Κατάσταση «αυτο-εκπληρούμενης προφητείας» μπορεί να προκαλέσει η παρούσα αναταραχή γύρω από την Ιταλία, όπως εκτιμά στο Liberal ο Ζολτ Ντάρβας, senior fellow και οικονομικός αναλυτής στο think tank Bruegel.
Και εξηγεί ότι από μόνη της η συζήτηση για το ενδεχόμενο εξόδου της Ιταλίας από το ευρώ, μπορεί να αυξήσει τις μαζικές αναλήψεις χρημάτων από τις ιταλικές τράπεζες, στραγγαλίζοντάς τις, όπως ακριβώς είχε συμβεί στην Ελλάδα.
Βλέπει παραμονή της Ιταλίας στο ευρώ, ωστόσο πιστεύει ότι η χώρα θα περάσει από μια πολύ μεγάλη περιπέτεια. Καθώς κάποια στιγμή, ο λαϊκίστικος συνασπισμός θα σχηματίσει κυβέρνηση, που θα καταρρεύσει κάτω από τις αυταπάτες της, για να τη διαδεχθεί μια πιο συστημική, αφού στο μεταξύ θα έχει μεσολαβήσει μεγάλη οικονομική δυσπραγία.
Στο υποθετικό πάντως σενάριο εξόδου από το ευρώ, περιγράφει ένα τσουνάμι επιπτώσεων για νοικοκυριά, επιχειρήσεις, και τράπεζες από την υποτίμηση της λίρας έναντι του ευρώ, η οποία δεν θα έλυνε το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό πρόβλημα της χώρας.
Ερωτηθείς για την Ελλάδα φοβάται ότι σε μερικά χρόνια, όταν η ανάπτυξη θα έχει επιβαρυνθεί, τότε θα καταστεί και πάλι απαραίτητη μια αναγκαστική επιστροφή σε ένα καινούργιο πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Βλέπετε ότι το κλίμα που έχει δημιουργηθεί ενόψει και των νέων ιταλικών εκλογών, είναι τέτοιο ώστε να οδηγήσει τη χώρα ακόμη και εκτός του ευρώ;
Θεωρώ μάλλον απίθανη την έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ, παρ' όλα αυτά υπάρχει ένας κίνδυνος. Βραχυπρόθεσμα, η τρέχουσα αναταραχή θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάτι σαν «αυτο-εκπληρούμενη προφητεία».
Από μόνη της η συζήτηση για το αυαξανόμενο ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ, θα μπορούσε να οδηγήσει ολοένα και περισσότερο ανθρώπους και εταιρείες να σηκώσουν τα χρήματά τους από την Ιταλία, γεγονός που από μόνο του αυξάνει περαιτέρω τον κίνδυνο. Τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείζονα οικονομική κρίση, και συνεπακόλουθα σε κατάρρευση μεσοπρόθεσμα.
Το πρώτο ερώτημα είναι πόσο πιθανότητες έχει ένα τέτοιο δυσμενές σενάριο, τις οποίες ακόμη θεωρώ χαμηλές, και το δεύτερο ερώτημα, είναι κατά πόσο αυτό θα έφερνε πιο κοντά την έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ.
Εκτιμώ ότι αυτές οι οικονομικές εξελίξεις είναι πιο σημαντικές απ' ότι οι επικείμενες ιταλικές εκλογές. Σε κάθε πάντως περίπτωση, η εκτίμησή μου είναι ότι η Ιταλία θα παραμείνει στην Ευρωζωνη.
- Ας παραμείνουμε σε αυτό το δυσμενές σενάριο. Τι θα συνέβαινε πραγματικά αν η Ιταλία αποχωρούσε από το ευρώ; Το ρωτώ τόσο για τις συνέπειες που θα είχε για την Ιταλία και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και για τη Γερμανία…
Καταρχήν σε πρώτο στάδιο, η Ιταλία θα υπέφερε οικονομικά, ενώ η έξοδος δεν θα έλυνε το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό της πρόβλημα. Κατά τη διαδικασία εξόδου από το ευρώ θα βίωνε μια δίχως προηγούμενο οικονομική κρίση, καθώς οι πάντες θα επιχειρούσαν να στείλουν στο εξωτερικό όσο μεγαλύτερο μέρος του πλούτου τους, και ταυτόχρονα να κρύψουν όσο περισσότερα ευρώ κάτω από τα μαξιλάρια τους.
Οπότε το σύστημα πληρωμών θα κατέρρεε, και θα εμφανίζονταν έλλειψη σε ευρώ. Ταυτόχρονα θα καθιερώνονταν capital controls, πολύ αυστηρότερα από εκείνα στην Ελλάδα το 2015.
- Ξέρουμε όμως από τη δική μας εμπειρία ότι δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση η έξοδος μιας χώρας από το ευρώ…
Επειδή λοιπόν το κοινοτικό δίκαιο δεν καθιστά δυνατή την έξοδο μιας χώρας από το ευρώ, παρά μόνο την έξοδο από την Ε.Ε., η νομική αβεβαιότητα σχετικά με τη παραμονή της Ιταλίας στην Ένωση, θα έβλαπτε όλες τις επιχειρήσεις.
Και το χειρότερο, όπως σας είπα, είναι ότι μια έξοδος της Ιταλίας από το ευρώ δεν θα βελτίωνε το μακροχρόνιο πρόβλημα ανάπτυξης της χώρας: Η Ιταλία είχε πολύ αδύναμους ρυθμούς ανάπτυξης πριν ακόμη εισέλθει στο ευρώ, γεγονός που δείχνει τα μεγάλα δομικά της προβλήματα. Τυχόν έξοδος από το κοινό νόμισμα δεν θα βοηθούσε αυτά τα προβλήματα.
Ενδεχόμενη επίσης εγκατάλειψη του ευρώ από τους Ιταλούς θα οδηγούσε σε μια τεράστια οικονομική κρίση όλη την Ευρωζώνη. Παρ' όλα αυτά, δεν θα σήμαινε και το τέλος για το ευρώ, όπως εκτιμούν κάποιοι αναλυτές. Είναι τόσο ισχυροί οι οικονομικοί και πολιτικοί δεσμοί ανάμεσα σε άλλες χώρες-μέλη, όπως Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Ολλανδία, αλλά επίσης Γαλλία και Ισπανία, ώστε στοιχηματίζω 100% ότι το ευρώ θα επιβίωνε.
- Τι άλλα υποθετικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα βλέπετε σε ένα τέτοιο σενάριο αποχώρησης των Ιταλών από το ευρώ;
Ένα υποθετικό πλεονέκτημα είναι ότι η Ιταλία θα είχε πλέον αυτόνομο νόμισμα, όπως και αυτονομία στη χάραξη νομισματικής πολιτικής. Επομένως η Ιταλική Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να σχεδιάσει πολιτικές, κομμένες και ραμμένες στα μέτρα της οικονομίας της χώρας.
Παρ' όλα αυτά όμως, ήταν άλλοι οι λόγοι που απέτρεψαν την οικονομική ανάπτυξη στη χώρα, όχι η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα. Επομένως τα δυνητικά κέρδη από μια τέτοια αυτονομία θα ήταν μικρά.
Επιπλέον, η νομισματική πολιτική της Ιταλία θα είχε χαμηλότερη αξιοπιστία από εκείνη της ΕΚΤ, οπότε η χώρα ίσως βίωνε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού ειδικά αν η καινούργια λίρα υποτιμούνταν σημαντικά έναντι του ευρώ. Και ο υψηλός πληθωρισμός θα προκαλούσε οικονομική αβεβαιότητα, γεγονός που θα διάβρωνε την αγοραστική δύναμη των αποταμιεύσεων των Ιταλών.
- Τελικά πιστεύετε ότι όλα όσα υποστηρίζουν τα δύο λαϊκίστικα κόμματα των «5 Αστέρων» και της «Λέγκας του Βορρά» δεν είναι παρά «απειλές κενές περιεχομένου»;
Ενώ υπάρχει ο κίνδυνος εξόδου από το ευρώ, το βασικό μου σενάριο είναι ότι αυτό δεν θα συμβεί. Αναμένω ότι αργά ή γρήγορα ο συνασπισμός του κινήματος των «5 Αστέρων» και της «Λέγκας» θα σχηματίσουν κυβέρνηση, ωστόσο δεν θα ξεκινήσουν τη διαδικασία εξόδου από το ευρώ.
Στην αρχική συμφωνία αυτού του συνασπισμού, περιλαμβάνονταν υποσχέσεις αδύνατες να εκπληρωθούν, όπως μεγάλες περικοπές στους φόρους, και μεγάλες αυξήσεις στις κοινωνικές δαπάνες. Δεδομένου ότι θα ανανεώσουν τις δεσμεύσεις τους, αλλά και ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι καταδικασμένο να αποτύχει, αναμένω ότι ο συνασπισμός θα καταρρεύσει μετά από ένα σύντομο διάστημα στην εξουσία.
Αυτό με τη σειρά του θα αυξήσει την πολιτική αβεβαιότητα, που θα συνοδευτεί από τη καθοδική πορεία της οικονομίας, και το πιο πιθανό είναι ότι μετά από κάποιο διάστημα, να ανέβουν στην εξουσία πιο συστηματικά κόμματα.
Έτσι, και μετά από αρκετά χρόνια οικονομικής δυσπραγίας, η κατάσταση στην Ιταλία σταδιακά θα ομαλοποιηθεί.
- Και μια πρόβλεψή σας για την Ελλάδα. Όλη αυτή η αναταραχή στις αγορές, καθιστά δυσκολότερη την επιστροφή της Ελλάδας σε αυτές και φέρνει πιο κοντά είτε την παράταση του 3ου Μνημονίου, είτε κάποιου είδους προληπτική πιστωτική γραμμή;
Το κύριο ερώτημα για την Ελλάδα είναι κατά πόσο η τρέχουσα οικονομική αναταραχή στην Ιταλία, θα οδηγήσει σε οικονομική κρίση και ύφεση όλη την Ευρωζώνη. Εάν αυτό συμβεί, τότε μια ύφεση στην Ευρωζώνη θα δυσκολέψει ή και θα οδηγήσει σε ναυάγιο την ελληνική έξοδο.
Εάν όμως αυτό δεν συμβεί, και οι αγορές ισορροπήσουν σε μερικές εβδομάδες ή κάποιους μήνες, τότε η ιταλική κρίση δεν θα βαρύνει και πολύ πάνω από την ελληνική έξοδο.
Το σημαντικό στην περίπτωση της Ελλάδας είναι κατά πόσο θα υπάρξει ή όχι ικανοποιητική εμπιστοσύνη στις ακολουθούμενες από την ελληνική κυβέρνηση πολιτικές μετά την έξοδο, και αν η οικονομική ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί ή όχι.
Είμαι γενικά σκεπτικός σχετικά με το σχέδιο καθαρής εξόδου της ελληνικής κυβέρνησης, και αναμένω ότι σε μερικά χρόνια, όταν η ανάπτυξη στην Ελλάδα θα επιβαρυνθεί, τότε θα καταστεί και πάλι απαραίτητη μια αναγκαστική επιστροφή σε ένα καινούργιο πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας.
