Δεν βλέπω γιατί το όριο προστασίας της πρώτης κατοικίας στα υψηλά επίπεδα που προτείνει η κυβέρνηση, θα λύσει το πρόβλημα με τα κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών, αντίθετα θα το επιδεινώσει, τονίζει στο liberal.gr, ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Imperial College Business School στο Λονδίνο.
Σχολιάζοντας τις δηλώσεις Δραγασάκη για τις τράπεζες και τα κόκκινα δάνεια που θα αποτελέσουν μια καυτή πατάτα στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης, ο Κύπριος καθηγητής χρηματοοικονομικών, απαντά χαρακτηριστικά ότι «είτε κακή τράπεζα γίνει, είτε δοθεί λύση μέσω αναβαλλόμενων φόρων, ο φορολογούμενος θα κληθεί σε κάποιο στάδιο να πληρώσει».
Και προσθέτει με νόημα ότι είναι «καλύτερα να πληρώσει στο μέλλον όπου ελπίζουμε ότι η οικονομία θα έχει βελτιωθεί πολύ σε σχέση με το που βρίσκεται σήμερα».
Ερωτηθείς για την εμπειρία της χώρας του, υπενθυμίζει ότι ο «λόγος που μειώθηκαν τα κόκκινα δάνεια στην Κύπρο ήταν η δημιουργία ουσιαστικά μιας κακής τράπεζας με κρατική χορηγία», γεγονός όμως που ανέβασε απότομα το κρατικό χρέος. Και εξηγεί ότι «στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη αυτή η πολυτέλεια λόγω ακριβώς του μεγαλύτερου αρχικού κυβερνητικού χρέους». Ερωτηθείς για τις επιπτώσεις που θα έχει στη χώρα μας μια πιθανή παγκόσμια ύφεση, απαντά ότι «χώρες όπως η Ελλάδα πρέπει να είναι περισσότερο προσεκτικές από άλλες, παρ' ότι υπάρχει η δεδομένη κούραση από τη μακροχρόνια ύφεση», επισημαίνοντας με νόημα ότι "πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να μπει μια χώρα σε μνημονιακές περιπέτειες», άρα «όσο πιο γρήγορα πάρει μπροστά η οικονομία τόσο το καλύτερο».
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
-Ένα σκληρό παζάρι μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών βρίσκεται σε εξέλιξη για τα νέα όρια προστασίας του νόμου Κατσέλη. Η κυβέρνηση επιθυμεί όριο στα 150.000 ευρώ, έναντι 100.000 ευρώ των τραπεζών. Βλέπετε ενόψει εκλογών τον κίνδυνο να επιλεγεί μια λύση με ψηφοθηρικα κριτήρια, που απλώς θα μεταθέσει τη λύση του προβλήματος για αργότερα, με κινδυνο να πληρώσουν τελικά το λογαριασμό οι πολίτες;
Πάντα υπάρχει το πρόβλημα οι εκλογές να επηρεάσουν τις αποφάσεις ή τη μη λήψη αποφάσεων, για να πάρει τη ζεστή πατάτα η επόμενη κυβέρνηση. Το πρόβλημα των κεφαλαίων των τραπεζών δεν το έχουν δημιουργήσει οι εκλογές όμως.
Μπορεί να το κάνουν χειρότερο, αλλά το πρόβλημα βρίσκεται εκεί και θα πρέπει να επισπευσθούν οι διαδικασίες επίλυσης του. Δεν βλέπω πως αν διατηρηθεί το όριο προστασίας στα υψηλά επίπεδα που προτείνει η κυβέρνηση, θα λύσει το πρόβλημα των κεφαλαίων, αντίθετα θα το επιδεινώσει.
-Πως σχολιάζετε τις πρόσφατες δηλώσεις του αντιπρόεδρου της ελληνικής κυβέρνησης Γιάννη Δραγασάκη ότι οι ελληνικές τράπεζες μπορεί να χρειαστούν νέα κεφάλαια;
Είναι αναντίλεκτη πραγματικότητα ότι υπάρχουν προβλήματα με τα κόκκινα δάνεια και η μη αντιμετώπιση αυτού το προβλήματος μαθηματικά οδηγεί σε προβλήματα στους τραπεζικούς ισολογισμούς.
Είναι δύσκολο να διαχωριστούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές (αυτοί που έχουν και δεν πληρώνουν) από αυτούς που όντως δεν έχουν και άρα δεν πληρώνουν. Όσο πιο γρήγορα μπορούν να αναγνωριστούν και αντιμετωπιστούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, τόσο πιο γρήγορα θα μπορούσαν να βοηθηθούν οι ισολογισμοί των τραπεζών.
Δυστυχώς μετά από τέτοια μεγάλη ύφεση είναι ακόμη πιο δύσκολο να βρεις ποιοι είναι οι στρατηγικοί κακοπληρωτές. Το σημαντικό στοιχείο όμως είναι ότι χρειάζονται υγιείς και αποτελεσματικές τράπεζες για να μπορέσει να αναπτυχθεί μια οικονομία. Άρα πρέπει να βρεθούν τρόποι να γίνει ανταγωνιστικό το τραπεζικό σύστημα και αυτός θα πρέπει να είναι ένας στρατηγικός στόχος οποιασδήποτε κυβέρνησης.
-Βλέπετε εσείς κάποια λύση ώστε να μην υπάρξει ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών;
Είναι δύσκολο το ερώτημα. Είτε κακή τράπεζα γίνει, είτε δοθεί λύση μέσω αναβαλλόμενων φόρων, ο φορολογούμενος θα κληθεί σε κάποιο στάδιο να πληρώσει. Φαντάζομαι όμως καλύτερα να πληρώσει στο μέλλον όπου ελπίζουμε ότι η οικονομία θα έχει βελτιωθεί πολύ σε σχέση με το που βρίσκεται σήμερα.
Αν χρειαστούν χρήματα οι τράπεζες μπορούν να τα βρουν, στη κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα, και από που ; Εντέλει πιστεύετε ότι μπορεί να δούμε ξανά κρατικές τράπεζες στην Ελλάδα;
Δυστυχώς η ιστορία των τελευταίων τριών ανακεφαλαιοποιήσεων δεν ήταν ευνοϊκή για τις τράπεζες δεδομένου του γεγονότος ότι όλοι οι ξένοι επενδυτές που ήλθαν έχασαν χρήματα. Και δεν είναι εύκολη ούτε η λύση κρατικοποίησης.
Στην Κύπρο το 2013 έγινε κούρεμα καταθέσεων χωρίς να υπάρχει η ανάλογη τότε Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Τώρα αυτή η νομοθεσία υπάρχει (BRRD). Δυστυχώς με την επιβράδυνση των οικονομιών της Βρετανίας-Γερμανίας-Γαλλίας- Ιταλίας το πρόβλημα γίνεται δυσκολότερο και θα πρέπει όλοι που παίρνουν τις συγκεκριμένες αποφάσεις στην Ελλάδα να είναι συνεχώς σε επιφυλακή για να βρουν λύση στο πρόβλημα. Αυτό ισχύει για όλες τις πολιτικές δυνάμεις και την Κεντρική Τράπεζα της χώρας καθώς κακές λύσεις τώρα ή στους επόμενους μήνες θα επηρεάσουν για πολλά χρόνια τη χώρα και άρα όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς.
- Πως μειώθηκαν τα κόκκινα δάνεια στη Κύπρο;
Ο κύριος λόγος που μειώθηκαν τα κόκκινα δάνεια στην Κύπρο ήταν η δημιουργία ουσιαστικά μιας κακής τράπεζας με κρατική χορηγία. Είναι για αυτό τον λόγο που ανέβηκε πάλι το χρέος της Κύπρου στο 110% του ΑΕΠ, μια αύξηση περίπου 15% σε μια μονοκονδυλιά.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη αυτή η πολυτέλεια λόγω του μεγαλύτερου αρχικού χρέους. Και οι δύο χώρες έχουν προβλήματα στην εφαρμογή των νόμων και ειδικά όταν δάνεια δεν πληρώνονται και θα πρέπει να βρεθούν τρόποι να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα αλλά και να αυξηθεί η εμπιστοσύνη στο σύστημα.
- Την ίδια στιγμή που τα μηνύματα πιθανής ύφεσης στην Ευρωζώνη πολλαπλασιάζονται, η Ελλάδα δείχνει μια τάση επιστροφής σε «παλιές πολιτικές». Πιστεύετε ότι έχει υποτιμηθεί στην Ελλάδα ο κίνδυνος ενός διεθνούς αρνητικού σοκ;
Γενικά σε πολλές χώρες, και τις περισσότερες φορές, υποτιμούνται οι κίνδυνοι ενός αρνητικού σοκ. Είναι όμως χώρες όπως την Ελλάδα που πρέπει να είναι περισσότερο προσεκτικές από άλλες, έστω και να υπάρχει η δεδομένη κούραση από τη μακροχρόνια ύφεση από την οποία έχει περάσει η χώρα.
Είναι χρήσιμο να δει κάποιος τις αποδόσεις στα ομόλογα συγκεκριμένων χωρών για να δει ότι οι επενδυτές δεν αισθάνονται άνετα ακόμη με την Ελλάδα (αλλά και την Ιταλία). Το 10ετές ομόλογο της Ελλάδας κινούνταν χθες στο 3,99%, της Ιταλίας στο 2,94%, της Κύπρου στο 2,05%, της Πορτογαλίας στο 1,67%, της Ισπανίας στο 1,24%, της Ιρλανδίας στο 0,87%, της Γαλλίας στο 0,54% και της Γερμανίας στο 0,10%. Αυτή η σύγκριση δείχνει ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει σε επιφυλακή.
Αν επαληθευτούν οι αρνητικές προβλέψεις για την Ευρωζώνη τότε δυστυχώς θα επανέλθουν διάφορα οικονομικά προβλήματα, και όχι μόνο στην Ελλάδα καθώς όπως βλέπετε και από τα στοιχεία πιο πάνω και η Ιταλία έχει μεγάλη απόδοση στο δικό της ομόλογο. Αυτό αντικατοπτρίζει την επικινδυνότητα και του Ιταλικού χρέους για τους επενδυτές. Αρνητικές εξελίξεις εκεί θα επηρεάσουν και την Ελλάδα αρνητικά.
- Κάτω από ποιες προϋποθέσεις και σε πόσο χρονικό διάστημα, θα πάρουν τα ελληνικά ομόλογα επενδυτική βαθμίδα;
Είναι δύσκολη ερώτηση. Οι οίκοι αξιολόγησης χρειάζονται να είναι σίγουροι για τέτοιες κινήσεις επειδή δεν θέλουν να αλλάζουν βαθμίδες συχνά ή προς αντίθετη κατεύθυνση αυτής που θα έχουν ξεκινήσει.
Δεδομένων των προαναφερθέντων επιτοκίων, που αντικατοπτρίζουν τους κινδύνους από πιθανά προβλήματα στη διεθνή οικονομία, θα πρέπει να περάσει η αβεβαιότητα του Brexit, της πιθανής ύφεσης στην Ευρωζώνη και της πιθανής αρνητικής επιπλοκής από της εμπορικές διαπραγματεύσεις Αμερικής Κίνας για να είναι σίγουροι οι οίκοι και να κάνουν τη θετική κίνηση για την Ελλάδα.
Δυστυχώς το διεθνές περιβάλλον είναι ιδιαίτερα αβέβαιο, ειδικά σε επίπεδο πολιτικής αβεβαιότητας όπως δείχνουν συγκεκριμένοι δείκτες.
- Ένα άλλο πρόβλημα αφορά την απαξίωση της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις και πότε βλέπετε να αναπτύσσεται το ελληνικό χρηματιστήριο;
Στη βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετοί λόγοι που κρατούν πίσω την ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών. Από τη μεριά της ζήτησης τα νοικοκυριά δεν θέλουν να συμμετέχουν όταν υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης στην εταιρική διακυβέρνηση και έλλειψη κατανόησης των μετοχών αλλά και χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός (κάτι που δημιουργεί και άλλα προβλήματα).
Από την πλευρά των εταιρειών η χαλαρή εφαρμογή των κανόνων του παιχνιδιού (π.χ. στα δικαστήρια ή και στην εφαρμογή οποιονδήποτε αποφάσεων) σημαίνει ότι οι εταιρείες μένουν μικρές και δεν μπορούν να φτάσουν σε σημείο που να χρειάζονται εισαγωγή στο χρηματιστήριο. Η κάθε κυβέρνηση θα πρέπει να δουλέψει σκληρά για να ανεβεί η Ελλάδα στους δείκτες ευκολίας του επιχειρείν που κάνει κάθε χρόνο η Παγκόσμια Τράπεζα.
Θα μπορούσε επίσης η χώρα να συζητήσει την εισαγωγή μαθημάτων διαχείρισης προσωπικών χρηματοοικονομικών αποφάσεων στα σχολεία, κάτι που έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται σαν σημαντικό μέτρο προς καλύτερες αποφάσεις σε σχέση με προσωπικά οικονομικά θέματα. Με αυτούς τους τρόπους θα μπορεί να αναπτυχθεί η εμπιστοσύνη σε διάφορους θεσμούς αλλά και στην ελληνική κεφαλαιαγορά.
- Αν σε ένα χρόνο από σήμερα οι προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας παραμένουν υποτονικές και οι όροι χρηματοδότησης αβέβαιοι, μπορεί η Ελλάδα να μπει ξανά σε νέες μνημονιακές περιπέτειες;
Πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να μπει μια χώρα σε μνημονιακές περιπέτειες. Άρα, δεν θα έβαζα χρονικό περιθώριο: όσο πιο γρήγορα πάρει μπροστά η οικονομία τόσο το καλύτερο.
Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει μνημονιακή κούραση και θυμός δυνητικά για λάθη που μπορεί να έχουν γίνει τα τελευταία δέκα χρόνια. Αλλά πρέπει η χώρα να κοιτάξει μπροστά και να αναπτύξει τα σημεία στα οποία έχει πλεονέκτημα. Για παράδειγμα, στον τουρισμό αλλά και στο ανθρώπινο κεφάλαιο.
- Θα λέγατε ότι το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι τελικά πολιτικό;
Είναι και πολιτικό. Γενικά από μακριά φαίνεται να υπάρχει αρκετά μεγάλη πόλωση, κάτι που δεν βοηθά στην εύρεση λύσεων. Χαρακτηριστικά τα προβλήματα στα Πανεπιστήμια που θα μπορούσαν να γίνουν πυλώνες ανάπτυξης δεδομένης της δυναμικής διασποράς αξιόλογων Ελλήνων, κάτι που επιτυγχάνουν χώρες όπως το Ισραήλ.
Αντίθετα δρομολογούνται αλλαγές από μια κυβέρνηση και μετά από άλλη κυβέρνηση σε αντίθετη κατεύθυνση χωρίς συστηματική ανάλυση και χωρίς την αποτελεσματική εμπλοκή ανεξάρτητων ατόμων (ναι, από το εξωτερικό) που δεν έχουν απαραίτητα λόγο να παίρνουν θέση υπέρ ή εναντίον οποιασδήποτε κυβέρνησης.
Αυτή η πόλωση δεν βοηθά καθόλου στην οριοθέτηση μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού αλλά και στην εφαρμογή του.
