Συρθήκαμε στην τουρκική ατζέντα, δεν είχαμε αξιολογήσει καλά την δυναμική της επίσκεψης, και είτε πήγαμε απροετοίμαστοι, είτε υπήρξε αδυναμία να προβλεφθεί τι θα πει ο κ. Erdogan εφόσον προκληθεί, σχολιάζει στο Liberal, ο Κώστας Υφαντής, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο. Εκτιμά ότι τα δώσαμε πολλά πατήματα στον κ. Erdogan, τα οποία μπορούσαμε κάλλιστα να είχαμε αποφύγει εάν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Π.Παυλόπουλος δεν τα έθετε στην εθιμοτυπική υποδοχή.
«Αυτό σημαίνει ότι ο κ. Erdogan θα μπορεί να λέει και στο εσωτερικό της Τουρκίας ότι εγώ στην Αθήνα έθεσα και το ζήτημα της Συνθήκης της Λωζάνης. Τώρα για την Τουρκία αυτό είναι ένα διπλωματικό κεκτημένο, έχει καταγραφεί. Και θα χρειαστούμε να δώσουμε αγώνα ώστε να μην ξανατεθεί», σημειώνει ο κ. Υφαντής.
Θεωρεί ότι ακριβώς λόγω του ρόλου του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μπορεί να παίρνει τέτοιες πρωτοβουλίες, επομένως όλα όσα είπε ο κ. Παυλόπουλος, τελούσαν υπό την έγκριση, αν όχι την καθοδήγηση του υπ. Εξωτερικών. Εν κατακλείδι, εκτιμά ότι η επίσκεψη δεν μπορεί να πει κανείς ότι πηγαίνει την βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων ένα βήμα παραπέρα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Κάποιοι μιλούν για επίσκεψη «φιάσκο» με αφορμή τα όσα συνέβησαν χθες το πρωί στο Προεδρικό Μέγαρο. Όταν δηλαδή σε εθνικό δίκτυο ο Τούρκος Πρόεδρος ανέπτυξε όλες τις διεκδικήσεις της Τουρκίας μπροστά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πιστεύετε ότι καταφέραμε και βάλαμε «αυτογκόλ»; 
Ας προσπαθήσουμε καταρχήν να πούμε πως αξιολογείται μια τέτοια επίσκεψη. Αξιολογείται από το αν πηγαίνει την προοπτική της περαιτέρω εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων ένα βήμα παραπέρα. Στο βαθμό που μπορούμε να κρίνουμε από τα όσα είδαμε την πρώτη ημέρα, η πρώτη εκτίμηση είναι ότι αυτή η επίσκεψη δεν βοηθά στη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Και δεν βοηθάει επειδή αυτό που παγίως προσπαθούμε να εξουδετερώσουμε, δηλαδή τον αναθεωρητισμό της Τουρκίας, είδαμε να εκτυλίσσεται στο πιο επίσημο πλαίσιο.
- Μπορούσαμε να αποτρέψουμε κάτι τέτοιο;
Η δική μου αίσθηση είναι πως μπορούσαμε να το αποτρέψουμε εάν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έθετε στην εθιμοτυπική υποδοχή του Τούρκου Προέδρου αυτά τα ζητήματα. Τώρα, ως ανεύθυνος πολιτειακός άρχων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν κάνει τίποτα ιδίαν πρωτοβουλία. Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε μείζον πολιτικό ζήτημα. Επομένως, ό,τι κάνει, το κάνει στο πλαίσιο αυτών που έχει εγκρίνει το υπουργείο Εξωτερικών, και η κυβέρνηση. Φαντάζομαι λοιπόν ότι όλα όσα είπε στον κ. Erdogan τελούσαν από την έγκριση, αν όχι την καθοδήγηση της κυβέρνησης και του υπ. Εξωτερικών. Άρα το ελληνικό ΥΠΕΞ ήθελε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να κάνει αυτές τις δηλώσεις.
- Αποκλείετε να ήταν δική του πρωτοβουλία;
Δεν θέλω να πιστέψω κάτι τέτοιο, καθώς ο κ. Παυλόπουλος είναι ένας κορυφαίος συνταγματολόγος, και ξέρει ότι τέτοιες μείζονες παρεμβάσεις δεν μπορούν να τελούν χωρίς την έγκριση του ΥΠΕΞ.
- Ακόμη και έτσι λοιπόν να έγιναν τα πράγματα, πείτε μας το συμπέρασμά σας; Ήδη από χθες έχουμε διαβάσει αρκετή κριτική, άλλοι μιλούν για γκάφα, άλλοι για ερασιτεχνική διπλωματία, κ.οκ…
Εκτιμώ ότι δεν είχαμε αξιολογήσει καλά την δυναμική της επίσκεψης. Είτε πήγαμε απροετοίμαστοι, είτε υπήρξε αδυναμία να προβλεφθεί τι θα πει ο κ. Erdogan εφόσον προκληθεί. Είναι υπό μια έννοια σαν να βάζει κανείς αυτογκόλ Και μάλιστα είμαστε ακόμη περισσότερο αδικαιολόγητοι αν δεν είχαμε καταφέρει να προβλέψουμε τις αντιδράσεις του, καθώς τα ίδια ακριβώς είχε πει σε συνέντευξή του μια ακριβώς ημέρα πριν. Άλλο βέβαια να δίνει κανείς συνέντευξη, και άλλο να τα λέει στο πιο επίσημο επίπεδο…
- Είναι δυνατόν να πήγαμε απροετοίμαστοι σε μια τόσο σοβαρή επίσκεψη;
Τι άλλη εκτίμηση να κάνει κανείς; Όταν μάλιστα ο Πρόεδρος Erdogan έφτασε να πει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ότι εσείς θέσατε το ζήτημα και με αναγκάσατε να απαντήσω. Το δεύτερο που θέλω να σχολιάσω αφορά το ζήτημα των οκτώ κατηγορούμενων στην Τουρκία για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Στη συνέντευξή του ο τούρκος Πρόεδρος δήλωσε ότι «πήρα τηλέφωνο τον έλληνα Πρωθυπουργό, του είπα ότι αυτοί οι οκτώ συμμετείχαν στο πραξικόπημα, και μου απάντησε ότι σε 15-20 ημέρες θα μας τους παραδώσει». Ενώ θα έπρεπε να του απαντήσει αυτό που του είπε σήμερα ότι το ζήτημα αφορά την Δικαιοσύνη. Και κανείς από το περιβάλλον του έλληνα Πρωθυπουργό δεν έχει διαψεύσει τα λεγόμενα Erdogan.
- Άρα, λέτε ότι εφόσον ισχύουν οι ισχυρισμοί Erdogan, ότι ο κ. Τσίπρας δεσμεύθηκε να του παραδώσει τους οκτώ Τούρκους στρατιωτικούς, ο Πρωθυπουργός υπέπεσε σε ένα μεγάλο λάθος;
Προφανώς. Πως μπορεί ο Πρωθυπουργός να λέει κάτι τέτοιο; Δίνοντας μια τέτοια υπόσχεση, που όπως αποδείχθηκε δεν μπορούσε να τηρήσει, και δεν πρέπει να τηρήσει - δεν είναι στην αρμοδιότητά του να κρίνει αν πρέπει να εκδοθούν ή όχι- δημιούργησε ένα ζήτημα.
- Τελικά, θα λέγατε ότι τόσο πριν την επίσκεψη Erdogan, όσο και χθες, δώσαμε πολλά «πατήματα» που δεν έπρεπε στον τούρκο Πρόεδρο να εγείρει αιτήματα;
Εγώ θεωρώ ότι του δώσαμε πάρα πολλά «πατήματα». Προσοχή. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι θα τα έλεγε έτσι κι αλλιώς. Όχι, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Η διπλωματική πρακτική επιβάλει ότι όλες αυτές οι συζητήσεις είναι άκρως «χορογραφημένες», δηλαδή είναι προετοιμασμένες στη παραμικρή τους λεπτομέρεια. Οι χώρες σε αυτές τις περιπτώσεις ξέρουν εκ των προτέρων μέχρι που θα φτάσουν, ώστε να μην υπάρχουν εκπλήξεις, και ζητήματα που θα πάνε τις διμερείς σχέσεις αντί για ένα βήμα μπροστά, ένα βήμα πίσω.
- Πιστεύετε ότι η πρώτη ημέρα της επίσκεψης μας πάει ένα βήμα πίσω;
Έχουν τεθεί κάποια ζητήματα, που εμείς τα απορρίπτουμε, λέμε ότι είναι κλειστά για εμάς, δεν πρόκειται να ανοίξουν, αλλά ο Πρόεδρος Erdogan βρήκε την ευκαιρία να τα θέσει επισήμως. Αυτό σημαίνει ότι την επόμενη φορά θα τα ξαναθέσει. Τώρα θα μπορεί να λέει και στο εσωτερικό της Τουρκίας ότι εγώ στην Αθήνα έθεσα και το ζήτημα της Συνθήκης της Λωζάνης. Τώρα για την Τουρκία αυτό είναι ένα διπλωματικό κεκτημένο, έχει καταγραφεί. Και θα χρειαστούμε να δώσουμε αγώνα ώστε να μην ξανατεθεί. Σκεφτείτε ότι το θέμα έπαιξε μέχρι και στο τηλεοπτικό δίκτυο BBC.
- Ας σταθούμε λίγο στα πιο καίρια σημεία όσων «έβαλε» ο Τούρκος Πρόεδρος. Ζήτησε επικαιροποίηση της Συνθήκης της Λωζάνης, και πιο συγκεκριμένα ο αρχιμουφτής να είναι αιρετός, και όχι να διορίζεται. Είναι αίτημα που μπορεί να γίνει δεκτό;
Εγώ θα έλεγα ότι στο πλαίσιο της προσπάθειας βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, είναι ένα αίτημα που θα μπορούσε να γίνει δεκτό. Εγώ όμως θα προτιμούσα να γίνει δεκτό στο πλαίσιο μιας αμοιβαιότητας, για παράδειγμα να συναινέσουμε στο ζήτημα του Μουφτή, κι εκείνοι να μας δώσουν το θέμα της Χάλκης. Εννοείται ότι αυτό το παζάρι δεν μπορεί να γίνει ανοικτά.
- Ας έρθουμε στο θέμα των Τούρκων στρατιωτικών; Ο Erdogan επέμεινε να εισακουστεί το αίτημα έκδοσης των πραξικοπηματιών. Το θέμα αποτελεί πλέον μια μόνιμη ανοικτή «πληγή» στις σχέσεις των δύο χωρών;
Δεν θεωρώ ότι θα εξελιχθεί σε κάτι τέτοιο. Τουλάχιστον σε αυτό το επίπεδο ο Πρωθυπουργός το χειρίσθηκε σωστά. Είπε ότι εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, η ελληνική Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη. Θα έλεγα ότι γενικά οι απαντήσεις του Πρωθυπουργού ήταν επαρκείς, αυτές που θα έπρεπε να είναι. Έπειτα είδαμε διάφορα «καρφιά», όπως η απάντηση του Πρωθυπουργού στο θέμα των θρησκευτικών ελευθεριών, όταν ο κ. Τσίπρας είπε στον κ. Erdogan ότι εμείς στην Ελλάδα δεν διανοηθήκαμε να τελέσουμε ορθόδοξες λειτουργίες σε τζαμί, όπως συνέβη αντίστροφα στην Αγιά Σοφιά…
-Τελικά τι έμεινε από αυτήν την επίσκεψη πέραν των λεκτικών αντιπαραθέσεων και του γεγονότος ότι ο Erdogan άνοιξε όλα τα θέματα;
Τα άνοιξε επειδή του δώσαμε πάτημα. Το απόγευμα στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Πρωθυπουργό ο οποίος δεν του έδωσε πάτημα, ο κ. Erdogan απέφυγε να προκαλέσει. Δεν μπορείς να απαγορεύσεις στον κ. Erdogan, και σε κανένα, να μιλά δημόσια ή σε συνεντεύξεις, και να διατυπώνει τις απόψεις του. Μπορεί να μας ενοχλούν, αλλά αυτός είναι ο Τουρκικός αναθεωρητισμός.
- Ειδική αναφορά έκανε ο κ. Erdogan στην ανακοίνωση του D. Trump περί αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, τονίζοντας ότι το Ισραήλ και οι ΗΠΑ είναι οι μόνες χώρες που μιλούν για την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Τι σημαίνει αυτή η ενόχληση της Τουρκίας;
Δεν ήταν πολύ βίαιη η δήλωσή του, είπε απλώς ότι η ανακοίνωση του κ. Trump είναι απαράδεκτη. Ήταν μια μετρημένη δήλωση, δηλαδή δεν ήταν πολύ πιο σκληρή απ' όσα είπε ο Μακρόν. Δεν παρασύρθηκε σε ακραία ρητορική, όπως στο παρελθόν, όπου είχε υιοθετήσει μια εξαιρετικά αντισημιτική γλώσσα για άλλα ζητήματα.
- Τι γίνεται στη Μέση Ανατολή, έχει ανοίξει πάλι ο Ασκός του Αιόλου;
Δεν υπήρξε τώρα κάποια μονομερής ενέργεια από πλευράς Iσραήλ. Ανέκαθεν η θέση του Ισραήλ ήταν ότι η πρωτεύουσά του είναι η Ιερουσαλήμ. Αυτό που συμβαίνει τώρα, είναι ότι με την υποστήριξη των ΗΠΑ, μειώνονται οι όποιες πολύ μικρές πιθανότητες υπήρχαν για μια τελική λύση, δηλαδή να υπάρξει ένας συμβιβασμός για την Ιερουσαλήμ. Το ερώτημα φυσικά είναι γιατί πήρε τώρα ο Trump αυτή την πρωτοβουλία να μεταφέρει την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ. Πρώτον, γιατί ικανοποιεί με αυτή την κίνηση ένα κομμάτι της δεξιάς βάσης του ρεπουμπλικανικού κόμματος, δηλαδή για εσωτερικούς λόγους.
Δεύτερον, γιατί έχει πειστεί ότι στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής διαδικασίας, η Ιερουσαλήμ είναι το μεγαλύτερο αγκάθι, και άρα αν αυτό φύγει από το τραπέζι, ίσως στο μέλλον ένας συμβιβασμός στην περιοχή μεταξύ των αντιπάλων πλευρών, να είναι ευκολότερος. Όσο για το ποιος ωφελείται από την κίνηση Trump, η απάντηση είναι προφανής, μόνο το Ισραήλ.
- Τι μπορεί να πυροδοτήσει η κίνηση αυτή;
Εγώ πριν βγάλω εύκολα συμπεράσματα, θα περίμενα πρώτα τις αντιδράσεις όλων των περιφερειακών παικτών-κλειδιά στην περιοχή. Δηλαδή της Τουρκίας, της Σαουδικής Αραβίας, όπως και των Αραβικών Εμιράτων. Σίγουρα θα υπάρξουν δηλώσεις για να ικανοποιηθεί η κοινή γνώμη στον αραβικό κόσμο, αλλά οι επίσημες αντιδράσεις δεν είναι μέχρι τώρα δραματικές. Σύμφωνοι, μπορεί κάποιοι ακραίοι της Χαμάς να βρουν την ευκαιρία ώστε να κινητοποιήσουν όσους δεν ήταν τόσο φονταμελιστές. Αλλά για την ώρα δεν βλέπω μαζικά ακραίες αντιδράσεις. Όσο για τους ήδη «ριζοσπαστικοποιημένους», εκτιμώ ότι η δήλωση Trump δεν θα τους φανατίσει περισσότερο να σχεδιάσουν χτυπήματα.
