Του Παναγιώτη Παστουσέα*
Από τις πρώτες διαλέξεις που παρακολούθησα, πριν αρκετά χρόνια ως μαθητής της Ναυτικής Σχολής Πολέμου, από τους εξαιρετικούς καθηγητές Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου (Γιαλλουρίδης, Πλατιάς, Ήφαιστος κ.α) αυτό που θυμάμαι ακόμη χαρακτηριστικά είναι η φράση τους «...το Διεθνές Σύστημα είναι Άναρχο….» και μη καταλαβαίνοντας τότε, τι εννοούσαν, τους κοίταγα περίεργα και αναρωτιόμουν αν είναι επηρεασμένοι από το αναρχικό κίνημα των Πανεπιστημίων. Μετά βέβαια κατάλαβα πόσο δίκιο είχαν.
Ας δούμε όμως γιατί το Διεθνές Σύστημα είναι Άναρχο
Σε ένα Κράτος, στοιχειωδώς οργανωμένο, από αρχαιοτάτων χρόνων, για την εύρυθμη λειτουργία του και των καθορισμό των σχέσεων των πολιτών του, θεσπίστηκαν: α) Το Δίκαιο, οι νόμοι του κράτους β) Δικαστήρια, για την απονομή του Δικαίου στους πολίτες σύμφωνα με τους νόμους γ) Αστυνομικές αρχές, για την επιβολή των αποφάσεων των Δικαστηρίων στους πολίτες σύμφωνα με το Δίκαιο του κράτους.
Στο Διεθνές Σύστημα, αντίστοιχα, για τον καθορισμό των σχέσεων ανάμεσα στα κράτη και στο πλαίσιο του ΟΗΕ, θεσπίστηκαν: α) Δίκαιο, το Διεθνές Δίκαιο και οι Διεθνείς Συνθήκες (που αποτελούν μέρος του Διεθνούς Δικαίου) β) Δικαστήρια, το Διεθνές Δικαστήριο (το οποίο όμως επιλαμβάνεται θεμάτων μόνο όταν όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη συμφωνούν για την παραπομπή των διαφορών τους σε αυτό,) γ) Αστυνομικές Αρχές, (εδώ τα πράγματα αρχίζουν να μπερδεύονται).
Ποιος είναι ο μηχανισμός αντίστοιχος της αστυνομίας στα πλαίσια των κρατών που μπορεί να επιβάλει τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, των αποφάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου ή των ψηφισμάτων της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ σε κράτη που δεν αποδέχονται τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου; Υπάρχει Διεθνής Αστυνομία; Ασφαλώς ΟΧΙ. Το Διεθνές Δίκαιο το ερμηνεύει και το επιβάλει το κράτος που έχει την δυνατότητα να το επιβάλει, κατά τα συμφέροντά του. Ο Ισχυρός επιβάλει το Δίκαιο και όχι το αντίθετο.
Άλλα και στον πυρήνα του κατεξοχήν φορέα του Διεθνούς Δικαίου, τον ΟΗΕ, υπάρχει η ισορροπία Ισχύος όχι Δικαίου.Τα 5 μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν βέτο σε οποιαδήποτε απόφασή του δίκαιη ή άδικη.
Οι Διεθνείς Συνθήκες (που συνήθως υπαγορεύονται από τους νικητές μετά από μία ένοπλη σύγκρουση) δεν ισχύουν αιώνια, αντιπροσωπεύουν την ισορροπία δυνάμεων την στιγμή που υπογράφηκαν και προσδοκούν να διατηρήσουν σταθερότητα σε μια περιοχή για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Όταν με το πέρασμα του χρόνου η ισορροπία δυνάμεων ανατραπεί, είναι προφανές ότι το κράτος που θα αισθανθεί ισχυρό θα επιχειρήσει ανατροπή και αναθεώρηση της ισχύουσας συνθήκης προς όφελος των συμφερόντων του.
Έχουμε χάσει το μέτρημα των ψηφισμάτων του ΟΗΕ από το 1974 για την παράνομη Τουρκική εισβολή και κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Μετά από 40 περίπου χρόνια ήρθε ο κατεξοχήν φορέας του Διεθνούς Δικαίου το 2002 με το σχέδιο Ανάν Ι να νομιμοποιήσει τις παράνομες αυτές πράξεις που επί τόσα χρόνια καταδίκαζε.
Αφού δεν υπάρχει αξιόπιστος μηχανισμός για την επιβολή του Διεθνούς Δικαίου, αυτό ερμηνεύεται και επιβάλλεται από αυτούς που μπορούν. Αυτό εννοούσαν οι εξαιρετικοί καθηγητές μας όταν έλεγαν ότι το «Διεθνές Σύστημα είναι ΑΝΑΡΧΟ».
Ο διάλογος των Μηλίων με τους Αθηναίους είναι ένα από τα δραματικότερα επεισόδια του Πελοποννησιακού Πολέμου και έχει μείνει στην ιστορία ως η αντιπαράθεση του Δικαίου έναντι της Ισχύος. Είναι ευρέως γνωστή η φράση των Αθηναίων προς τους Μηλίους «….ο ισχυρός επιβάλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο ασθενέστερος παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του».
Η εκπληκτικότερη ακόμη φράση που δεν είναι αναφέρεται συχνά στον περίφημό αυτόν διάλογο είναι ότι οι Αθηναίοι μετά την επίκληση του Δικαίου από τους Μηλίους και το άδικο των πράξεων των Αθηναίων, αυτοί τους απαντούν «...και οι δύο γνωρίζουμε ότι κατά την συζήτηση των ανθρωπίνων πραγμάτων, το επιχείρημα της δικαιοσύνης έχει αξία μόνο μεταξύ ισοδυνάμων».
Ο Έλληνας πατέρας του πολιτικού ρεαλισμού που τον μελετούν παγκοσμίως πολιτικοί (ο Βενιζέλος τον μετέφρασε ο ίδιος), διπλωμάτες, επιστήμονες διεθνών σχέσεων στρατιωτικοί κ.λ.π, μας λέει ότι μεταξύ των κρατών, που οι σχέσεις τους είναι ένα μείγμα διαμάχης, ανταγωνισμού αλλά και συνεργασίας, με συνεχή παλινδρόμηση μεταξύ πολέμου και ειρήνης «το Δίκαιο ισχύει μόνο μεταξύ ισοδυνάμων αντιπάλων κρατών». Δεν υπάρχει Δίκαιο μεταξύ ανισοδυνάμων αντιπάλων, καθοριστικό ρόλο στις σχέσεις τους παίζει η δύναμή τους και σε αυτό το ισοζύγιο ισχύος ο ισχυρός παίρνει αυτό που του επιτρέπει η δύναμή του ενώ ο πιο αδύνατος υποχωρεί τόσο όσο του επιβάλει η αδυναμία του.
Συνεπώς μετά από αυτά που αναφέρθηκαν είναι καιρός να διαλυθούν οι αυταπάτες που δημιουργήθηκαν σε σημαντικό αριθμό πολιτικών, διανοούμενων, διαμορφωτών της κοινής γνώμης και στην κοινωνίας μας. Δεν αρκεί να επικαλούμαστε διαρκώς, μόνο το Διεθνές Δίκαιο και την άμεμπτη συμπεριφορά της χώρας μας στα πλαίσια της διεθνούς νομιμότητας χωρίς την προβολή αξιόπιστης αποτρεπτικής ισχύος καθώς και την επίδειξη πολιτικής βούλησης να χρησιμοποιηθεί αυτή η δύναμη εάν απαιτηθεί.
Οι Τούρκοι φαίνεται ότι έχουν μελετήσει καλύτερα τον Θουκυδίδη από τους Έλληνες. Η Τουρκία αδιαφορώντας για το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς συνθήκες προβάλει σταθερά τις πάγιες στρατηγικές επιδιώξεις για ανατροπή του status quo στο Αιγαίο, του στρατηγικού ελέγχου της Κύπρου και κυρίως τον έλεγχο όσο το δυνατόν μεγαλυτέρου μεριδίου από τα ενεργειακά αποθέματα της Αν. Μεσογείου, αυξάνει σταδιακά την ισχύ της και κυρίως στην θάλασσα.
Το τουρκικό ΠΝ έχει επιδοθεί σε συνεχή αναβάθμιση του εξοπλισμού των μονάδων του στόλου του καθώς και σε συνεχή προγράμματα ναυπηγήσεων σε τουρκικά ναυπηγεία και τοποθέτηση οπλικών συστημάτων της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, αρχίζοντας σταδιακά να αποκτά ποιοτικό προβάδισμα, σε σχέση με εμάς. Στον καταιγισμό των εξελίξεων αυτών εμείς έχουμε μείνει στάσιμοι.
Σε κάποιους κύκλους επικρατεί η άποψη ότι είμαστε μικρή χώρα, ότι δεν μπορούμε να αντιπαρατεθούμε με τη Τουρκία των 80 εκατομμυρίων ή να ακολουθήσουμε την κούρσα εξοπλισμών της. Επομένως η μόνη λύση είναι η στρατηγική του κατευνασμού. Σε όσους το πιστεύουν αυτό, θα τους πρότεινα να παρακολουθήσουν την ταινία που πρόσφατα παιζόταν στις κινηματογραφικές αίθουσες «Η σκοτεινότερη ώρα του πολέμου (Darkest Hour)». Είναι Ιστορικά αποδεδειγμένο ότι η στρατηγική του κατευνασμού αποθράσυνε την αναθεωρητική πλευρά της οποίας ανοίγει την όρεξη για μεγαλύτερες διεκδικήσεις και τελικά ενισχύει την πιθανότητα ένοπλης σύγκρουσης.
Ναι, είμαστε μια μικρή χώρα έχουμε όμως συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των γειτόνων μας τα οποία πρέπει να τα διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε με σύνεση και σωστό σχεδιασμό. Ένα από αυτά είναι η θάλασσα. Η τεράστια ακτογραμμή μας και οι άνθρωποί της, γέννησαν την εμπορική μας ναυτιλία που βοήθησε στην άνοδο της οικονομικής κατάστασης των Ελλήνων και ήταν σημαντικός παράγοντας επιτυχίας της Επανάστασης του 1821. Στους Βαλκανικούς Πολέμους οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι, μας δέχθηκαν στην συμμαχία αν και είχαν πανίσχυρους στρατούς γιατί το Ναυτικό μας κυριαρχούσε στο Αιγαίο και απαγόρευε την μεταφορά των Τουρκικών ενισχύσεων στο Βαλκανικό μέτωπο. Ο στόλος μας με επικεφαλής το «Αβέρωφ» που αποκτήθηκε με την δωρεά ευπατρίδων απελευθέρωσε το Β. Αιγαίο και καθιέρωσε την κυριαρχία μας στις ελληνικές θάλασσες. Στους 2 Παγκόσμιους Πολέμους βρεθήκαμε στην μεριά των νικητών, στο πλευρό των Ναυτικών Δυνάμεων (ΗΠΑ-Μ.Βρετανία). Άραγε πόσοι ξέρουν ότι στην απόβαση της Νορμανδίας συμμετείχαν δύο ελληνικά αντιτορπιλικά;
Η πολιτική ηγεσία της χώρας άλλα και η κοινωνία πρέπει να αντιληφθεί ότι για τη χώρα μας η διατήρηση της ναυτικής ισχύος δεν είναι μόνο πυλώνας αποτροπής οποιασδήποτε επιβουλής ή αμφισβήτησης της εθνικής μας κυριαρχίας και των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων μας αλλά και επένδυση για την εξόρυξη του υποθαλάσσιου ορυκτού μας πλούτου,την ενεργειακή μας ασφάλεια ,την προστασία των υπεράκτιων εγκαταστάσεων στις θαλάσσιες ζώνες οικονομικού ενδιαφέροντος (ΑΟΖ, Υφαλοκρηπίδα) που σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο μας ανήκουν.
Κανένα Δίκαιο δεν θα μας δώσει αυτόματα αυτά που μας ανήκουν, κανένας Διεθνής οργανισμός (ΝΑΤΟ, ΕΕ, ΟΗΕ) δεν θα μπει μπροστά για να καλύψει την αδυναμία μας. Μόνο η δύναμή μας, οι αξιόπιστες συμμαχίες βασισμένες σε αμοιβαία συμφέροντα και η εκμετάλλευση προς όφελος μας του διεθνή παράγοντα. Για όλα αυτά απαιτείται η χώρα μας να διαθέτει ειδικό βάρος και αξιόπιστη ισχύ .
Πρέπει να μην τρέφουμε αυταπάτες και να μην ξεχνάμε ότι: α) Δίκαιο υφίσταται μεταξύ ισοδυνάμων κρατών β) Ο ισχυρός παίρνει αυτό που του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος παραχωρεί ότι του επιβάλλει η αδυναμία του. γ) Ο γείτονάς μας σέβεται μόνο την ισχύ και όχι τις επιθέσεις φιλίας ή κατευνασμού τις οποίες δεν αντιλαμβάνεται ως πρόθεση ειρηνικής συνύπαρξης. Για να είσαι φίλος του πρέπει να είσαι υποταγμένος στις επιθυμίες του δ) Είμαστε μια ισχυρή Ναυτική Δύναμη και έτσι πρέπει να παραμείνουμε.
*Ο Παναγιώτης Παστουσέας είναι Αντιναύαρχος ε.α
Φωτογραφία: Wikimedia
