Του Φάνη Ουγγρίνη*
Στην πατρίδα μας το αυτονόητο τελεί πολύ συχνά υπό αμφισβήτηση, ή ενίοτε και υπό απόρριψη. Δεν είναι αυτονόητη η εφαρμογή των νόμων, δεν είναι αυτονόητη η προστασία του περιβάλλοντος, δεν είναι αυτονόητος ο σεβασμός στον συνάνθρωπο, δεν είναι αυτονόητη η κοινή λογική, κι αυτά τα διαπιστώνουμε σε μονότονη επανάληψη. Έτσι κάπως αντιμετωπίστηκε κι η αποκομμένη απάντηση Μητσοτάκη, ότι στην φύση δεν υπάρχει ισότητα, άποψη συμμεριζόμενη και από τον Αριστοτέλη. Ελιτισμός, φασισμός, οπισθοδρόμηση κι άλλα τέτοια γνώριμα "επιχειρήματα" ακούστηκαν από την κουστωδία των υπογείων του Μαξίμου και της Κουμουνδούρου, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να στιγματιστεί η πανθομολογούμενα πολύ καλή παρουσία του αρχηγού της ΝΔ στην ΔΕΘ. Στην ουσία του θέματος όμως δεν μπήκε κανείς τους.
Το ότι δεν υπάρχει ισότητα στον κόσμο των άγριων έμβιων όντων είναι προφανές. Δεν είναι ίσος ο καρχαρίας με την μαρίδα, δεν είναι καν ίσο το λιοντάρι με το μεγαλύτερό του βουβάλι. Όλα όμως τα ζώα διαθέτουν κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα, το οποίο τα βοηθά να επιβιώνουν μέσα σε ένα περιβάλλον χωρίς συμφωνημένους κανόνες. Η μεγάλη ταχύτητα, η ισχυρή όσφρηση, το μικρό μέγεθος, η οξεία όραση, η ικανότητα στην απόκρυψη, η μικρή ανάγκη τροφής, η ταχεία αναπαραγωγή είναι μερικά από τα μέσα που αξιοποιούν τα "αδύναμα" είδη ώστε να ανταπεξέρχονται στις υψηλές απαιτήσεις του μαραθωνίου με το όνομα Φυσική Εξέλιξη. Επιτυχημένος είναι εκείνος που επιβιώνει μέσω της βέλτιστης χρήσης των ατού του, όχι ο πιο ρωμαλέος, ούτε ο πιο όμορφος, ούτε καν ο πιο ευφυής.
Έκαναν λοιπόν λάθος ο Ρουσώ και οι λοιποί Εγκυκλοπαιδιστές, όταν περιέγραφαν έναν ιδανικό φυσικό κόσμο πλήρους αρμονίας και γενικής ισότητας, κατά της παραμονές της γαλλικής επανάστασης; Το ενδεχόμενο αυτό ήταν προφανώς αδιανόητο για τους θεωρητικούς και πρακτικούς του Μαρξισμού, αν κρίνουμε από τα λόγια και τα έργα τους. Υιοθετώντας μια προκρούστεια αντίληψη για την ανθρωπότητα, προσπάθησαν και προσπαθούν να επιβάλλουν ισότητα άνωθεν, μέσω ασύστολης προπαγάνδας ή και βίαιου εξαναγκασμού.
Ίδια αμοιβή για τον σιδηρουργό, για τον στιχουργό και για τον χειρουργό, άσχετα από τις απαιτήσεις και το προϊόν του κάθε επαγγέλματος. Ίδια αμοιβή για τον δραστήριο και για τον οκνηρό κολλήγο, δεδομένου πως οι υλικές τους ανάγκες θεωρούνται όμοιες. Ίδια αμοιβή για εκείνους που εργάζονταν στα ορυχεία της Καμτσάτκα και για κείνους στα θέρετρα της Μαύρης Θάλασσας, η διαρκής επανάσταση πάνω απ'' όλα. Με την λογική τους δεν χρειάζονταν υλικά κίνητρα για μελέτη, για καινοτομία, για εργατικότητα, για δυναμισμό, για αποταμίευση. Πίστευαν οι έρμοι πως αρκούσαν κάποια τσίγκινα κομματικά παράσημα. Το μόνο που κατάφεραν τελικά ήταν να φέρουν ισοπέδωση και φτώχεια όπου κι αν επικράτησαν.
Η αποτυχία τους όμως δεν σημαίνει πως κι η επιδίωξη της ισότητας είναι μια φενάκη. Ο άνθρωπος, από την στιγμή που άρχισε να κατασκευάζει εργαλεία, προσπαθεί συνεχώς – με αξιοσημείωτη επιτυχία – να βελτιώνει την θέση του ως είδος, αξιοποιώντας το κυριότερο προσόν του, το μυαλό του. Εχοντας κατορθώσει να καταστούμε το κυρίαρχο νοήμον είδος του πλανήτη, αναπόφευκτα πιστεύουμε πως είμαστε και ικανοί να εξαφανίσουμε τις μεταξύ μας γενετικές διαφορές, δημιουργώντας τελικά τα δικά μας Ηλύσια Πεδία, όπου θα ζούμε ως ημίθεοι.
Θα το επιτύχουμε; Άγνωστο, όμως οφείλουμε να προσπαθήσουμε γι αυτό. Και για να φτάσουμε εκεί, θα πρέπει πρώτα να περάσουμε από ένα στάδιο που περιέγραψε νωρίς ο Άνταμ Σμιθ, δηλαδή από μια κοινωνία ισοτιμίας. Ήδη από την νεολιθική εποχή σχηματίστηκαν οργανωμένες κοινωνίες, οι οποίες χρησιμοποιούσαν τους κοινούς πόρους με στόχο την ασφάλεια και πρόοδο του συνόλου. Μέσα τους θεσπίστηκαν κανόνες για την αρμονική συμβίωση των μελών.
Έκτοτε πρόκοψαν και προκόβουν όσες ενθαρρύνουν τα μέλη τους να αναπτύσσουν τις ικανότητες τους και να επιτυγχάνουν ατομική ευημερία χάρη σ'' αυτές. Για να φτάσουμε λοιπόν στην πλήρη ισότητα των πολιτών είμαστε αναγκασμένοι να υιοθετήσουμε προηγουμένως την ισότητα στα δικαιώματα και στις ευκαιρίες. Μια μορφή ισότητας προσφερόμενη μόνο από την ανοικτή κοινωνία της ανοικτής-υπό εύλογους όρους-αγοράς.
Και η Ελλάδα των παρυφών της Δύσης έπεσε θύμα του εξιδανικευμένου σοσιαλιστικού εξισωτισμού, όταν διάφορες μετεμφυλιακές κυβερνήσεις αποπειράθηκαν να αμβλύνουν τις υπαρκτές παραδοσιακές ανισότητες και διά κοντόφθαλμων πρωτοβουλιών, τόσο πολλών που στο τέλος σχημάτισαν ένα πυκνό κουβάρι, μέσα στο οποίο ακινητοποιήθηκαν τα πάντα. Επιλέξαμε την επίτευξη ισότητας μέσω ειδικών ρυθμίσεων, αντί της ισοτιμίας στην ευθύνη, στην παιδεία, στην υγεία, στην ασφάλεια, στην κρατική αντιμετώπιση, στην δημιουργία πλούτου, και φτάσαμε έτσι στο χείλος του γκρεμού. Κάποιοι κολλημένοι επιμένουν να διατηρήσουμε την ίδια πορεία της ισοπεδωτικής παρακμής. Κάποιοι άλλοι μιλούν τη γλώσσα της λογικής, δείχνοντας έναν δρόμο που μπορεί να μας χαρίσει ουσιαστική κι όχι επίπλαστη ευημερία.
Αυτά τα λίγα σκέφτηκα τούτο το δεκαήμερο της ΔΕΘ και της πετρελαιοκηλίδας .
* Ο κ. Φάνης Ουγγρίνης είναι επιχειρηματίας.
