Του Γιάννη Παρμακίδη *
Εννέα δεκαετίες συμπληρώνονται στις 10 Ιανουαρίου του νέου έτους από τη δημοσίευση του πρώτου τεύχους των Περιπετειών του Τεντέν το 1929, μιας σειράς κόμικ, που κυκλοφόρησε στο παιδικό ένθετο του Μικρού Εικοστού της βελγικής εφημερίδας «Ο 20ος Αιώνας» και έμελλε να γίνει η αγαπημένη όλων των ηλικιών.
Έκτοτε, οι ιστορίες του νεαρού ρεπόρτερ, εκτός από τα εκατομμύρια αντίτυπα μεταφρασμένα σε 58 γλώσσες, μεταφέρθηκαν στους τηλεοπτικούς μας δέκτες με τη μορφή κινουμένων σχεδίων, αλλά και στη μεγάλη οθόνη με την ομώνυμη τρισδιάστατη ταινία του 2011 «The adventures of Tin tin».
Ποια όμως η ξεχωριστή συμβολή του συγγραφέα Ζωρζ Προσπέρ Ρεμί (Ερζέ) στον αχανή κόσμο των κόμικς και κατ' επέκταση ποια η ειδική διάσταση της ποπ κουλτούρας του έργου στο δημόσιο εκπαιδευτικό διάλογο; Ο Ερζέ μέσα από τις σελίδες του,ανέλαβε το βαρύ φορτίο να συναρμολογήσει στα παιδικά μάτια, τον κόσμο της διεθνοπολιτικής σύγκρουσης συμφερόντων όπως -σχεδόν- είναι με ισχυρές δόσεις έξυπνου χιούμορ και,ταυτόχρονα, αφομοίωση στων τότε επίκαιρων τεχνολογικών εξελίξεων.
Παράλληλα, στη πολύχρονη πορεία του, το έργο δέχτηκε και αρκετές επικρίσεις πλην όμως οι περισσότερες εξ αυτών δε ξεπερνούσαν σε επίπεδο επιχειρηματολογίας την αφοριστική διάθεση υπεραπλουστευτικών αναλύσεων.
Με την όποια αξία λοιπόν της υποκειμενικής μας άποψης,οι δράσεις του μικρού μας ήρωα περιγράφουν''υποθέσεις εργασίας'' στη ρεαλιστική σχολή σκέψης της επιστήμης των διεθνών σχέσεων, πληρώντας βασικές προϋποθέσεις της.
Ο Βέλγος δημοσιογράφος και οι φίλοι του Κάπτεν Χάντοκ, καθηγητής Τουρνεσολ, οι αστυνομικοί Ντυπόν και Ντιπόν και ο αγαπημένος σκύλος του Μιλού επιχειρούν σε ένα άναρχο χομπσιανό περιβάλλον – ζούγκλα-όπου αφ' ενός η ισχύς αποτελεί τη καταλυτική ουσία στις διεθνοπολιτικές ανακατατάξεις και αφ' ετέρου τα κράτη στελεχώνουν τους κύριους δρώντες του διεθνούς συστήματος.
Στα τεύχη Αποστολή και Βήματα στη Σελήνη περιγράφεται άψογα ο ανταγωνισμός μεταξύ Η.Π.Α- Ε.Σ.Σ.Δ στη διαστημική κούρσα που είχαν επιδοθεί οι δυο υπερδυνάμεις τις δεκαετίες του 1950 και 1960 με σκοπό την απόκτηση στρατηγικού συγκριτικού πλεονεκτήματος χρησιμοποιώντας ακόμα και αθέμιτα μέσα όπως η κατασκοπεία.
Για τους κλασικούς ρεαλιστές ειδικότερα οι διεθνείς οργανισμοί είναι εργαλεία στα χέρια των ισχυρών παικτών και οι συμμαχίες διατηρούνται όσο υπάρχουν κοινά συμφέροντα. Στον Μπλε Λωτό, ο Ιάπωνας πρέσβηςδικαιολογεί στη Κοινωνία των Εθνών την επέμβαση των στρατευμάτων της χώρας του επί του Κινεζικού εδάφους έπειτα από μια δολιοφθορά που προκάλεσαν οι ίδιες οι Ιαπωνικές μυστικές υπηρεσίες των κατοχικών δυνάμεων στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Σαγκάης, με τη Κ.Τ.Ε να παραμένει ουδέτερος παρατηρητής.
Γνωρίζουμε σήμερα πως ο εν λόγω διεθνής οργανισμός δε κατάφερε να ανταποκριθεί στο έργο του για συλλογική ασφάλεια καθώς και την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στη Πολωνία το 1939 προηγήθηκε ένα μεθοριακό επεισόδιο προβοκάτσιας παρόμοιο με αυτό που περιγράφεται στο τεύχος.
Τα κράτη, ως ορθολογικοί δρώντες, δρουν με βάση το εθνικό τους συμφέρον και για την επίτευξη των σκοπών τους επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση της ισχύος τους επηρεάζοντας τους υπόλοιπους παίκτες του διεθνούς συστήματος. Η περιπέτεια Κάρβουνα στο Αμπάρι διηγείται τη διενέργεια πραξικοπήματος στην υποτιθέμενη χώρα του Χεμέντ όπου μια ξένη δύναμη επεμβαίνει στα εσωτερικά ενός κράτους δια μέσου αντιπροσώπων (proxy) αναθέτοντας σε ιδιώτες παραστρατιωτικούς την υπονόμευση του νόμιμου καθεστώτος σε συνεργασία με τοπικούς αξιωματούχους σφετεριστές της εξουσίας.
Όπως προέκυψε από την ακαδημαϊκή έρευνα μετά από τον αποχαρακτηρισμό των εγγράφων της CIA οι Η.Π.Α, με πρόσχημα των κίνδυνο κομμουνιστικής επέκτασης κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου είχαν προβεί σε ανατροπές κυβερνήσεων σε χώρες όπως Ιράν, Γουατεμάλα, Χιλή κ.α.
Εξαιρετική επίσης είναι και η παραπομπή ως προς την ήπια ισχύ (softpower), την ισχύ μέσω της έλξης δηλαδή, η οποία αξίζει να σημειωθεί παρόλο που η ρεαλιστική φιλοσοφία απευθύνεται κατεξοχήν στη στρατιωτική ισχύ (hardpower).Στις πρώτες σελίδες της Χώρας των Σοβιέτο Τεντεν διαπιστώνει με έκπληξη την ύπαρξη των χωριών Ποτέμκιν, τα οποία παρουσιάζονται στους δυτικούς ανταποκριτές από τους σοβιετικούς κομισάριους ως τεράστιες βιομηχανικές μονάδες με σκοπό τη δημιουργία εντυπώσεων και δέους στους λαούς των καπιταλιστικών κοινωνιών.
Στην πραγματικότητα επρόκειτο απλά για μεγάλης κλίμακας μακέτες βιομηχανικών και αγροτικών συγκροτημάτων με κομπάρσους στη θέση αγροτών και εργατών οι οποίες είχαν χρησιμοποιηθεί στη προπολεμική ΕΣΣΔ για λόγους σταλινικής προπαγάνδας αντιγράφοντας πιστά τη τακτική του τσαρικού υπουργού και πρίγκιπα Γκριγκόρι Ποτέμκιν που είχε εφαρμόσει κατά τη διάρκεια περιοδείας της Μεγάλης Αικατερίνης στη Κριμαία το 1787.
Οι εν λόγω ιστορίες όμως δεν σκιαγραφούσαν μόνο το πολιτικό, πολιτισμικό και κοινωνικό μωσαϊκό του 20ου αιώνα από τους δυο παγκόσμιους πολέμους στον διπολικό κόσμο του ψυχρού πόλεμου υπό το ντετερμινιστικό πνεύμα του ρεαλισμού. Η θετική κατάληξη κάθε περιπέτειας που βρίσκει τον Τεντέν και τη παρέα του θριαμβευτές,δεν έχει ως αυτοσκοπό τη δημιουργία μιας εξωραϊστικής αντίληψης της διεθνούς πραγματικότητας όπου το καλό θριαμβεύει πάνω στο κακό – άλλωστε πολλούς χαρακτήρες που υποδύονται το ρόλο του «κακού», όπως ο τυχοδιώκτης επιχειρηματίας Ρασταπόπουλος, τους συναντάμε όχι σε μια μόνο ιστορία αλλά σε πολλές με διαφορετικό σκοτεινό ρόλο προσαρμοσμένο στα εκάστοτε δεδομένα- αλλά λειτουργεί ως γεφυροποιός με την πλουραλιστική (φιλελεύθερη) σχολή σκέψης των διεθνών σχέσεων βασικό αξίωμα της οποίας είναι η οπτική πως κάθε διαφωνία ή διαμάχη δεν οδηγεί νομοτελειακά σε πόλεμο.
Σήμερα,η συστημικά ρευστή μετάβαση από μια κατάσταση μιας ηγεμονικής υπερδύναμης σε μια πολυπολική ισορροπία όπως τουλάχιστον διαμορφώνονται οι συσχετισμοί μέχρι στιγμής, την εμφάνιση υπολογίσιμων μη κρατικών δρώντων όπως η διεθνής τρομοκρατία, τις αθρόες μετακινήσεις μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, οι τεκτονικές αλλαγές στη παγκόσμια οικονομία, η κρίση των ευρωπαϊκών και δυτικών θεσμών γενικότερα με όλα τα συμπαρομαρτούντα της ανόδου του λαϊκισμού καθώς και το διαδραστικό περιβάλλον της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης με όλες τις προκλήσεις της κυβερνοασφάλειας που αυτό επιφέρει καθιστούν την ύπαρξη των Ερζέ και Τεντέν κάτι παραπάνω από απαραίτητη στην εξοικείωση των αναγνωστών -μικρών και μεγάλων- με τη «νέα» πραγματικότητα.
* Ο Γιάννης Παρμακίδης είναι κάτοχος Μεταπτυχιακών στις Διεθνείς Σχέσεις και Διακυβέρνηση και Στρατηγική και Διεθνή Πολιτική καθώς και εξωτερικός συνεργάτης του ΚΕ.ΜΕ.Α
