Το ενδεχόμενο, μετά το Brexit, η Ευρώπη να προχωρήσει με λίγες χώρες και πολλές ταχύτητες βλέπει ο καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών Π. Κ. Ιωακειμίδης σε συνέντευξή του στο Liberal.gr ενώ για τον κίνδυνο της επανάληψης σεναρίων περι Grexit υπογραμμίζει ότι θα ήταν αφροσύνη να επανέλθει το θέμα αυτό, αλλά η Ελλάδα πρέπει να προσέξει γιατί τυχόν περαιτέρω ενοποίηση της Ε.Ε μπορεί να επιδιωχθεί σε περιορισμένο αριθμό χωρών, σε ομόκεντρους κύκλους και σε πολλαπλές ταχύτητες και πρέπει Η χώρα μας να είναι παρούσα σε κάθε κατάσταση.
Ο κ. Ιωακειμίδης χαρακτηρίζει «διαβρωτική» την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας και εκτιμά ότι, η Ε.Ε κινδυνεύει να μπει σε διαδικασία αποσύνθεσης καθώς για πρώτη φορά αποδεικνύεται ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι διαδικασία που μπορεί να αναστραφεί και να ματαιωθεί. Προβλέπει παράλληλα ότι θα ακολουθήσουν και άλλα δημοψηφίσματα στο μέλλον και επισημαίνει ότι μόνη λύση για να αποφευχθεί ένα σύνδρομο ντόμινο είναι η Ευρώπη να δράσει γρήγορα και να χαράξει νέα πολιτική στην άμυνα, την οικονομία και το κοινωνικό κράτος.
Ολόκληρη η συνέντευξη του κ. Ιωακειμίδη* στον Liberal.gr είναι η εξής:
ΕΡ: Πρέπει να ερμηνεύσουμε το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος υπό το πρίσμα της πολιτικής ή της οικονομίας ; Ποιες κατά τη γνώμη σας είναι οι αιτίες που οι Βρετανοί ψήφισαν Brexit;
ΑΠ: Αμφότεροι, πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες συνέβαλαν στο να υπάρξει αυτό το αποτέλεσμα. Οι δυνάμεις εκείνες οι οποίες υποστήριξαν την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε είχαν ως ένα από τα κεντρικά επιχειρήματα την άποψη ότι η συμμετοχή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επέτρεπε την ανάπτυξη της βρετανικής οικονομίας με ταχύτερους ρυθμούς. Δεν επέτρεπε την ανάπτυξη της βρετανικής οικονομίας με τέτοιο τρόπο που θα διασφάλιζε την είσοδο σε νέες χώρες και αγορές όπως στην Ασία, στην Λατινική Αμερική κλπ. Οι οπαδοί του Brexit υποστήριζαν π.χ ότι η Βρετανία θα έχει πλέον τη δυνατότητα βγαίνοντας από την Ε.Ε να αναπτύξει νέες εμπορικές συμφωνίες και βεβαίως να προωθήσει τα οικονομικά της συμφέροντα. Κατά την άποψή μου αυτό είναι μια φαντασίωση. Δεν μπορεί να γίνει. Θα μπορούσε να γίνει πιο αποτελεσματικά μέσα από το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που έπαιξε ρόλο και ενίσχυσε το πεδίο των οπαδών της εξόδου, υπήρξε το θέμα της μετανάστευσης. Παρά το γεγονός πως οι μετανάστες έχουν συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της βρετανικής οικονομίας, ωστόσο υποστηρίχθηκε πως οι μετανάστες αλλοιώνουν την ταυτότητα του Ηνωμένου Βασιλείου και έχουν ζημιογόνες επιπτώσεις σε ότι αφορά το εθνικό σύστημα υγείας, τα δημόσια οικονομικά, και επομένως θα έπρεπε να περιοριστεί ο αριθμός των εισερχομένων μεταναστών και προσφύγων στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε ό,τι αφορά στην πολιτική διάσταση θα έλεγα ότι η βασικότερη παράμετρος έχει σχέση με την εθνική ταυτότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι οπαδοί της εξόδου υποστήριζαν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει μεταφέρει δυσανάλογο τμήμα κυριαρχίας και ουσιαστικά έχει καταστεί μια χώρα μη ανεξάρτητη. Γι αυτό και ο Νάιτζελ Φάρατζ, ο αρχηγός του κόμματος Ανεξαρτησίας υποστήριξε ότι η ημέρα του δημοψηφίσματος θα πρέπει να θεωρηθεί ως ημέρα ανεξαρτησίας. Επομένως οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι συνέβαλαν στην κατεύθυνση αυτή, αλλά και λόγοι που συνδέονται με την εθνική ταυτότητα. Δηλαδή με το ακριβώς αντιπροσωπεύει και το τι ακριβώς είναι το Ηνωμένο Βασίλειο.
ΕΡ: Η έξοδος είναι μια εξέλιξη που θα επηρεάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και προς ποια κατεύθυνση ; Είχατε πει πως ένα Brexit θα αρχίσει να ξηλώνει το πουλόβερ της Ε.Ε. Συνεχίζετε να το πιστεύετε ή θεωρείτε πως θα λειτουργήσει σαν σοκ προς μεγαλύτερη ενοποίηση;
ΑΠ: Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι το Brexit εάν και εφόσον συντελεστεί ως νομική πράξη θα αποτελέσει μια εξόχως δυσμενή εξέλιξη για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δημιουργείται ένα εξαιρετικά κακό προηγούμενο. Ανοίγει μια διαδικασία αποσύνθεσης. Έχουμε τον πρώτο ακρωτηριασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρώτη φορά αποχωρεί κράτος μέλος. Επομένως η αντίληψη που είχαμε μέχρι τώρα ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι μια τελεσίδικη διαδικασία μη αναστρέψιμη, ουσιαστικά καθίσταται μια διαδικασία αναστρέψιμη. Δηλαδή μια διαδικασία η οποία μπορεί να αναστραφεί και ενδεχομένως μπορεί ακόμη και να ματαιωθεί.
Η αίσθηση αυτή νομίζω ότι θα είναι διαβρωτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτή είναι η μία πλευρά. Η άλλη πλευρά είναι ότι η Ένωση για να αποφύγει όλη αυτή τη διαβρωτική κατάσταση θα πρέπει να προσεγγίσει το Brexit ως μια μεγάλη ευκαιρία. Με άλλα λόγια θα πρέπει να στοχαστεί και να αντλήσει τα κατάλληλα διδάγματα, να διερωτηθεί γιατί μια χώρα αποχωρεί και γιατί έχουμε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού που αμφισβητεί τα επιτεύγματα της ενοποίησης. Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις και τα διδάγματα που θα αντλήσει θα πρέπει να επιχειρήσει μια αναδιάταξη των πολιτικών της με στόχο τη βαθύτερη ενοποίηση. Αλλά μια ενοποίηση που θα τη φέρνει πολύ πιο κοντά στην ευρωπαϊκή κοινωνία και στους ευρωπαίους πολίτες.
ΕΡ: Πιο πολύ σαν ευχολόγιο ακούγεται αυτό…
ΑΠ: Δεν θα είναι μια εύκολη άσκηση. Θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Θα περάσουμε διάφορα στάδια εμποδίων, αλλά δεν πιστεύω ότι υπάρχει και άλλη εναλλακτική λύση. Η άλλη λύση θα ήταν να επιστρέψουμε στο παρελθόν των εθνικών κρατών, δηλαδή των ανταγωνισμών και ενδεχομένως των συγκρούσεων στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο.
ΕΡ: Ανησυχείτε για την έξαρση της αντιευρωπαϊκής ρητορικής στην Ευρώπη; Πιστεύετε πως το βρετανικό δημοψήφισμα θα λειτουργήσει ως εφαλτήριο για αντίστοιχα δημοψηφίσματα και σε άλλες χώρες;
ΑΠ:Οπωσδήποτε το αποτέλεσμα του Brexit ενθαρρύνει και άλλες λαϊκίστικες ή ευρωσκεπτικιστικές ακραίες δυνάμεις στον ευρωπαϊκό χώρο να ακολουθήσουν το παράδειγμα των δημοψηφισμάτων με ανάλογο περιεχόμενο. Τέτοιες είναι π.χ το Εθνικό Μέτωπο της Μαρί Λεπέν στη Γαλλία ή και άλλες δυνάμεις στην Ολλανδία, την Ιταλία, την Αυστρία, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κ.α, οι οποίες θα πιέσουν προκειμένου να επαναληφθεί το εγχείρημα του δημοψηφίσματος και σε άλλες χώρες. Ήδη το αρκετοί ευρωσκεπτικιστές ηγέτες το έχουν προαναγγείλει. Επομένως δημιουργείται έτσι ένα σύνδρομο ντόμινο και αυτό μπορεί να αποφευχθεί μόνο αν και εφόσον η Ε.Ε ως συλλογικότητα στείλει τα κατάλληλα μηνύματα ευθύς αμέσως. Ελπίζω ότι θα το κάνει στο ευρωπαϊκό συμβούλιο την ερχόμενη εβδομάδα, ώστε κατά κάποιο τρόπο να ανακοπούν αυτές οι τάσεις που υπονομεύουν τη σταθερότητα όλου του συστήματος.
ΕΡ: Τι είδος μηνύματα θα μπορούσαν να είναι αυτά ;
ΑΠ: Πρώτον ότι το αποτέλεσμα γίνεται σεβαστό. Και δεύτερο ότι η Ε.Ε είναι πρόθυμη να ακούσει τους πολίτες. Να διδαχθεί, να βγάλει συμπεράσματα και να ξαναχαράξει τις πολιτικές της προκειμένου να πλησιάσει τους ευρωπαίους πολίτες. Στέλνοντας αυτό το μήνυμα θα πρέπει να ακολουθήσει και η πράξη. Θα πρέπει δηλαδή να εφαρμοστούν εκείνες οι πολιτικές οι οποίες θα πείσουν το μέσο πολίτη ότι κάτι αλλάζει στην Ευρώπη, ότι μπορούμε να έχουμε στο μέλλον μια καλύτερη Ευρώπη που θα είναι παράγοντας επίλυσης των προβλημάτων των πολιτών, και όχι να προσλαμβάνεται ως παράγων δημιουργίας των προβλημάτων.
ΕΡ: Αυτές οι πρωτοβουλίες θα μπορούσαν να εστιάσουν στο οικονομικό επίπεδο, λ.χ λιγότερη λιτότητα όπως υποστηρίζουν κάποιοι; Θα μπορούσαν να είναι στο μεταναστευτικό πεδίο;
ΑΠ: Μπορεί και πρέπει να είναι σε όλα τα επίπεδα. Στο οικονομικό πεδίο, όπως μια άλλη πολιτική για την ανάπτυξη, την απασχόληση και την καταπολέμηση της φτωχοποίησης, των ανισοτήτων και την επίτευξη σύγκλισης, διότι έχουμε πολλαπλές ανισότητες στον ευρωπαϊκό χώρο.
Πολύ περισσότερο στον πολιτικό χώρο μέσα από πρωτοβουλίες για την προώθηση της ευρωπαϊκής άμυνας προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα αστάθειας στο ευρωπαϊκό περίγυρο.
Μπορεί και πρέπει να είναι στο κοινωνικό πεδίο για μια αποτελεσματική κοινή πολιτική περιλαμβανομένων και των κινήσεων στη μεταναστευτική προσφυγική πολιτική σε ότι αφορά το άσυλο κλπ. Με άλλα λόγια υπάρχουν πολλά επίπεδα στα οποία θα πρέπει και οφείλει να δράσει η Ε.Ε προκειμένου να επανακτήσει την νομιμοποίηση και την εμπιστοσύνη που έχει χάσει.
ΕΡ: Η δυναμική των εξελίξεων είναι τέτοια που θεωρείται πως επαναφέρει στο τραπέζι τον φόβο ενός Grexit;
ΑΠ: Θέλω να ελπίζω ότι σε μια βραχυχρόνια ή και μεσοπρόθεσμη προοπτική δεν θα επανέλθει το θέμα του Grexit στο τραπέζι. Θα ήταν αφροσύνη τη στιγμή που η Ευρώπη φαίνεται να χάνει ένα μέλος της, να ενθαρρύνει ή να διευκολύνει είτε αμέσως είτε εμμέσως και την απώλεια ενός δεύτερου μέλους και εν προκειμένω της Ελλάδας. Επομένως το Grexit δεν πρέπει να επανέλθει. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να είναι προσεκτική διότι είναι πάρα πολύ πιθανό όσα αναφέραμε προηγουμένως για την περαιτέρω ενοποίηση, να επιδιωχθούν σε περιορισμένο αριθμό χωρών, σε ομόκεντρους κύκλους και σε πολλαπλές ταχύτητες και πρέπει η Ελλάδα να διασφαλίσει ότι σε όλα αυτά τα σχήματα θα είναι παρούσα.
* Ο Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στον τομέα διεθνών και ευρωπαϊκών σπουδών.
