Του Θανάση Διαμαντόπουλου*
Τελικά τον είχαμε υποτιμήσει τον άνθρωπο! Κανείς δεν υποπτευόταν πως, εκτός από ξεχωριστές κυβερνητικές ικανότητες, αλλά και δυνατότητες αλλαγής της Ευρώπης σε χρόνο dt, διέθετε και τόση συνταγματική σοφία!
Αλλά, επειδή το θέμα του θεσμικού υποστρώματος της πολιτικής ζωής του τόπου, όπως αυτό προτείνεται από έναν πρωθυπουργό, είναι πολύ σοβαρό για να αντιμετωπίζεται με διάθεση διακωμώδησης, είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε σοβαρά τις πιο σημαντικές προτάσεις του…
Τι προτείνει;
1. Εκλογή ΠτΔ με ποικίλλοντα τρόπο: η άμεση εκλογή του ΠτΔ από τον λαό είναι συμφυής με την προεδρική δημοκρατία αμερικανικού ή κυπριακού τύπου, όπου δεν υπάρχει η «κοινοβουλευτική αρχή», δηλαδή εξάρτηση της –προεδρικής- κυβέρνησης από την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου. Εκεί μόνο ζητούμενο είναι η δημιουργία θεσμικών αντερεισμάτων σε μια εξουσία σταθερής διάρκειας, η οποία διασφαλίζει κυβερνητική σταθερότητα. (Το αν διασφαλίζει και κυβερνητική συνοχή είναι άλλο ζήτημα. Αν το κοινοβούλιο εκλέγεται με πλειοψηφικό σύστημα, όπως στις ΗΠΑ, και προκύψει αντίπαλη στον πρόεδρο κοινοβουλευτική πλειοψηφία, μπορούν να δημιουργηθούν προβλήματα ανάλογα με αυτά που αντιμετώπισε ο Ομπάμα με το Ομπάμακέαρ. Η αναλογική ανάδειξη της βουλής στην Κύπρο διευκολύνει, αντίθετα, το έργο της προεδρικής κυβέρνησης).
Η άμεση εκλογή του προέδρου από τον λαό είναι επίσης συμφυής με το ημιπροεδρικό σύστημα γαλλικού ή ρωσικού τύπου. Εδώ όμως μπορεί να προκύψει σύγκρουση δύο πολιτικών, πρωτίστως εξωτερικών. Το είδαμε στη Ρωσία με πρόεδρο Μεντβέντεφ και πρωθυπουργό Πούτιν. Όπως και στη Γαλλία με πρόεδρο Σιράκ και πρωθυπουργό Ζοσπέν. (Αυτά πριν οι Γάλλοι, με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2002, διασφαλίσουν το πολιτικά ομότροπο του προέδρου και του πρωθυπουργού, που είναι πλέον υποχρεωμένος να υπηρετεί την προεδρική πολιτική).
Στις κοινοβουλευτικές, όμως, δημοκρατίες η ύπαρξη λαοπρόβλητου προέδρου μπορεί να οδηγήσει σε διαρχία, πολιτικές συγκρούσεις και πολιτειακή κρίση. (Στη χώρα μας υποφέραμε από αντιπαραθέσεις πρωθυπουργών με βασιλείς, που είχαν διαφορετικές νομιμοποιητικές βάσεις. Σκεφθείτε και οι δύο ανώτατοι πολιτειακοί παράγοντες να έχουν την ίδια).
Σε κάθε περίπτωση, όμως, κάποια θεσμική ισορροπία σταδιακά θα δημιουργείτο μεταξύ άμεσα αναδεικνυόμενου ΠτΔ και πρωθυπουργού. Εδώ όμως υπάρχει ο τραγέλαφος της «μεταβλητής θεσμικής ισορροπίας», με πρόεδρο άλλοτε εκλεγόμενο από τον λαό και άλλοτε από το κοινοβούλιο. Επιπρόσθετα θα υπάρχει πολιτική αστάθεια με την προσέγγιση της προεδρικής εκλογής. Αν δε φτάσουμε να εκλεγεί από τον λαό ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης, αυτός λογικά θα διαλύσει και τη βουλή προς εναρμόνιση της σύνθεσής της με την πρόσφατη λαϊκή ετυμηγορία. Και αν όλες αυτές οι παρενέργειες υπήρχαν στην αρχική πρόταση του Σύριζα (εκλογή από τον λαό μετά από μικρό αριθμό ατελέσφορων ψηφοφοριών στο κοινοβούλιο, που είναι και της ΝΔ η –αφελής- πρόταση), καταλαβαίνει κανείς πώς θα λειτουργεί επί εξάμηνο μια δημοκρατία με …9 κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες πριν πάμε στον λαό…
2. Συνταγματική καθιέρωση της απλής αναλογικής: Τα «αναλογικά κοινοβούλια» στη χώρα μας –με εξαίρεση αυτά του 1946, λόγω Εμφυλίου, και του 1990- είχαν μέση ζωή περίπου 6 μηνών και οι «αναλογικές κυβερνήσεις» περίπου 4 μηνών. (Γιατί οι βουλές του 1926 και του 1950, που έζησαν περίπου ενάμισι χρόνο, όπως και η βουλή του 1932 που έζησε ελάχιστους μήνες, έδωσαν περισσότερες της μιας κυβερνήσεις). Φαντάζεται κανείς τι πολιτική «σταθερότητα» θα έχουμε και πόσο αυτή θα είναι «ελκυστική» για επενδύσεις και πόσο «ευεργετική» για την οικονομία…
3. Βουλευτές δύο το πολύ θητειών: (Το χουντικό Σύνταγμα του 1968 προέβλεπε, πολύ λογικότερα, έως τρεις συνεχόμενες θητείες). Σε συνδυασμό με τα προαναφερόμενα για την πάγια αναλογική, σημαίνει πως οι βουλευτές μας δεν θα μπορούν να αποκτήσουν καμία κοινοβουλευτική πείρα πέραν του έτους πάνω κάτω…
4. Δημοψηφισματική δημοκρατία: Αυτό σημαίνει αποδυνάμωση των αντιπροσωπευτικών θεσμών και ενδυνάμωση –πέραν της «πλατειοκρατίας»- καναλαρχών και ισχυρών ομάδων πίεσης που θα μπορούν να συγκεντρώνουν τις αναγκαίες υπογραφές για πρόκληση δημοψηφισμάτων λαϊκής πρωτοβουλίας (όπως σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ). Αυτό ισχύει περισσότερο για νόμους λαϊκής πρωτοβουλίας.
Ενώ, όμως, αυτά προτείνονται τι δεν εισηγούνται;
Δεν εισηγούνται συγκρότηση Συνταγματικού Δικαστηρίου και γενικώς μηχανισμού για προληπτική αδιαφιλονίκητη κρίση της συνταγματικότητας των νόμων, που θα διασφάλιζε νομική σταθερότητα και ασφάλεια οικονομικού περιβάλλοντος.
Δεν εισηγούνται μεταφορά της αρμοδιότητας για επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης από την κυβέρνηση στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της βουλής (με αυξημένη, άρα συναινετική, πλειοψηφία των μελών της), ώστε να σπάσει η όποια εξάρτηση της δικαστικής από την εκτελεστική εξουσία…
Και δεν εισηγούνται καταπολέμηση του αναπτυσσόμενου «κράτους των δικαστών», με αφαίρεση από τα δικαστήρια της άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής, την οποία τείνουν να οικειοποιηθούν υπέρ του, όπως λένε, σκληρού πυρήνα του κράτους και εις βάρος της αγοροδίαιτης κοινωνίας.
Αυτά με μια πολύ πρόχειρη ματιά.
Πώς, λοιπόν, να μην αποδώσει κανείς στον Τσίπρα την ουσία της φράσης του Τσόρτσιλ «συμπυκνώνει μια μεγάλη ποσότητα λέξεων σε μια ελάχιστη ποσότητα σκέψεων»;
*Στις 12 Νοεμβρίου, ώρα 18.00, στο Royal Olympic Hotel, ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος θα συζητήσει με τον πρώην πρόεδρο του ΟΤΕ Παναγή Βουρλούμη και τον καθηγητή Σπύρο Φλογαϊτη με γενικό θέμα «Συνταγματική αναθεώρηση και οικονομική ανάπτυξη».
