Το τέλος μιας χρονιάς προσφέρεται για απολογισμό αλλά και ελπίδα. Άλλωστε, γιορτές όπως τα Χριστούγεννα καθιερώθηκαν στα πιο βόρεια πλάτη του δικού μας ημισφαιρίου επειδή ανταποκρίνονται στη βαθιά ανάγκη των ανθρώπων να ελπίζουν μέσα στη βαρυχειμωνιά.
Επί μακρές χιλιετίες, το είδος μας δοκιμαζόταν από τον παγερό χειμώνα – πολύ πιο δριμύ από την τρέχουσα ελαφρά εκδοχή του, ελέω κλιματικής αλλαγής. Ζώντας μια ζωή γεμάτη κινδύνους και με περιορισμένη γνώση για τον κόσμο που τους περιέβαλλε, οι μακρινοί μας πρόγονοι δικαιούνταν να αμφιβάλλουν ακόμα και για τον ερχομό της άνοιξης. Επομένως, είχαν κάθε λόγο να γυρεύουν να εξευμενίσουν τα στοιχεία της φύσης, τους θεούς και τους δαίμονες της θρησκείας τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν αδιατάρακτο τον κύκλο των εποχών. Και ποια καλύτερη εγγύηση για την αποδρομή του ψύχους, από τη γέννηση ενός θεανθρώπου που ευαγγελιζόταν τη νίκη της ζωής πάνω στον θάνατο.
Τη γέννηση του καινούριου συμβολίζει και η αλλαγή του χρόνου. Κυριαρχεί η ελπίδα ότι, φεύγοντας, ο «παλιός ο Χρόνος» θα πάρει μαζί του κάθε λύπη, και, ερχόμενος, ο νέος μας θα φέρει μόνο χαρά.
Βέβαια, οι κύκλοι της πορείας του ανθρώπου μέσα στον χρόνο σπάνια συνταιριάζονται με τους ημερολογιακούς δείκτες. Όσα δοκιμάζουν τις αντοχές μας συχνά κρατάνε χρόνια, ξεπερνώντας καμιά φορά τη διάρκεια μιας ανθρώπινης ζωής. Γι' αυτό και βρίσκει έδαφος το μήνυμα της αθανασίας – συνήθως με τη μορφή της μετενσάρκωσης ή της ανάστασης.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε την άνεση (μήπως την πολυτέλεια;) να κοιτάξουμε με μια δόση αισιοδοξίας το μέλλον, και μάλιστα το επίγειο και όχι πολύ μακρινό.
Άνεση που μας εξασφαλίζει η πρόοδος της επιστήμης – διότι πότε άλλοτε στην Ιστορία εφευρέθηκαν όχι ένα αλλά πολλά εμβόλια για μια αρρώστια για την οποία δεν γνωρίζαμε σχεδόν τίποτα στο γύρισμα του προηγούμενου χρόνου;
Άνεση που μας εξασφαλίζει η πρόοδος της διεθνούς συνεργασίας – διότι πότε άλλοτε τόσα κράτη δέχτηκαν να συντονίσουν τις ενέργειές τους, αντάλλαξαν πληροφορίες και διέθεσαν πόρους για να προωθήσουν σωτήριες ιατρικές ανακαλύψεις προς όφελος της ανθρωπότητας συνολικά;
Άνεση που μας εξασφαλίζει η πρόοδος της συνεργασίας στη δική μας ήπειρο – διότι πότε άλλοτε οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατόρθωσαν να κινητοποιηθούν όχι μόνο για να εξασφαλίσουν την προμήθεια και διάθεση υγειονομικού υλικού (των εμβολίων) για το σύνολο του πληθυσμού των κρατών της Ένωσης και, ταυτόχρονα, να εγγυηθούν ρευστότητα σε συνθήκες τεχνητής και μακρόχρονης αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας;
Άνεση που μας εξασφαλίζει η πρόοδος της πολιτικής μας οργάνωσης – διότι πότε άλλοτε κράτη όπως η Ελλάδα κατόρθωσαν να εγγυηθούν το μέγιστο αγαθό, την υγεία, για το μέγιστο μέρος του πληθυσμού τους και, ταυτόχρονα, να βελτιώσουν τις υποδομές τους και το στοιχειώδες βιοτικό επίπεδο εκατομμυρίων πολιτών;
Άνεση που μας εξασφαλίζει η πρόοδος του ορθού λόγου – διότι, πότε άλλοτε η πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία υπήρξε τόσο άμεση και απεριόριστη, και, ταυτόχρονα, η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών κατάφερε να αντισταθεί στις θεωρίες συνωμοσίας και τις αντιεπιστημονικές προτροπές κάθε λογής τσαρλατάνων ή, στην καλύτερη περίπτωση, πλανημένων «διαμορφωτών της κοινής γνώμης»;
Ας κρατήσουμε αυτά τα ελπιδοφόρα δεδομένα από τη χρονιά που φεύγει. Και αν τυχόν νοσταλγήσουμε τα ανέμελα περσινά Χριστούγεννα, μια ματιά στην απόσταση που έχουμε διανύσει από κάθε προηγούμενη παγκόσμια κρίση (ιογενή ή ανθρωπογενή, αδιάφορο) ίσως μας πείσει ότι, όπου νάναι, και αυτό θα περάσει!
*Ο κ. Γιάννης Στεφανίδης είναι καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του Α.Π.Θ.
