Η Τουρκία θα συνεχίσει να τραβάει το σχοινί στην Αν.Μεσόγειο, φροντίζοντας ωστόσο αυτό να μην σπάσει, πιέζοντας την Κύπρο με την απειλή περιορισμένης χρήσης βίας για κάποιου είδους «συναίνεση», δηλώνει στο liberal.gr ο Παναγιώτης Τσάκωνας, επικεφαλής του προγράμματος «Ασφάλεια και Τουρκία» του ΕΛΙΑΜΕΠ, αναφορικά με το πώς προδιαγράφεται πλέον το από εδώ και πέρα τοπίο στην ευρύτερη περιοχή, μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν.
Και θεωρεί δεδομένο ότι εφόσον ο Ερντογάν εξασφάλισε από τον Τραμπ ότι οι ΗΠΑ αποδέχονται την Τουρκία ως ένα παίκτη που δεν έχουν την πολυτέλεια να χάσουν, και γι' αυτό είναι διατεθειμένες να αναγνωρίσουν ορισμένα "θεμιτά του συμφέροντα", τότε στην μεν Συρία, βοηθούμενος και από την επικείμενη επίσκεψη Πούτιν στην Αγκυρα, θα επιμείνει με μεγαλύτερη σπουδή στην εμπέδωση των τετελεσμένων στην εδαφική ζώνη που ελέγχει, στη δε, Κύπρο θα συνεχίσει τις απειλές, προκειμένου η τελευταία να πειστεί να αναθεωρήσει τις ενεργειακές της επιλογές. Οσο για το Αιγαίο θα φροντίσει να συντηρεί την αντιπαράθεση για ζητήματα όπου θεωρεί ότι υπάρχουν διαφορές.
"Κεντρικό στοιχείο στην αντίληψη του Ερντογάν αποτελεί το δόγμα Νταβούτογλου που θεωρούσε την χώρα "Κεντρική Δύναμη" στο διεθνές σύστημα και κατά συνέπεια ισότιμο συνομιλητή των άλλων μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσίας, Κϊνας)", αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο ΕΚΠΑ, επομένως για ένα κράτος με τα χαρακτηριστικά της σημερινής "Ερντογανικής" Τουρκίας, με ένα αρραγές μέτωπο στο εσωτερικό που στηρίζει τις εθνικιστικές επιλογές, είναι μονόδρομος η απειλή για χρήση βίας στην Αν.Μεσόγειο- όχι για πόλεμο. Στόχος είναι να πειστεί ο αντίπαλος να προβεί σε πράξεις που αναιρούν τα τελεσμένα που δημιούργησε.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Πώς προδιαγράφεται πλέον το τοπίο στην ευρύτερη περιοχή μας, μετά από την συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν, τις φιλοφρονήσεις, και τα κομπλιμέντα που πήρε;
Το τοπίο θα παραμείνει δύσκολο και επικίνδυνο. Ο Ερντογάν εξασφάλισε ότι οι ΗΠΑ αποδέχονται την Τουρκία ως έναν παίκτη που δεν έχουν την πολυτέλεια να χάσουν και είναι για αυτό διατεθειμένες (ειδικά ο αμερικανός πρόεδρος) να αναγνωρίσουν ορισμένα "θεμιτά συμφέροντα" της Τουρκίας ( προσφυγικό, πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, επιστροφή ξένων μαχητών), να συνεχίσουν να συνεργάζονται μαζί της (αναφορά σε δυνατότητα αύξησης των εμπορικών τους συναλλαγών εμπορική συμφωνία 100 δις δολαρίων) ενώ παράλληλα θα επιδιώξουν να βρεθεί λύση στο ζήτημα της αγοράς των S-400.
Δυστυχώς στις συζητήσεις επιβεβαιώθηκαν τα τετελεσμένα της παράνομης συμπεριφοράς της Τουρκίας στη Συρία ενώ απουσίαζαν αναφορές της αμερικανικής πλευράς στην παράνομη συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Έτσι για το μέρος του τοπίου στην περιοχή μας που αφορά στη Συρία ο Ερντογάν θα συνεχίσει, με μεγαλύτερη ίσως σπουδή, την εμπέδωση των τετελεσμένων στη εδαφική ζώνη που ελέγχει, ενώ και για το μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου η συνάντησή του με τον αμερικανό πρόεδρο δεν συνεπάγονταν την πίεση που θα τον υποχρέωνε να αναθεωρήσει την μέχρι σήμερα παράνομη συμπεριφορά του.
- Τι σημαίνει το γεγονός ότι ο Ερντογάν ενισχύει συνεχώς την αυτοπεποίθησή του ως συνομιλητής μεγάλων ηγετών;
Το δόγμα Νταβούτογλου που θεωρούσε την Τουρκία "Κεντρική Δύναμη" στο διεθνές σύστημα και κατά συνέπεια ισότιμο συνομιλητή των άλλων μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσίας, Κίνας) εξακολουθεί να αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό στην αντίληψη του Ερντογάν και βασικό οδηγό στην εξωτερική του συμπεριφορά.
Η αντίληψη αυτή ενισχύεται όταν πετυχαίνει -έστω και βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα-νίκες, όπως αυτή στο μέτωπο της Συρίας. Εκεί η Τουρκία -αναλαμβάνοντας μεγάλο ρίσκο και το όποιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές- πέτυχε αφού συνεννοήθηκε με τους ισχυρούς στο πεδίο (Ρωσία και Συρία) να εκβιάσει και να πάρει τη "συναίνεση" των ΗΠΑ (αν και σχεδόν αποκλειστικά του Αμερικανού προέδρου).
Στη λογική αυτή, η επικείμενη επίσκεψη Πούτιν στην Τουρκία την πρώτη εβδομάδα του 2020 (συνέχεια των συχνών μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν επισκέψεων) αναμένεται να επιβεβαιώσει τη θέση και τον ρόλο της Τουρκίας στις συζητήσεις για το μελλοντικό καθεστώς στη Συρία.
- Συμφωνείτε με τις αναλύσεις που αναφέρουν ότι η Τουρκία ακολουθεί το δόγμα των 2 1/2 πολέμων;
Το δόγμα των 2 1/2 πολέμων αναφέρεται στη δυνατότητα της Τουρκίας, σύμφωνα με τον πρώην Τούρκο πρέσβη Σουκρού Ελεγκτάγκ, να διεξαγάγει ταυτόχρονα πόλεμο σε δύο μέτωπα στο εξωτερικό: Συρία και Αιγαίο/Ελλάδα και σε ένα μέτωπο στο εσωτερικό -και για αυτό "μισό"- εναντίον των Κούρδων.
Σήμερα η Τουρκία αναπτύσσει τρεις διαφορετικές πολιτικές σε τρία γειτνιάζοντα με αυτή μέτωπα, από τις οποίες μόνο μια συνιστά πολεμικές επιχειρήσεις (και μάλιστα περιορισμένης διάρκειας), αυτή στα σύνορά της με τη Συρία.
Στα δύο άλλα μέτωπα, την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, η Τουρκία δεν αναπτύσσει πολεμικές επιχειρήσεις. Χρησιμοποιεί όμως την απειλή χρήσης βίας.
Στην Ανατολική Μεσόγειο αναπτύσσει μια στρατηγική "εξαναγκαστικής διπλωματίας" προκειμένου να ανατρέψει τα "ενεργειακά τετελεσμένα" που νοιώθει ότι επέφεραν οι συμφωνίες της Κυπριακής Δημοκρατίας με ενεργειακού κολοσσούς και το πλέγμα των συμμαχιών στην περιοχή (με Ελλάδα, Ισραήλ και Αίγυπτο).
Στο Αιγαίο φροντίζει να συντηρήσει την αντιπαράθεση σε σχέση με τα ζητήματα όπου θεωρεί ότι υπάρχουν διαφορές.
- Το ρωτώ, φέρνοντας ως παράδειγμα, το γεγονός ότι το τουρκικό γεωτρύπανο “Φατίχ”, ξεκίνησε γεωτρήσεις στα ανοιχτά της Κύπρου…
Ειδικά στο μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου η Τουρκία δεν έχει καταφέρει να ανατρέψει τα τετελεσμένα που θεωρεί ότι έχουν επιβληθεί τόσο από τις ενέργειες της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και από τα τριμερή ή/και τετραμερή σχήματα στρατηγικής συνεργασίας στην περιοχή.
Συνεπώς η συνέχιση της πίεσης μέσω της άσκησης στρατηγικής "εξαναγκαστικής διπλωματίας" είναι μονόδρομος για ένα κράτος με τα χαρακτηριστικά της σημερινής "Ερντογανικής" Τουρκίας.
Και θα συνεχιστεί παρά το όποιο κόστος εισπράττει ο Ερντογάν σε επίπεδο νομιμοποίησης της συμπεριφοράς του από το εξωτερικό (κυρώσεις από ΕΕ, κατακραυγή από διεθνείς οργανισμούς και μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας κλπ.)
Δυστυχώς ανάλογο κόστος δεν εισπράττει ο Ερντογάν στο εσωτερικό όπου η αντιπολίτευση έχει είτε ευνουχιστεί είτε παγιδευτεί στον κυρίαρχο εθνικιστικό λόγο.
Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός "αρραγούς μετώπου" στο εσωτερικό, το οποίο υποστηρίζει τις εθνικιστικές επιλογές του Ερντογάν, και η παντελής απουσία "εσωτερικών αντιβάρων" στην επιθετική συμπεριφορά του.
-Κοινός τόπος όλων των αναλύσεων είναι ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να επιδιώκει να αλλάξει τα τετελεσμένα στην περιοχή. Και το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου, είναι μέχρι που θα τραβήξει το σχοινί;
Η Τουρκία θεωρεί ότι τετελεσμένα έχουν δημιουργηθεί ειδικά στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου από τις ενεργειακές επιλογές της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς η ίδια να ερωτηθεί.
Αυτό θα συνεχίσει να επιδιώκει να το αλλάξει μέσω της στρατηγικής της "εξαναγκαστικής διπλωματίας" (απειλή για περιορισμένη χρήση βίας και όχι πόλεμο προκειμένου να πειστεί ο αντίπαλος να προβεί σε πράξεις που αναιρούν τα τελεσμένα που δημιούργησε).
Οι πιθανότητες να τα καταφέρει μέσω παράνομης και διεθνώς απονομιμοποιημένης συμπεριφοράς ένα αναθεωρητικό κράτος έναντι μιας χώρας status quo και κράτους-μέλους της ΕΕ είναι σχεδόν μηδενικές.
Όμως όπως ήδη ανέφερα η συνέχιση αυτής της στρατηγικής είναι μονόδρομος για την Τουρκία. Κατά συνέπεια, το σχοινί θα συνεχίσει να το τραβάει, φροντίζοντας παράλληλα η ίδια να μη σπάσει και πιέζοντας για κάποιου είδους "συναίνεση" της Κυπριακής πλευράς σε κάποιες "νομιμοφανείς" αιτιάσεις της.
* Παναγιώτης Τσάκωνας, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο ΕΚΠΑ, και επικεφαλής του προγράμματος ασφάλειας και Τουρκίας, στο ΕΛΙΑΜΕΠ
