Του Αλέξανδρου Σκούρα
Η εικόνα την αγοράς που με επιτυχία έχει καλλιεργήσει η Αριστερά είναι γνωστή: Κραυγές για τη θεοποίηση του ατομισμού, την καταναλωτική μανία, την απληστία, τη θυσία στο βωμό του κέρδους, τις νεοφιλελεύθερες αντιλαϊκές πολιτικές. Ας δούμε όμως τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Η ελεύθερη αγορά, που σημειωτέον διαφέρει απολύτως από τον κρατικοδίαιτο, παρεοκρατικό καπιταλισμό που βιώνουμε από το 1981 μέχρι σήμερα, δίνει στον καθένα τη δύναμη και την ευθύνη να αποφασίσει ο ίδιος τι θα παράγει και τι θα καταναλώσει στο πλαίσιο ενός κράτους δικαίου που προστατεύει τη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία.
Η θεμελίωση της αγοράς στις εθελούσιες συναλλαγές την καθιστά εγγενώς συνεργατική. Για να πλουτίσει κάποιος στην αγορά, θα πρέπει να προσφέρει στους συνανθρώπους του ένα προϊόν ή μία υπηρεσία που αυτοί θα θελήσουν να αγοράσουν. Πρέπει επίσης να συνεργαστεί με εμπόρους, εργαζόμενους, προμηθευτές και διανεμητές προκειμένου να φτάσει το προϊόν του στους υποψήφιους πελάτες του. Τέλος, πρέπει να ορίσει για το προϊόν του μια τιμή που οι καταναλωτές θα θεωρήσουν δίκαιη και συμφέρουσα. Οι εθελούσιες συναλλαγές με την ευρύτατη έννοιά τους είναι το μόνο φαινόμενο που παράγει αμοιβαίο όφελος για όλα τα μέρη που συμμετέχουν σ' αυτό.
Το ηθικό πλεονέκτημα της ελεύθερης αγοράς καταδεικνύεται στην καθημερινή μας ζωή. Σκεφθείτε τι συμβαίνει όταν αγοράζετε έναν καφέ: Τις περισσότερες φορές - έτσι έχουμε μάθει από παιδιά - όταν κάποιος λέει «ευχαριστώ», κάποιος άλλος πρέπει να πει «παρακαλώ». Εδώ έχουμε μια σημαντική, μοναδική εξαίρεση - ένα διπλό «ευχαριστώ»: Εσείς ως πελάτης λέτε «ευχαριστώ» που πήρατε τον καφέ σας, αλλά και ο ταμίας λέει κι αυτός «ευχαριστώ» που προτιμήσατε το κατάστημά του. Αυτό το διπλό «ευχαριστώ» είναι το αμοιβαίο όφελος που παράγει η ελεύθερη αγορά.
Πόσες φορές άραγε έχετε ζήσει αυτό το «διπλό ευχαριστώ» σε μια δημόσια υπηρεσία, για παράδειγμα στην εφορία; Σας έχει ευχαριστήσει ποτέ κανείς επειδή πληρώσατε το 60% του εισοδήματός σας στο κράτος; Όχι βέβαια! Το κράτος δεν χρειάζεται να σας ευχαριστήσει για τίποτε, καθώς η ισχύς του βασίζεται στον εξαναγκασμό - σε αντίθεση με τον καφέ σας, δεν έχετε εδώ την ελευθερία να επιλέξετε αν θα είστε “πελάτης” του. Εδώ ακριβώς λοιπόν βρίσκεται το ηθικό πλεονέκτημα της αγοράς.
