Του Λεωνίδα Καστανά*
Για πολλά μπορεί να κατηγορήσει κανείς αυτήν την κυβέρνηση αλλά όχι για ευφάνταστους νεολογισμούς με τους οποίους προσπαθεί να προσδώσει ένα κάποιο άρωμα μεταρρύθμισης και επιστημονικότητας στα έργα και τις ημέρες της. Αν οι «μπάχαλοι» ερμηνεύονται ως «συλλογικότητες» και η τρόϊκα μετονομάζεται σε «θεσμοί», οι πανελλαδικές εξετάσεις βαφτίζονται «κεντρικά οργανωμένες εξετάσεις» (ΚΟΕ). Να ένας τρόπος να ισχυριστείς ότι τις κατάργησες. Υπάρχουν πολλοί που θα το πιστέψουν;
Το πρόβλημα αυτής της κυβέρνησης με την εκπαίδευση είναι η χαλάρωση. Το παλιό σύνθημα της ριζοσπαστικής αριστεράς «όχι στην εντατικοποίηση των σπουδών» είναι και πάλι εδώ. Με αυτήν την ιδέα δομήθηκε και το πρόχειρο νέο σχέδιο για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση που έχουμε στα χέρια μας. Να αποφορτιστούν οι τελικές εξετάσεις αλλά και να καθορίζεται η εισαγωγή στα ΑΕΙ από αστάθμητους παράγοντες. Οι συντάκτες της πρότασης προφανώς νομίζουν ότι έτσι γίνονται αρεστοί στους μαθητές ιδιαίτερα στους οκνηρούς. Διότι τους δίνουν ευκαιρίες να πάρουν κάτι παραπάνω από αυτό που αξίζουν. Μόνο που με τον τρόπο αυτό οι εξετάσεις χάνουν σε αξιοπιστία διότι τραυματίζεται το αδιάβλητο.
Ο βαθμός πρόσβασης στα ΑΕΙ θα καθορίζεται κατά 80% από τις επιδόσεις σε 3-4 μαθήματα που εξετάζονται στις «ΚΟΕ». Συνεπώς οι κλασσικές πανελλαδικές εξετάσεις είναι ακόμα εδώ. Υποθέτω ότι στη ΔΕΘ δεν θα πει ότι τις κατάργησε. Πάμε τώρα στους νεωτερισμούς.
Κατά πρώτον εισάγεται το ενδοσχολικό διαγώνισμα του 1ου τετραμήνου (Ιανουάριος) στην ανάλογη ύλη αυτού του χρονικού διαστήματος. Το οποίο μπορεί να μετράει κατά ένα μέρος του 10-20% (πόσο;) στο συνολικό βαθμό πρόσβασης, αν ο βαθμός του είναι καλύτερος από αυτόν του Ιουνίου. Δηλαδή αν θες το παλεύεις αν πάλι βαριέσαι, αφήνεις τη μάχη για το καλοκαίρι. Ποιος διενεργεί αυτές τις εξετάσεις; Τα θέματα είναι κοινά για όλα τα σχολεία; Ή είναι από τράπεζα θεμάτων; Προφανώς τα διορθώνει ανώνυμα εξωτερικός αξιολογητής όπως και τώρα. Αλλά ποιος επιτηρεί τους εξεταζόμενους; Ο διδάσκων καθηγητής; Σε τι περιβάλλον γίνονται αυτά τα διαγωνίσματα; Της οικείας τάξης με όλο το υπόλοιπο σχολείο σε λειτουργία; Ή έχει σκοπό το υπουργείο να στήσει και τον Ιανουάριο όλο τον πολυδαίδαλο μηχανισμό των πανελλαδικών; Ποιος εγγυάται δηλαδή ότι οι μαθητές δεν θα αντιγράψουν ή δεν θα βοηθηθούν με κάθε άλλο τρόπο; Ο οικείος καθηγητής;
Κατά δεύτερον. Μέσα σ' αυτό το 10-20% υπάρχει και μια ερευνητική δημιουργική εργασία την οποία κρίνουν έμπειροι αξιολογητές. Ποιος θα διεξάγει την αξιολόγηση αυτή με ποιο δηλαδή επαγγελματικό, επιστημονικό προφίλ; Πώς θα διασφαλίζεται η ομοιομορφία των κριτηρίων, η εγκυρότητα και η αξιοπιστία στην εφαρμογή της; Έχει τόσους αξιολογητές το υπουργείο για να ελέγξει 60.000 εργασίες; Εργασίες όχι διαγωνίσματα. Αλλά ας πούμε ότι βρίσκει. Ποιος διασφαλίζει ότι η εργασία έγινε από τον εξεταζόμενο μαθητή και όχι από κάποιον άλλο; Η εμπειρία από ανάλογες εργασίες σε πανεπιστημιακό επίπεδο είναι οδυνηρή. Υποθέτω ότι θα στηθούν άμεσα και εδώ φροντιστηριακοί μηχανισμοί που θα πωλούν «πρωτότυπες εργασίες». Και δεν μιλάμε για μια απλή εργασία στα πλαίσια του project αλλά για κάτι που έχει συμμετοχή στο βαθμό πρόσβασης στα πανεπιστήμια.
Συμπέρασμα. Η καινοτομία της αποφόρτισης λόγω της αναξιοπιστίας της προσθέτει άγχος στους μαθητές και τους γονείς τους και δεν αφαιρεί. Γιατί ο μαθητής ξέρει ότι θα κριθεί και από ένα διαγώνισμα σε ανασφαλές περιβάλλον και από μια εργασία που βαθμολογείται με άγνωστα και φλου κριτήρια. Το επιχείρημα ότι έτσι δεν θα πιέζουν οι γονείς για μεγάλους προφορικούς βαθμούς είναι μάλλον αστείο. Με ποια λογική οι παθογένειες της κοινωνίας μας ξεπερνιούνται με φτηνές τρίπλες. Είναι ή όχι ο διδάσκων καθηγητής αδέκαστος και έγκυρος αξιολογητής της προφορικής επίδοσης; Γιατί αν δεν είναι τότε δεν έχεις εκπαιδευτικό σύστημα.
Στα υπόλοιπα των νεωτερισμών θα μπορούσαμε πρόχειρα να επισημάνουμε.
- Τι σημαίνει «εγκαθίδρυση «πολυκλαδικότητας», δυνάμει ενιαία αντιμετώπιση του Λυκείου», όταν διατηρούνται οι δύο ξεχωριστοί τύποι λυκείου; Τι σημαίνει αλληλοδανεισμός μαθημάτων μεταξύ ΓΕΛ και ΕΠΑΛ ή εξ αποστάσεως διδασκαλία σε σχολεία με καθορισμένες υλικοτεχνικές δυνατότητες και πόρους; Μήπως είναι προανάκρουσμα της κατάργησης των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ) τα οποία απαξιώνονται και φθίνουν καθημερινά; Ή μήπως είναι λόγια του αέρα;
- Η δραστική μείωση των μαθημάτων τόσο στη Β? όσο και στη Γ? ΓΕΛ είναι απλώς μια υπόθεση. Θα μπορούσε να ήταν θετική. Αλλά ποια μαθήματα καταργούνται; Ποιες εκπαιδευτικές ειδικότητες θα μείνουν έξω από το Λύκειο και πως θα αντιμετωπίσει η κυβέρνηση τις σχετικές συντεχνιακές πιέσεις που θα είναι αφόρητες; Μήπως η μείωση οδηγεί σε ένα περισσότερο τεχνοκρατικό και εξειδικευμένο Λύκειο εν αντιθέσει με αυτά τα ωραία και δημοκρατικά που ισχυρίζονται οι νομοθέτες; Είναι ικανές οι «Δημιουργικές Δραστηριότητες» να καλύψουν τις ανάγκες των εφήβων για γνώσεις και δεξιότητες σε ευρύτερα γνωστικά πεδία; Θα ήταν ευχής έργον αλλά μιλάμε πάντα για το ελληνικό σχολείο και όλοι γνωρίζουμε σε τι καταλήγουν οι περίφημες δραστηριότητες. Συνήθως «στην ώρα του παιδιού».
- H αύξηση των ωρών διδασκαλίας των εξεταζομένων μαθημάτων είναι θετική. Αλλά ποιοι διδάσκουν τα μαθήματα αυτά και σε ποιο περιβάλλον; Η αξιοπιστία του εκπαιδευτικού έργου περνάει πρωτίστως από την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και τον τρόπο επιλογής τους για τη διδασκαλία αυτών. Το ενδιαφέρον των μαθητών για τη σχολική διαδικασία μπορεί να επανέλθει όχι απλά με την αύξηση των ωρών αλλά με τη βελτίωση της ποιότητας διδασκαλίας. Και η αξιολόγηση είναι κάτι που το κυβερνών κόμμα πολέμησε μέχρις εσχάτων.
- Το 4ο μάθημα επιλογής στη Γ΄ Λυκείου, που επηρεάζει την εισαγωγή του υποψηφίου σε συγκεκριμένο τμήμα, ανοίγει μια μεγάλη βεντάλια επιλογών που είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί να ικανοποιηθεί πανελλαδικά και είναι αμφίβολος ο τρόπος με τον οποίο το μάθημα αυτό θα προσμετρηθεί.
- Με έκπληξη είδε η εκπαιδευτική κοινότητα τη συγχώνευση των μαθημάτων της Χημείας και της Βιολογίας. Είναι μια παλιά ιστορία στα πλαίσια της διαθεματικότητας. Πρόκειται για διακριτές επιστήμες με διαφορετικά περιεχόμενο και μεθοδολογία. Οδηγούν στην υποβάθμιση και των δύο μαθημάτων οι γνώσεις των οποίων είναι απαραίτητες για τη φοίτηση σε αρκετές δεκάδες σχολών. Αλλά αυτό δεν φαίνεται να απασχολεί τους νομοθέτες. Προέχει το «φιλομαθητικό» μέτρο της μείωσης των μαθημάτων. Και όλα αυτά σε μια εποχή όπου τόσο η Βιολογία όσο και η Χημεία αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της ζωής μας. Και κάτι τεχνικό αλλά ουσιώδες. Ποιος θα διδάσκει το ομαδοποιημένο μάθημα; Χημικός ή βιολόγος; Και σε ποια ύλη; Θα γραφούν καινούργια βιβλία;
- Η επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα 18 χρόνια φαντάζει ως θετικό και φιλολαϊκό μέτρο. Είναι όμως; Διότι υπάρχει το ενδεχόμενο να εγκλωβίσει μαθητές που (για διάφορους λόγους) δεν ενδιαφέρονται για τη γενική εκπαίδευση σε 3 επιπλέον χρόνια διδασκαλίας τα οποία θα μπορούσαν να διαθέσουν μαθητεύοντας σε ένα ΙΕΚ συνδεδεμένο με την παραγωγική διαδικασία, ώστε να αποκτούν επαγγελματική εμπειρία και προϋπηρεσία.
Σε 3 χρόνια χαμένα σε εποχές βαθιάς κρίσης.
Δεν γνωρίζουμε ποιο είναι το ακριβές νομοσχέδιο που θα έρθει για διαβούλευση, αλλά ούτε και το είδος των αλλαγών που μπορεί να επιφέρει στη φιλοσοφία του. Από τις εξαγγελίες για κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων οδηγούμαστε σε διπλές εξετάσεις χωρίς ουσιώδη λόγο. Με μόνο κριτήριο την δήθεν αποφόρτιση των εξετάσεων που οδηγεί στην φαλκίδευση του αδιάβλητου και του σύννομου, άρα και στη μεγέθυνση του άγχους των διαγωνιζομένων. Υποθέτω ότι είναι ένα πρόχειρο κατασκεύασμα για να καλύψει το Υπουργείο την αδυναμία ή και την άρνησή του να κάνει πραγματικές μεταρρυθμίσεις στο Λύκειο. Δυστυχώς φαίνεται ότι η πρόθεση των κυβερνώντων να καταστήσουν την βασική εκπαίδευση περισσότερο αναποτελεσματική είναι ακόμα εδώ. Το ευτυχές; Δεν θα «προκάνουν». Ο πολιτικός τους χρόνος δεν επαρκεί.
* Ο κ. Λεωνίδας Καστανάς είναι Φυσικός, Καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης σε δημόσιο σχολείο.
