Toυ Ανδρεά Ζαμπούκα
Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα, διοργανώνονται αγώνες για το ποιος θα πάρει τα όπλα του. Συμμετέχουν οι δύο άριστοι: o δεύτερος πιο γενναίος μετά τον Αχιλλέα, ο Αίαντας και ο εξυπνότερος όλων, ο Οδυσσέας! Νικητές είναι και οι δύο. Αλλά τα όπλα δίνονται στον Οδυσσέα. Δίνονται σ΄αυτόν που αποδεδειγμένα, έχει κάνει το μεγαλύτερο κακό στους Τρώες. Στον πιο εύστροφο, στον πολυμήχανο, στον πολύτροπο…
Ο «αδικημένος» ηρωικός Αίαντας, τυφλωμένος από μίσος, σφάζει τα πρόβατα των Αχαιών, νομίζοντας ότι είναι ο Αγαμέμνονας, ο Μενέλαος και ο Οδυσσέας, και στο τέλος, αυτοκτονεί από ντροπή.
Σκέφτηκα την περίπτωση του Αίαντα με αφορμή τους «προδότες» του Κώστα Καζάκου, που φεύγουν στο εξωτερικό. Κι έφερα στον νου μου μια συζήτηση που είχα πριν από καιρό με τον καλό μου φίλο, τον καθηγητή Θεοφάνη Τάση, στο Φίλιον, περί «ηρώων» και «ταξιδευτών»…
O Όμηρος από την Ιλιάδα, κιόλας, καταγράφει τη μετάβαση από το «ηρωικό πρότυπο», στο πρότυπο του «εμπόρου». Του ανθρώπου που ταξιδεύει, δημιουργεί αποικίες, «νεοφυή» δίκτυα επιχειρηματικότητας, που περιφέρεται στη Μεσόγειο απλώνοντας τη γλώσσα, την οικονομία και τον πολιτισμό του. Για να επιστρέψει κάποτε, χορτασμένος και νικητής στην Ιθάκη του.
Αυτή η ιστορία επαναλαμβάνεται για αιώνες. Μέχρι που ο ελληνικός κόσμος παραδίνεται σταδιακά στο σκοτάδι του μεσσιανισμού και της θρησκευτικής δεσποτείας. Παρόλα αυτά, το «γονίδιο» του Οδυσσέα συνεχίζει να γεννάει, όπου βρει χώρο. Στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αλεξάνδρεια, στην Τεργέστη, στη Μασσαλία. Σε όλες τις παροικίες που ακολουθούσαν τα βήματα του αστικού πολιτισμού.
Ώσπου έρχεται η ώρα της δημιουργίας του ελληνικού κράτους. Επιλέγουμε λοιπόν, τότε, στην κυρίαρχη εθνική ιδεολογία μας, το «ηρωικό» πρότυπο και όχι του «εμπόρου». Προτιμάμε να πορευτούμε ιστορικά με το βάρος του «Αίαντα» και όχι με το «ταξιδιάρικο» πνεύμα του Οδυσσέα. Και ενσωματώνουμε στην εθνική μας αφήγηση, όλους τους ήρωες που μπορούμε να μαζέψουμε από το βαθύ και πρόσφατο παρελθόν μας. Απ τον Αχιλλέα και τον Μεγαλέξανδρο, μέχρι τον Μεγάλο Κωνσταντίνο και τον Κολοκοτρώνη.
Και μέχρι σήμερα, δεν κάνουμε άλλη δουλειά από το να κατασκευάζουμε «ήρωες». Όχι μόνο για να φτιάχνουμε «εικονίσματα» αλλά και για να προσδιορίζουμε τις αξίες μας και την βιοθεωρία μας: της «ορθόδοξης» αντίληψης, της εσωστρέφειας, της απομόνωσης, της απέχθειας προς το «ταξίδι».
Αυτό που ο Όμηρος είχε ξεκαθαρίσει τότε, εμείς το ξαναμπερδέψαμε μετά από 26 αιώνες. Την ώρα που οι Ευρωπαίοι άνοιγαν πανιά για νέες Ιθάκες, εμείς «ρουφούσαμε» με μανία στη νεοσύστατη «Τροία» μας, όλα τα καράβια των Αχαιών.
Γι΄αυτό ο αριστερός Κώστας Καζάκος, μπαίνοντας στο πετσί των ρόλων του, θεωρεί πια προδότες τους νέους που ανοίγονται μόνοι στο «πέλαγος». Δεν φταίει ο ίδιος, τόσος είναι κι έτσι μεγάλωσε…
Να αλλάξουμε πρότυπα. Αυτό μας χρειάζεται. Να ξεχάσουμε τα «εθνικοαριστερορθόδοξα» είδωλα των γενναίων μαχών. Να σταματήσουμε να σκοτώνουμε τα «κοπάδια» μας, θολωμένοι από ηρωικό μίσος. Να αγαπήσουμε και πάλι τον Οδυσσέα. Για να μην αυτοκτονήσουμε σαν τον Αίαντα, από ντροπή…
