Αν την Κυριακή, 15 Μαρτίου, παρακολουθούσε κάποιος την τηλεδιάσκεψη του Ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ με τους επικεφαλής των αυτόνομων κοινοτήτων της χώρας, με τους τρεις από αυτούς να εκφράζουν επιφυλάξεις για την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης από την κεντρική κυβέρνηση, αν μάθαινε πως για μεγάλο διάστημα στη χώρα τη γνώμη τους έλεγαν οι… συνταγματολόγοι και όχι οι γιατροί, θα καταλάβαινε γιατί η Ισπανία ακολούθησε τα βήματα της Ιταλίας.
Θα καταλάβαινε και για ποιο λόγο διαφορετικά μέτρα ελήφθησαν σε διαφορετικές ημερομηνίες σε όλη τη χώρα, αν και στην Ισπανία ο πρώτος νεκρός είχε χάσει την μάχη με τον κορωνοϊό ήδη από τις 13 Φεβρουαρίου.
Ο πρόεδρος της Χώρας των Βάσκων, ο Lehendakari {από τις βασκικές λέξεις lehen (πρώτος) και idazkari (γραμματέας)} Ινίγκο Ουρκούλλου και ο πρόεδρος της Καταλονίας Κιμ Τόρρα (ο οποίος ανακοίνωσε ότι έχει προσβληθεί από τον κορωνοϊό) είπαν (άκουσον, άκουσον!) ότι η εκ μέρους της κεντρικής κυβέρνησης κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης αποτελεί παρέμβαση στις συνταγματικά κατοχυρωμένες αποκλειστικές αρμοδιότητες των αυτόνομων κοινοτήτων!
Και η πρόεδρος της αυτόνομης κοινότητας της Μαδρίτης Ιζαμπέλ Ντιαζ Αγιούσο εξέφρασε την άποψη ότι η κεντρική κυβέρνηση άργησε – ενώ η ίδια πήρε την απόφαση να κλείσει τα σχολεία μόλις στις 9 Μαρτίου, αν και η δική της αυτόνομη κοινότητα είχε τους περισσότερους νεκρούς.
Και γενικά, την ώρα που ο εχθρός είχε περάσει τα τείχη, αδιαφορώντας για αυτονομίες και τα λοιπά, στην Ισπανία κουβέντιαζαν αν η εφαρμογή του άρθρου 116 περί εκτάκτου ανάγκης, ισοδυναμεί με την εφαρμογή του άρθρου 155 που περιορίζει την εφαρμογή της έκτακτης ανάγκης μόνο σε θέματα υγείας και αστυνομίας.
Παράλληλα άρχισε και μία συζήτηση μήπως οι περιορισμοί που επιβάλλονται από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα προκαλούσαν πλήγμα στο καθεστώς αυτονομίας μετά την λήξη της κρίσης του κορωνοϊού.
Οπότε, στην Ισπανία, εκτός από τους λοιμωξιολόγους και τους επιδημιολόγους και όλους τους εκπροσώπους της ιατρικής επιστήμης, χρειάστηκε και η βοήθεια των… συνταγματολόγων!
Οι οποίοι, προφανώς για να αποτρέψουν τα χειρότερα, αποφάνθηκαν πως και μόνο το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός συγκάλεσε σε τηλεδιάσκεψη τους προέδρους των αυτόνομων κοινοτήτων αποδεικνύει ότι… παραμένει πιστός στο Σύνταγμα και δεν αμφισβητεί καμιά αποκλειστική αρμοδιότητα των αυτόνομων περιοχών!
Τελικά, ο Βάσκος τα μάζεψε, αλλά όχι και ο Καταλανός, που αρνήθηκε να υπογράψει την κοινή διακήρυξη των ομολόγων του.
Σκέτη τρέλα δηλαδή!
Έτσι έφτασαν στα μέσα Μαρτίου!
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, μόλις στις 15 Μαρτίου οι αυτόνομες κοινότητες υποχώρησαν και πείστηκαν να υπακούσουν στις οδηγίες της κεντρικής κυβέρνησης.
Τότε αποφάσισαν να κλείσουν και τα μουσεία.
Στις 6 Μαρτίου οι νεκροί ήταν ήδη πέντε.
Ο διάσημος Χιλιανός συγγραφέας που κατοικεί στην Ισπανία είχε νοσήσει από τις 25 Φεβρουαρίου.
Στις 9 Μαρτίου υπήρχαν ήδη 1.204 κρούσματα και 28 νεκροί.
Στις 11 Μαρτίου τα κρούσματα είχαν ξεπεράσει το φράγμα των 2.000 και οι νεκροί είχαν φτάσει τους 47. Από αυτούς, οι 31 στην αυτόνομη Μαδρίτη, της οποίας η πρόεδρος Ιζαμπέλ Ντιαζ Αγιούσο μόλις στις 9 Μαρτίου αποφάσισε να κλείσει τα σχολεία, που τελικά έκλεισαν στις 11 του μήνα.
Η εντολή για κλείσιμο διαφόρων χώρων συναθροίσεων (καφέ, εστιατόρια, καταστήματα κλπ) στη Μαδρίτη δόθηκε στις 13 Μαρτίου.
Στις 16 Μαρτίου, επομένη της τηλεδιάσκεψης με τον πρωθυπουργό, η 41 χρόνων πρόεδρος ανακοίνωσε πως και η ίδια είχε βρεθεί θετική στον ιό.
Και στις 17 Μαρτίου, πληροφορηθήκαμε πως σε έναν οίκο ευγηρίας στη Μαδρίτη, είχαν προσβληθεί 70 από τους 130 ηλικιωμένους που φιλοξενούνταν εκεί και οι 15 είχαν καταλήξει.
Στις 18 Μαρτίου οι νεκροί στη χώρα πλησίαζαν τους 600 και τα κρούσματα είχαν ξεπεράσει τις 13.000.
Αλλά τα περίφημα φεστιβάλ της Βαλένθια, πρωτεύουσας της ομώνυμης αυτόνομης περιφέρειας, που κάθε χρόνο συγκεντρώνουν 2 εκ. επισκέπτες, ακυρώθηκαν μόλις στις 10 Μαρτίου.
Ακόμη και στη Χώρα των Βάσκων και στην πρωτεύουσα Βιττόρια, που υπήρξε ένα από τα βασικά κέντρα εξάπλωσης του ιού, τα σχολεία έκλεισαν την εβδομάδα μετά την τηλεδιάσκεψη της 15ης Μαρτίου!
Τα διάσημα ισπανικά καρναβάλια αναβλήθηκαν αλλά όχι παντού. Στις αυτόνομες κοινότητες της Καστίλλης-Λα Μάντσα (όπου και η αποτρόπαιη ιδέα διακωμώδησης του Ολοκαυτώματος, με καρναβαλιστές ντυμένους με τις στολές των SS προκάλεσε αντιδράσεις) και Εξτρεμαδούρα συνέχισαν κανονικά.
Μετά άρχισε ο μύλος με την αναβολή των εκλογών
Μόλις στις 15 Μαρτίου οι πρόεδροι της Χώρας των Βάσκων και της Γαλικίας αποφάσισαν να αναβάλουν τις προγραμματισμένες εκλογές της 5ης Απριλίου – μέχρι τότε οι προεκλογικές δραστηριότητες συνεχίζονταν κανονικά.
Ούτε αυτό έγινε έτσι απλά. Ο Βάσκος Ουρκούλλου και ο πρόεδρος της Γαλικίας Αλμπέρτο Νουνιέζ Φεϊχό χρειάστηκε να σπάσουν το κεφάλι τους για να καλύψουν το νομικό κενό που δεν άφηνε περιθώρια για αναβολή εκλογικής διαδικασίας!
Το νομικό κενό προέκυπτε από τους γνωστούς συνταγματικούς λόγους, καθώς οι αυτόνομες περιφέρειες έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα στην υγεία και επομένως έπρεπε αυτές να εκδώσουν διάταγμα έκτακτης ανάγκης στην υγεία, ώστε να είναι δυνατόν να αναβληθούν οι εκλογές! Προηγουμένως, οι πρόεδροι των αυτόνομων αυτών περιοχών έπρεπε, προκειμένου να αναβληθούν οι εκλογές, να συμφωνήσουν και με τους αρχηγούς των άλλων τοπικών κομμάτων!
Οι πρόεδροι της Χώρας των Βάσκων και της Γαλικίας επί ημέρες αντάλλασσαν έγγραφα για το πώς από κοινού θα ξεπεράσουν την εμπλοκή, μετά συγκάλεσαν τις ανώτατες εφορευτικές επιτροπές, τα τοπικά κοινοβούλια και τις δικαστικές αρχές.
Ειδικά στη Γαλικία, οι ηγέτες των κομμάτων υπέδειξαν στον πρόεδρο τους μηχανισμούς που πρέπει να υιοθετήσει το κοινοβούλιο ώστε να υπάρξουν εγγυήσεις ότι τον πολιτικό έλεγχο θα έχει η Xunta de Galicia, δηλαδή η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) της περιφέρειας!
Σκέτη τρέλα σας λέω!
Και στο μεταξύ, στις 13 Μαρτίου, ο Καταλανός Κιμ Τόρα ζήτησε από την κεντρική κυβέρνηση να συμβάλει στην απομόνωση της επαρχίας, αποκλείοντας κάθε πρόσβαση στο έδαφός της δια αέρος, θαλάσσης και σιδηροδρομικώς.
Αλλά το Παγκόσμιο Σαλόνι Κινητής Τηλεφωνίας της Βαρκελώνης ακυρώθηκε μόλις στις 12 Μαρτίου, επειδή η μία μετά την άλλη οι μεγάλες εταιρίες ακύρωναν τη συμμετοχή τους και ενώ οι διοργανωτές συνέχιζαν να διαβεβαιώνουν πως λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα προφύλαξης με απολυμάνσεις των περιπτέρων, θερμομετρήσεις στην είσοδο και τα λοιπά!
Στις 13 Μαρτίου έκλεισαν και τα σύνορα του Μαρόκου με τους ισπανικούς θύλακες της Θέουτα και της Μελίγια.
Θύματα της υπερβολικής αποκέντρωσης
Με βάση το Σύνταγμα του 1978 (που είχε τότε διαφημιστεί ως το δημοκρατικότερο στην Ευρώπη με το πιο αποκεντρωμένο σύστημα), μαζί με την πρόνοια για την «αδιάσπαστη ενότητα του ισπανικού έθνους», η Ισπανία διαιρείται σε 17 αυτόνομες περιοχές και δύο αυτόνομες πόλεις (Θέουτα και Μελίγια επί αφρικανικού εδάφους).
Στις κυβερνήσεις των αυτόνομων περιοχών δόθηκαν τα περισσότερα κονδύλια και η αρμοδιότητα για παιδεία, υγεία, κοινωνική πρόνοια, πολιτισμό, αστική και αγροτική ανάπτυξη. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι αρμοδιότητες είναι και νομοθετικού περιεχομένου.
Αυτές οι αυτόνομες οντότητες δημιουργήθηκαν με βάση κοινά ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά γειτονικών επαρχιών, με βάση τον βαθμό απομόνωσής τους είτε έχουν είτε δεν έχουν τοπική ιστορική ταυτότητα, αλλά ακόμη και αν δεν χαρακτηρίζονται επαρχίες.
Με το πέρασμα των χρόνων, οι αυτόνομες περιοχές αυξάνονταν μετά από έγκριση του κοινοβουλίου, κάθε φορά που ένας πρωθυπουργός ήθελε να χαϊδέψει τα αυτιά μιας περιοχής για να εξασφαλίσει τις ψήφους της στις εκλογές.
Έτσι, μέχρι το 1983 όλες οι περιφέρειες είχαν… κηρυχθεί αυτόνομες! Το κερασάκι στην τούρτα μπήκε το 1996 με την αυτονομία της Θέουτα και της Μελίγια.
Ανδαλουσία, Καταλονία, Γαλικία και Χώρα των Βάσκων απέκτησαν την αυτονομία τους ως ιστορικές εθνότητες.
Αραγωνία, Καστίλη και Λεόν, Καστίλη-Λα Μάντσα, Εξτρεμαδούρα και Ωαλένθια έλαβαν αυτονομία ως επαρχίες με κοινά ιστορικά χαρακτηριστικά.
Τα Κανάρια Νησιά και οι Βαλεαρίδες Νήσοι ως απομονωμένες περιοχές.
Η Κανταβρία, οι Αστούριες, η Λα Ριόχα, η Ναβάρρα και η Περιοχή της Μούρθια ως μεμονωμένες επαρχίες με ιστορική τοπική ταυτότητα.
Η Μαδρίτη για λόγους… εθνικού συμφέροντος, ενώ Θέουτα και Μελίγια επειδή το αποφάσισε το κοινοβούλιο.
Από εκεί και πέρα άρχισε το ξήλωμα. Όλοι ζητούν ακόμη μεγαλύτερη αυτονομία.
Χάος από την Καταλονία ως την Καστίλλη
Τα της Καταλονίας είναι γνωστά. Ο ίδιος ο (σοσιαλιστής) Πέδρο Σάντσεθ, όταν έριχνε τον Ραχόι μέσα στη Βουλή και χωρίς να έχει το κόμμα του την πλειοψηφία πλην όμως συνεργαζόμενο με Podemos και λοιπούς, υποσχέθηκε νέο δημοψήφισμα και τώρα κρέμεται από τις ψήφου των Καταλανών βουλευτών.
Μέσα στη σύγχυση, στα τέλη του Δεκεμβρίου 2019 – και ενώ ο Σάντσεθ είχε σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας, η ύπαρξη της οποίας εξαρτάται από το αν οι 18 Καταλανοί βουλευτές βρίσκονται ή όχι στην αίθουσα της Ολομέλειας – το δημοτικό συμβούλιο της Λεόν ζήτησε με απόφασή του να αποσχιστεί η πόλη από την περιφέρεια της Καστίλης και Λεόν, με την αιτιολογία ότι η συνένωσή τους ήταν πλασματική και δεν έχουν καμιά ιστορική σχέση με την Καστίλη.
Ο καυγάς συνίσταται στο γεγονός ότι από τις εννέα επαρχίες που απαρτίζουν την περιφέρειας Καστίλης και Λεόν, την μερίδα του λέοντος στα κονδύλια παίρνει η πρωτεύουσα Βαγιαδολίδ.
Μέχρι πρόσφατα, όλα αυτά στην Ισπανία τα ξεπερνούσαν μέσω της παρουσίας του Βασιλιά, που ένωνε το Έθνος.
Αλλά και αυτή η δικλείδα ασφαλείας πήγε περίπατο. Στις 3 Φεβρουαρίου, στην επίσημη έναρξη των εργασιών του νέου Κοινοβουλίου, κατά την εμφάνιση του βασιλιά Φελίππε, πολλοί αριστεροί βουλευτές αρνήθηκαν να τον χειροκροτήσουν και τα αυτονομιστικά κόμματα μποϊκοτάρισαν την τελετή συνυπογράφοντας κοινό μανιφέστο, όπου δήλωναν πως δεν αναγνωρίζουν τον μονάρχη «ως νόμιμο συνομιλητή» για τις πολιτικές τους επιδιώξεις.
«Δεν έχουμε βασιλιά. Δημοκρατία, Ελευθερία και δημοκρατικά πολιτεύματα», υπήρχε γραμμένο πάνω από το κείμενο που συνέταξαν τα αυτονομιστικά κόμματα από την Καταλονία (ERC, JxCat CUP), το βασκικό Bildu, και το BNG από τη Γαλικία – κόμματα τα οποία καταλαμβάνουν 29 από τις 350 έδρες στην Κάτω Βουλή, όλες πολύ χρήσιμες για την επιβίωση της κυβέρνησης.
Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση, ήχησαν πικρά τα λόγια του βασιλιά Φελίππε, που στην ομιλία του είπε πως «η Ισπανία δεν μπορεί να είναι η χώρα του ενός εναντίον του άλλου, αλλά οφείλει να είναι η χώρα όλων για όλους».
Και χάος ακυβερνησίας με τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις
Σε όλα αυτά προσθέστε την ανωμαλία των τελευταίων χρόνων, που προκάλεσαν οι σοσιαλιστές του Σάντσεθ.
Στα τελευταία τέσσερα χρόνια οι Ισπανοί πήγαν στις κάλπες τέσσερις φορές:
Στις 20 Δεκεμβρίου 2015, όταν το Λαϊκό Κόμμα του Ραχόι εξέλεξε 123 βουλευτές (από τους 350) και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ισπανίας του Σάντσεθ με 90 έδρες. Ο Σάντσεθ αρνήθηκε να συνεργαστεί για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ήθελε να συνεργαστεί με τους Podemos, που είχαν εξασφαλίσει 69 έδρες, και τα μικρότερα αριστερά κόμματα «Compromis» και «Izquierda Unida».
Ακολούθησε χάος και ακυβερνησία, με τον Σάντσεθ να τσακώνεται με τον Ιγκλέσιας των Podemos, επειδή ο τελευταίος δεν ήθελε τη συνεργασία με τους Ciudadanos. Την ίδια ώρα και οι Ciudadanos δεν ήθελαν συνεργασία με τους Podemos και τους Καταλανούς αυτονομιστές. Επί μήνες η Δεδηλωμένη αποτελούσε μακρινό όνειρο.
Έτσι, η Ισπανία επέστρεψε στις κάλπες στις 25 Ιουνίου 2016, οπότε και πάλι ήλθε πρώτο το Λαϊκό Κόμμα και μάλιστα με περισσότερες έδρες. Δεύτεροι οι Σοσιαλιστές, τρίτοι οι Podemos, στα τάρταρα οι Ciudadanos.
Τον Οκτώβριο του 2016, οι Σοσιαλιστές ήραν το βέτο και αποφάσισαν αποχή από την ψηφοφορία στη Βουλή, ώστε ο Μαριάνο Ραχόι να σχηματίσει κυβέρνηση.
Αλλά τον Μάιο του 2018, όλοι μαζί ανέτρεψαν τον Ραχόι μέσα στη Βουλή με ψήφο δυσπιστίας.
Στις 2 Ιουνίου 2018, ο Σάντσεθ ορκίστηκε πρωθυπουργός με την διαδικασία της ψήφου ανοχής.
Έκτοτε, οι Podemos απειλούσαν, εκβίαζαν, πίεζαν, καθιστώντας όμηρό τους τον Σάντσεθ. Και τον Ιούλιο του 2018, οι Podemos και τα δύο καταλανικά κόμματα αποφάσισαν να απορρίψουν το προσχέδιο του προϋπολογισμού!
Ο Σάντσεθ, για να παραμείνει στην εξουσία, προχώρησε σε αλλαγές στον προϋπολογισμό, κατά τα γούστα των κυβερνητικών του εταίρων, με αποτέλεσμα να μην εγκριθεί από την ΕΕ!
Έτσι, τον Απρίλιο του 2019 ξαναπήγαν στις κάλπες. Αυτή τη φορά ο Σάντσεθ εξασφάλισε την πρωτιά, αλλά χωρίς αυτοδυναμία (123 έδρες, ενώ χρειαζόταν 176). Όλο το περσινό καλοκαίρι βρίσκονταν σε διαδικασία ψηφοφοριών, με τον Σάντσεθ να εκλιπαρεί για τις ψήφους αυτών που τον έριξαν, ώστε να ξαναδημιουργήσει έναν ετερόκλητο συνασπισμό, με τη συμμετοχή των Σοσιαλιστών, των Podemos, των Καταλανών αυτονομιστών και των Βάσκων εθνικιστών.
Δεν τα κατάφερε και στις 10 Νοεμβρίου 2019 οι Ισπανοί ξαναπήγαν στις κάλπες. Ο Σάντσεθ έλαβε 120 έδρες (τρεις λιγότερες από τον Απρίλιο), το Λαϊκό Κόμμα 88 (κερδίζοντας 22 έδρες), αλλά την τρίτη θέση κατέλαβε το ακροδεξιό VOX. Οι Podemos βρέθηκαν στην τέταρτη θέση, με 35 έδρες (από τις 42 του Απριλίου).
Παζάρια με τους Καταλανούς
Τον Δεκέμβριο ο Σάντσεθ ήλθε σε συμφωνία με τον Ιγκλέσιας (με τον ΣΥΡΙΖΑ να πανηγυρίζει), αλλά οι δυο τους συγκέντρωναν 155 έδρες στις 350 του κοινοβουλίου. Και άρχισε το παζάρι με τους Καταλανούς αυτονομιστές, από τους οποίους τελικά απέσπασαν την αποχή κατά τις ψηφοφορίες, με αντάλλαγμα νέο γύρο συζητήσεων για την αυτοδιάθεση.
Στην ψηφοφορία για εξασφάλιση της Δεδηλωμένης της 7ης Ιανουαρίου 2020, ο Σάντσεθ κέρδισε την απλή πλειοψηφία επί των παρόντων για δύο ψήφους (υπέρ 167, κατά 165), αφού προηγουμένως είχε εξασφαλιστεί η απουσία των 18 Καταλανών βουλευτών από την αίθουσα.
Νέος γύρος συνομιλιών χωρίς προϋπολογισμό και με κορονοϊό
Σε όλα αυτά προσθέστε ότι η Ισπανία δεν έχει ακόμη ψηφίσει προϋπολογισμό – αν και ο Σάντσεθ υπόσχεται διάφορα ποσά για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού.
Και για να μην έχετε καμιά αμφιβολία σχετικά με το τι συνέβαινε στην Ισπανία ενώ είχε χάσει ήδη τη ζωή του από κορωνοϊό ένα άνθρωπος και τα κρούσματα πολλαπλασιάζονταν:
Στις 26 Φεβρουαρίου (του 2020, εντάξει;) και εν μέσω κρίσης κορωνοϊού ο Σάντσεθ ξεκίνησε τον διάλογο με τους Καταλανούς αυτονομιστές!
Ανακοινώθηκε ότι αντιπροσωπεία των Καταλανών υπό τον πρόεδρο Κιμ Τόρα (θυμίζω ότι έχει προσβληθεί από τον ιό) με υψηλόβαθμη αντιπροσωπεία της κεντρικής κυβέρνησης στο Μέγαρο Μονκλόα, ενώ οι διαφωνίες είναι γνωστές – οι Καταλανοί θέλουν νέο δημοψήφισμα μετά από αυτό του 2017 που είχε κηρυχθεί παράνομο και η κυβέρνηση έλεγε πως… πρέπει να αφουγκράζονται ο ένας τον άλλο!
Δηλαδή ο Σάντσεθ, χωρίς προϋπολογισμό και με κίνδυνο να καταψηφιστεί ξανά και ο νέος προϋπολογισμός και να πάνε για πέμπτη φορά στις κάλπες, με τον κορωνοϊό σε πλήρη ανάπτυξη και ο Τόρα με την Καταλονία σε υγειονομική και οικονομική κρίση, αφού η περιφέρειά του στηρίζεται στον τουρισμό, αντί να κοιτάζουν πώς θα ξεπεράσουν τα συνταγματικά προβλήματα και να συντονιστούν, ο ένας επέμενε να αποσχιστεί από τον εθνικό κορμό και ο άλλος δήλωνε έτοιμος να τον… αφουγκραστεί!
Αυτά προς γνώσιν και συμμόρφωσιν, διότι μετά την μάχη κατά του κορωνοϊού θα χρειαστεί να δώσουμε και την μάχη κατά της απλής αναλογικής που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ…
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος
