστικής, University of Liverpool
