Καμία πρόληψη. Έχει σβήσει η δασική υπηρεσία που είχε κομβικό ρόλο σε αυτό τον τομέα, οι δασοκομάντος ξεχάστηκαν, ενώ κάνουμε σαν να μη τρέχει τίποτα για την άναρχη δόμηση, δίχως να διαθέτουμε πλάνο εκκένωσης, χωρίς οι αρχές να είναι σε θέση να προειδοποιήσουν τον πολίτη ότι ζει σε επικίνδυνη περιοχή, και ενώ το Πυροσβεστικό Σώμα δεν δίνει δεκάρα για τους επιστήμονες που έχουν γνώμη για την πυρόσβεση, και θεωρεί ότι τα ξέρει όλα.
Τα λόγια ανήκουν σε έναν ειδικό γύρω από τις δασικές πυρκαγιές, τον Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλο, ερευνητή στο Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ Δήμητρα, που υπάγεται στο υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, επιστήμονα με δεκαετίες ερευνών πάνω στο αντικείμενο.
«Η τραγωδία ήταν προδιαγεγραμμένη, αφού ο μηχανισμός, όχι μόνο αυτόν της πυροσβεστικής, αλλά συνολικά, αποδείχθηκε για μια ακόμη φορά ότι αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις. Το όριο θραύσης του δεν αντέχει από κάποιες συνθήκες και πάνω. Σπάει...», όπως λέει χαρακτηριστικά μιλώντας στο Liberal.gr. ο κ. Ξανθόπουλος.
Επισημαίνει ότι κάνουμε σαν χώρα τα ίδια λάθη με αυτά που κάναμε το... 2000, και ότι τώρα μόλις εκπονείται σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης ένας στρατηγικός σχεδιασμός για την εθνική δασική πολιτική της επόμενης 20ετίας, όπου καταβάλλεται προσπάθεια να συμμετάσχει σε αυτόν και η Δασική Υπηρεσία, με προτάσεις στο θέμα των πυρκαγιών. "Σε επίπεδο όμως Πυροσβεστικού Σώματος, όχι δεν εισακουόμαστε. Το Πυροσβεστικό Σώμα λειτουργεί εκ των ενόντων. Έχει τις δικές του δομές, και θεωρεί ότι τα ξέρει όλα", σημειώνει με νόημα ο κ. Ξανθόπουλος.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Είστε ειδικός στις δασικές πυρκαγιές. Ήταν μια προδιαγεγραμμένη τραγωδία;
Η τραγωδία ήταν προδιαγεγραμμένη, αφού έχουμε ένα μηχανισμό, όχι μόνο αυτόν της πυροσβεστικής, αλλά συνολικά, που για μια ακόμη φορά αποδείχθηκε ότι αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις. Το όριο θραύσης του δεν αντέχει από κάποιες συνθήκες και πάνω. Σπάει.
- Το λέτε αυτό, εξαιτίας των ελλείψεων και της παλαιότητας μέσων, επίγειων και εναέριων ή και για άλλο λόγο;
Ένα στοιχείο το οποίο παίζει ασφαλώς ρόλο είναι η παλαιότητα των μέσων, ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό. Δεν πρέπει να δίνουμε έμφαση μόνο στον εναέριο στόλο. Σίγουρα είναι απαράδεκτο μια χώρα με το ιστορικό πυρκαγιών της Ελλάδας να έχει ένα μικρό εναέριο στόλο μέσων, εκ των οποίων λίγα τα ικανά να πετάξουν. Ούτως ή άλλως όμως σε μια χώρα με τέτοια οικονομική κρίση, είναι αδύνατο να αντιμετωπισθούν οι πυρκαγιές με αγορά περισσότερων μέσων. Χρειάζεται επομένως να βελτιωθούμε σε άλλους τομείς, όπως στην οργάνωση, στην εκπαίδευση, στη συνεργασία όλων των φορέων.
- Έχουμε βελτιωθεί;
Ασφαλώς και όχι. Αυτά όλα ακόμη απουσιάζουν. Εννοώ για παράδειγμα τη δασική υπηρεσία, που κάποτε, και με πολύ φτωχότερα μέσα, είχε βασικό ρόλο στη κατάσβεση των πυρκαγιών. Το 1998 η πυρόσβεση των δασικών πυρκαγιών πέρασε στις αρμοδιότητες του Πυροσβεστικού Σώματος. Σιγά-σιγά, και στην πορεία των ετών, έσβησε εντελώς ο ρόλος της δασικής υπηρεσίας ως προς τη πρόληψη των πυρκαγιών. Χάθηκε η εμπειρία των δασικών από τη πολυετή μη εμπλοκή τους, και το προσωπικό είναι γηρασμένο γιατί απλώς έπαψε να ανανεώνεται. Κατάσταση καθοριστικά αρνητική, αφού σημαντικότατο μέρος στη διαχείριση πυρκαγιών, έχει να κάνει με την πρόληψή τους.
- Τι απέγιναν αλήθεια οι δασοκομμάντος, ένα σώμα που συναντά κανείς σήμερα σε πολλές δυτικές χώρες;
Σκεφτείτε ότι η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που συνέστησε σώμα δασοκομάντος, και στη πορεία μας μιμήθηκαν άλλοι, όπως οι Ισπανοί. Σήμερα οι Ισπανοί το χρησιμοποιούν με πολύ μεγάλη επιτυχία, αλλά εμείς, από τη στιγμή που ανέλαβε η Πυροσβεστική την πυρόσβεση των δασικών πυρκαγιών, εκείνη έπαψε να ασχολείται με το θέμα. Έκτοτε οι δασοκομάντος ξεχάστηκαν, και η Πυροσβεστική χρησιμοποιεί τα λεγόμενα ΕΜΑΚ, τα οποία όμως δεν είναι αερομεταφερόμενα.
- Τι δείχνουν οι στατιστικές κατάσβεσης πυρκαγιών και πρόληψης, όσο η δασική υπηρεσία, είχε λόγο στη πυρόσβεση;
Σε γενικές γραμμές, συγκρίνοντας το 1998 με την περίοδο που ακολούθησε, ο μέσος όρος καμένων εκτάσεων στα 20 τελευταία χρόνια, είναι περίπου στα ίδια επίπεδα, με τη διαφορά ότι πλέον ξοδεύουμε τριπλάσια χρήματα και το κυριότερο, έχουμε τραγωδίες σαν αυτή. Βέβαια, πολλά οφείλονται και στο γεγονός ότι έχουμε κτίσει σε ζώνες μίξης δασών -οικισμών (Wildland-Urban Interface fires (WUI), όπως αυτές στο Μάτι, στο Νέο Βουτζά, στην Κινέτα.
- Εννοείτε δηλαδή σε ζώνες μέσα στο δάσος...
Μέσα στο δάσος, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς προδιαγραφές με σπίτια τα οποία είναι εύφλεκτα και ανάβουν πολύ εύκολα, όπως έγινε χθες. Δεν μπορεί πίσω από κάθε σπίτι να υπάρχει ένα όχημα. Χθες κινδύνεψαν 2.000-3.000 σπίτια. Δεν μπορεί να κάθεται μπροστά από όλα αυτά τα σπίτια, ένας πυροσβέστης. Ούτε γίνεται να έχουμε εθισθεί στην άναρχη δόμηση και να κάνουμε ως πολιτεία και κοινωνία ότι δεν τρέχει τίποτα. Ούτε γίνεται να μη φροντίζουμε τον καθαρισμό του περιβάλλοντα χώρου κατοικημένων περιοχών, την αποψίλωση από ξερά χόρτα και καύσιμη ύλη. Αυτά πρέπει να τα συζητήσουμε σοβαρά και με προοπτική συνεργασίας όλων των φορέων. Ας φτιάξουμε ένα πλάνο εκκένωσης τέτοιων περιοχών, ας πούμε κάποτε με ευθύνη στον πολίτη “δεν μπορώ να σου προσφέρω 100% προστασία, αλλά σε προειδοποιώ ότι η περιοχή σου δεν είναι ασφαλής”. Δεν έχει γίνει καμία τέτοια προετοιμασία. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο σας είπα νωρίτερα ότι η τραγωδία ήταν προδιαγεγραμμένη. Καμία πρόληψη...
- Είναι επομένως ότι έχουμε υποεκτιμήσει το ρόλο της επίγειας πυρόσβεσης και πρόληψης, αυτό λέτε;
Θα σας πω ένα παράδειγμα. Το 2000 ήμουν στη Σάμο, όπου το νησί καιγόταν για τρίτη συνεχόμενη ημέρα, και ένα μόνο ελικόπτερο επιχειρούσε στην κατάσβεση. Όταν κάποια στιγμή συνομίλησα με τον πιλότο για την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών κατάσβεσης, μου απάντησε χαρακτηριστικά «κοροϊδευόμαστε, εμείς ρίχνουμε νερό, αλλά κάτω δεν υπάρχει κανείς για να ολοκληρώσει τη δουλειά». Το ίδιο επαναλήφθηκε και την επομένη, παρ'' ότι κατέφτασαν επίγειες δυνάμεις. Το περιστατικό αποτυπώνει αυτό που συμβαίνει και τώρα.
Ένα άλλο παράδειγμα αφορά το 2007. Από τις αρχές του 2000 έως και την έναρξη της κρίσης, οι δαπάνες αγοράς εναέριων μέσων αυξάνονταν συνεχώς. Όταν το 2007 χρειάστηκε να δουλέψουν οι επίγειες δυνάμεις, εκείνες δεν απέδωσαν τα δέοντα, καθώς ήταν βασισμένες στα εναέρια μέσα, θεωρώντας ότι τα τελευταία θα κάνουν και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειά. Αλλά μην ξεχνάτε ότι τα εναέρια μέσα δεν πετούν το βράδυ.
- Έχουν περάσει όμως χρόνια από τότε. Κάνουμε τα ίδια λάθη;
Δυστυχώς ναι. Δεν κάναμε την πρόοδο που θα έπρεπε, διαφορετικά δεν θα επαναλαμβάναμε και σήμερα τα ίδια σφάλματα. Δεν στρέφομαι εναντίον των πυροσβεστών που δίνουν και τη ζωή τους, αλλά πρέπει να βελτιώσουμε συνολικά το σύστημα, και το συντονισμό. Ας συμβουλευθούν κάποτε και εμάς τους επιστήμονες αυτοί που χαράσσουν κάθε χρόνο τα πλάνα...
- Δεν σας συμβουλεύονται;
Εξαρτάται τι ακριβώς εννοείτε. Σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, θα έλεγα ότι τώρα μόλις εκπονείται ένας στρατηγικός σχεδιασμός για την εθνική δασική πολιτική της επόμενης 20ετίας, και προσπαθούμε να συμμετάσχει σε αυτόν και η Δασική Υπηρεσία, με προτάσεις στο θέμα των πυρκαγιών. Σε επίπεδο όμως Πυροσβεστικού Σώματος, όχι δεν εισακουόμαστε. Το Πυροσβεστικό Σώμα λειτουργεί εκ των ενόντων. Έχει τις δικές του δομές, και θεωρεί ότι τα ξέρει όλα. Όμως επιτρέψτε μου σαν εξωτερικός κριτής, να έχω άποψη, και σας λέω ότι πολλά πράγματα θα μπορούσαν να ήταν αρκετά καλύτερα.
