Του Τζώρτζη Κουρουτζή*
Τον Ιούλιο του 2015, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και η Ε.Ε προχώρησαν σε μία ιστορική στιγμή για την διεθνή κοινότητα. Πιο συγκεκριμένα, προέβησαν μαζί με το Ιράν στην σύναψη της συμφωνίας για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν. Η συμφωνία αυτή, που έλαβε μέρος στην Βιέννη, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι έχει χαρακτηριστεί με τον όρο «win – win», καθώς είναι στον ίδιο βαθμό κερδοφόρο και ικανοποιητική για όλες τις πλευρές. Με την συμφωνία αυτή, οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι το Ιράν δεν θα έχει την δυνατότητα να φέρει εις πέρας την δημιουργία ατομικής βόμβας, ενώ από την άλλη πλευρά η Τεχεράνη θα πάρει ως αντίτιμο την σταδιακή άρση των κυρώσεων που της έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ και ΕΕ.
Η σύναψη της συμφωνίας για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν αποτελεί ιστορική στιγμή για την διεθνή κοινότητα, καθώς έφερε πιο κοντά τις δύο πλευρές (Δύση και Ιράν) και δημιούργησε ένα θετικό κλίμα για συνεργασία και εμπιστοσύνη, έπειτα από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αντιπαραθέσεων και κυρώσεων.
Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας της Βιέννης για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν είναι:
Περιορισμός του Εμπλουτισμού Ουρανίου
Σκοπός είναι η εφαρμογή αυστηρών περιορισμών, έτσι ώστε το «Breakout», δηλαδή ο χρόνος που χρειάζεται για τον εμπλουτισμό ουρανίου για την κατασκευή ατομικής βόμβας, να εκτιμάται στο ένα έτος επί μία δεκαετία.
Περιορισμός Παραγωγής Πλουτωνίου
Σκοπός είναι η τροποποίηση του αντιδραστήρα βαρέως ύδατος του Αράκ, δηλαδή να μην έχει την δυνατότητα παραγωγής πυρηνικού καυσίμου για στρατιωτικούς σκοπούς.
Ενίσχυση των Επιθεωρήσεων
Η Τεχεράνη δεσμεύεται να επικυρώσει και να εφαρμόσει το πρωτόκολλο της ΙΑΕΑ (Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας) με σκοπό τις εις βάθος επιθεωρήσεις όσον αφορά την λειτουργία ιρανικών συσκευών φυγοκέντρησης για περίοδο είκοσι ετών από τη μία,αλλά και την παραγωγή συμπυκνωμένου ουρανίου (yellow cake) για περίοδο είκοσι πέντε ετών από την άλλη.
Άρση των Κυρώσεων
Θα ακολουθήσει η σταδιακή άρση των κυρώσεων τόσο στον οικονομικό τομέα όσο και στους τομείς ενέργειας και μεταφορών, που έχουν επιβληθεί στο Ιράν από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, καθώς και τον ΟΗΕ, εφόσον βέβαια έχουν εγκριθεί οι επαληθεύσεις της ΙΑΕΑ.
Εμπάργκο επί των Όπλων – Πυραυλικού Προγράμματος
Από την συμφωνία εξαιρούνται και διατηρούνται οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στο Ιράν όσον αφορά το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων αλλά και την προμήθεια επιθετικών οπλικών συστημάτων.
Διεθνείς αντιδράσεις
Ο αμερικανός πρόεδρος (εκείνη την περίοδο) Μπ. Ομπάμα, ο οποίος υποστήριξε την υλοποίηση της συμφωνίας, χαρακτήρισε με μεγάλο ενθουσιασμό την σύναψη της συμφωνίας της Βιέννης ως «μία μεγάλη ευκαιρία που δεν έπρεπε να πάει χαμένη». Οι ΗΠΑ και οι υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις κατάφεραν να φέρουν κοντά τις δύο πλευρές, που τις χώριζε για μεγάλο χρονικό διάστημα η αντιπαλότητα και η έλλειψη εμπιστοσύνης, «κόβοντας» τον δρόμο στο Ιράν δημιουργίας πυρηνικών όπλων και καθιστώντας πιο ασφαλείς τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο. Ο πρόεδρος Ομπάμα επεσήμανε πως η συμφωνία δεν επιλύει όλες τις διαφορές αλλά δίνει μία ώθηση στις προσπάθειες για την ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή? απείλησε, μάλιστα με άσκηση βέτο το Κογκρέσο σε κάθε προσπάθεια υπονόμευσης της συμφωνίας.
Επίσης, και άλλοι ξένοι ηγέτες εξέφρασαν την ικανοποίηση τους για την σύναψη της συμφωνίας για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν, όπως ο Πούτιν. Ο ίδιος δήλωσε πως με την συμφωνία ανοίγει ο δρόμος για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στη Μ. Ανατολή. Ο Τούρκος υπουργός οικονομικών αλλά και ο υπουργός Ενέργειας (Τανέρ Γιλντίζ) εξέφρασαν την ικανοποίηση τους, σχολιάζοντας πως θα ενισχυθούν οι επενδύσεις και διμερείς οικονομικές σχέσεις της χώρας τους με το Ιράν. Επιπρόσθετα, την ευχαρίστηση του εξέφρασε και ο σύμμαχος του Ιράν, ο σύριος πρόεδρος Άσαντ.
Όσον αφορά το Ιράν, ο πρόεδρος Ροχανί εξέφρασε την ευχαρίστηση του και την ικανοποίησή του για την συμφωνία, υπογραμμίζοντας ότι η συμφωνία της Βιέννης θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στον τομέα της συνεργασίας της χώρας του με τη Δύση, έπειτα από πολλά χρόνια κυρώσεων. Επίσης, ο ιρανός πρόεδρος επεσήμανε ότι το Ιράν θα τηρήσει όλες τις προϋποθέσεις της συμφωνίας με τον όρο ότι και οι υπόλοιπες δυνάμεις θα πράξουν το ίδιο. Παράλληλα, η συμφωνία θα εξαλείψει την κάθε καχυποψία για την χώρα, η οποία έχει κοινό όραμα με τις υπόλοιπες δυνάμεις την ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή της Μ. Ανατολής.
Αντίθετα, την δυσαρέσκεια τους εκδήλωσαν τόσο η Σ. Αραβία όσο και το Ισραήλ. Η Σ. Αραβία χαρακτήρισε την συμφωνία ως «κακή» και ότι θα δώσει την δυνατότητα στο Ιράν να εξαπλώσει το χάος στην περιοχή. Στην περίπτωση του Ισραήλ, ο πρόεδρος Νετενάχιου χαρακτήρισε την συμφωνία ως «μεγάλο λάθος ιστορικών διαστάσεων» και ότι θα ενισχύσει το Ιράν ώστε να αναπτύξει επιθετική και τρομοκρατική πολιτική στην περιοχή.
Η απομάκρυνση με υπογραφή Τραμπ
Σε αντίθεση με τις προθέσεις του Μπ. Ομπάμα, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντ. Τράμπ, προέβει σε μία σημαντική κίνηση όσον αφορά το μέλλον του Πυρηνικού Προγράμματος του Ιράν. Το 2018, ο πρόεδρος Τράμπ υπέγραψε διάταγμα, ανακοινώνοντας την αποχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία της Βιέννης, χαρακτηρίζοντας την ως «καταστροφική» για τα συμφέροντα και την ασφάλεια των ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Τράμπ υποστήριξε πως το Ιράν ποτέ δεν τήρησε τις υποχρεώσεις του και εξακολουθούσε να προμηθεύεται και να παράγει ουράνιο για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Σύμφωνα με τον Τράμπ, το Ιράν είναι υπαίτιο για την ενίσχυση και χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων (κάνοντας λόγο για Χεζμπολάχ, Χαμάς, Ταλιμπάν και Αλ-Κάιντα) αλλά και για την καταστροφή στρατιωτικών εγκαταστάσεων και τον θάνατο αμερικανών στρατιωτών.
Ο πρόεδρος Τράμπ κάνει λόγο για μία «κούρσα πυρηνικών» στη Μ. Ανατολή και, όπως ο ίδιος δήλωσε, «οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον «όμηρος» σε ένα πυρηνικό εκβιασμό. Δεν θα επιτρέψουμε σε ένα καθεστώς να έχει τα πιο θανατηφόρα όπλα».
Αντιδράσεις
Άμεσες ήταν οι αντιδράσεις στην κίνηση αυτή του προέδρου Τράμπ. Πιο συγκεκριμένα την απόφαση για την απομάκρυνση των ΗΠΑ από την συμφωνία, καλωσόρισαν με ευχαρίστηση τόσο το Ισραήλ όσο και η Σ. Αραβία, χαρακτηρίζοντας «θαρραλέα και σωστή» την απόφαση αυτή και την επιβολή νέων κυρώσεων στο Ιράν.
Αντίθετα, οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και η ΕΕ εκφράζουν τη λύπη τους για την απόφαση των ΗΠΑ και επεσήμαναν την σημασία της συμφωνίας για την ασφάλεια της Ευρώπης. Ανακοίνωσαν ότι θα στηρίξουν την συμφωνία καθώς θέλουν να ενεργήσουν σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, προστατεύοντας τόσο την ασφάλεια της όσο και τις δικές τους τις επενδύσεις.
Επιπρόσθετα, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε την απογοήτευση του για την απόφαση του αμερικανού προέδρου και υποστήριξε την υπονόμευση των ΗΠΑ στην διεθνή εμπιστοσύνη στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας. Δήλωσε, μάλιστα, ότι διατίθενται σε περαιτέρω συνεργασία με τους άλλους εταίρους της συμφωνίας.
Από την άλλη, άμεση ήταν και η αντίδραση του Ιράν. Ο ιρανός πρόεδρος Ροχανί χαρακτήρισε παράνομη την απόφαση του προέδρου Τραμπ να αποσυρθούν οι ΗΠΑ από το πυρηνικό πρόγραμμα, δηλώνοντας πως η απόφαση αυτή παραβιάζει διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες. Επιπρόσθετα, ο πρόεδρος Ροχανί ανακοίνωσε ότι το Ιράν θα παραμείνει στην πυρηνική συμφωνία και παρακίνησε τους υπόλοιπους εταίρους (Ρωσία, Κίνα, ΕΕ) να μην ακολουθήσουν το παράδειγμα των ΗΠΑ και να στηρίξουν την συμφωνία, καθώς, όπως ο ίδιος ο ιρανός πρόεδρος δήλωσε, «η κατάρρευση της συμφωνίας δεν είναι προς το συμφέρον ούτε της περιοχής ούτε του κόσμου».
Πρόσφατες εξελίξεις
Μετά και την απόφαση του προέδρου Τράμπ ν΄ αποχωρήσουν οι ΗΠΑ από το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν, οι σχέσεις των δύο κρατών (ΗΠΑ -Ιράν) οξύνθηκαν περισσότερο. Δόθηκε μία νέα πνοή στα γεωπολιτικά σχέδια της περιοχής και έχουν περάσει σε εκτόξευση κατηγοριών αλλά και σε στρατιωτική παρουσία, κυρίως κοντά στο στενό του Ορμούζ.
Από την μία, το τελευταίο διάστημα το Ιράν προχώρησε στη κατάληψη ενός βρετανικού πετρελαιοφόρου από τους φρουρούς της Επανάστασης (επίλεκτης ομάδας των στρατιωτικών ιρανικών δυνάμεων). Ο ιρανός ΥΠΕΞ Ζαρίφ ανακοίνωσε ότι το τάνκερ παραβίασε τους διεθνείς νόμους της ναυσιπλοΐας. Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε ως απάντηση μετά την σύλληψη ενός ιρανικού τάνκερ στο Γιβραλτάρ από τις βρετανικές δυνάμεις, με την κατηγορία ότι μετέφερε παράνομα πετρέλαιο στη Συρία. Στην συνέχεια, το Ιράν προχώρησε στην κατάληψη και δεύτερου βρετανικού τάνκερ, το οποίο και συνέχισε την πορεία του με προειδοποιήσεις. Ο αμερικανός πρόεδρος Τράμπ γρήγορα κλήθηκε και απάντησε σ΄ αυτές τις κινήσεις, ότι δηλαδή οι ΗΠΑ θα βοηθήσουν την Βρετανία και όλους τους εταίρους της για την κάλυψη της ασφάλειας και της σταθεροποίησης της περιοχής.
Ως συνέχεια αυτών των προκλήσεων, πολύ πρόσφατα έλαβαν μέρος εκρήξεις σε δύο πετρελαιοφόρα κοντά στο στενό του Ορμούζ. Αν και δεν υπήρχαν πολλές πληροφορίες, οι ΗΠΑ γρήγορα έστρεψαν την ευθύνη στο Ιράν και στους Φρουρούς της Επανάστασης, κάτι το οποίο σαφώς και το Ιράν αρνήθηκε.
Πιο πρόσφατα, το Ιράν προχώρησε στην κατάρριψη ενός αμερικάνικου μη- επανδρωμένου αεροσκάφους. Ο αμερικανός πρόεδρος Τράμπ, όπως δήλωσε, ήταν έτοιμος να αντιδράσει με ένοπλα αντίποινα, αλλά το απέρριψε τελευταία στιγμή προκειμένου να μη χαθούν ανθρώπινες ζωές.
Φαίνεται ότι οι νέες προκλήσεις δίνουν νέα ώθηση στην όξυνση των σχέσεων των δύο πλευρών (ΗΠΑ – Ιράν) καθώς και νέα πτυχή στην γεωστρατηγική σκακιέρα της περιοχής. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να επιρρίπτουν τις ευθύνες για αποσταθεροποίηση στο Ιράν και προχωράνε στην αυστηρή επιβολή κυρώσεων τόσο στο Ιράν όσο και στον ίδιο τον ιρανό ΥΠΕΞ Ζαρίφ, ο οποίος τελευταίως αρνήθηκε την πρόσκληση στον Λευκό Οίκο. Οι ΗΠΑ ασκούν πλέον την πολιτική της «μέγιστης πίεσης» στο Ιράν και καλούν όλους τους εταίρους να λάβουν μέρος. Μέχρι τώρα έχει κληθεί σε απάντηση του αμερικάνικου αιτήματος μόνο η Βρετανία, έπειτα και από τις τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά τα βρετανικά τάνκερ. Όσο για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις, έχουν εκφράσει την ανησυχία τους αλλά δεν θέλουν να ταυτίσουν την πολιτική τους με την αμερικάνικη πολιτική της «μέγιστης πίεσης», καθώς επιθυμούν την συνέχεια της λειτουργίας του Πυρηνικού Προγράμματος του Ιράν και την αποτροπή της κλιμάκωσης της αποσταθεροποίησης της περιοχής.
Από την άλλη, το Ιράν, όπως δήλωσε τόσο ο ιρανός πρόεδρος Ροχανί όσο και ο ιρανός ΥΠΕΞ Ζαρίφ, είναι διατεθειμένο να συνεχίσει την τήρηση της συμφωνίας παρά την εγκατάλειψη των ΗΠΑ, στέλνοντας μήνυμα πως δεν θα «χαμηλώσει ξανά τα μάτια» και θα προστατεύει τα συμφέροντα του. Η Τεχεράνη γνωρίζει πολύ καλά πως με την επιβολή των νέων κυρώσεων η οικονομία τους θα βυθίζεται ολοένα και περισσότερο. Έτσι, εκφράστηκαν οι προθέσεις προς τους ευρωπαίους εταίρους, πως όσο δεν βρίσκουν μία λύση να παρακάμψουν τις ΗΠΑ τόσο δεν θα τηρεί τις υποχρεώσεις της. Όπως και έπραξε ήδη, με την αύξηση του ορίου παραγωγής ουρανίου (από 3,67 όπου βρισκόταν).
Ισραήλ
Οι σχέσεις των κρατών (Ισραήλ – Ιράν) θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε με μεγάλη εχθρότητα και αντιπαλότητα, με πολλές φορές να έρχονται σε ποικίλες αντιπαραθέσεις. Το Ιράν έχει προωθήσει μέσω θρησκευτικών και ιδεολογικών αντιλήψεων το μίσος κατά του Ισραήλ και την ανάγκη της καταστροφής του. Ενώ για το Ισραήλ, το Ιράν αποτελεί έναν μεγάλο κίνδυνο (αντίπαλο) στην περιοχή της Μ. Ανατολής. Και βρίσκεται συνεχώς στην ανάγκη (το Ισραήλ) να είναι προετοιμασμένη τόσο αμυντικά όσο και επιθετικά, σε περίπτωση που χρειαστεί, για τον κίνδυνο του Ιράν. Ιδίως τώρα, όπως υποστηρίζει το Ισραήλ, ανάπτυξης από την πλευρά του Ιράν πυρηνικών όπλων. Όσον αφορά το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν που υπογράφτηκε το 2015, το Ισραήλ πολύ γρήγορα εκφράστηκε με δυσαρέσκεια και όπως χαρακτήρισε ο ισραηλινός πρόεδρος Νετενάχιου, «η συμφωνία αυτή αποτελεί μεγάλο ιστορικό λάθος». Το Ισραήλ εξέφρασε τις ανησυχίες του για την λειτουργία και την διατήρηση του Πυρηνικού Προγράμματος και υποστήριξε πως ότι συμφωνήθηκε δεν έχει καμία ανησυχία. Και πως δεν πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη προς το Ιράν, το οποίο και θα συνεχίσει να παράγει εμπλουτισμένο ουράνιο με σκοπό την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Για το Ισραήλ, το Ιράν αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους αντιπάλους και κινδύνους στην περιοχή. Και είναι πεπεισμένο, πως το Ιράν θα αναπτύξει και θα χρησιμοποιήσει πυρηνικούς πυραύλους εναντίων του Ισραήλ.
Το 2015 και έπειτα μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν, το Ισραήλ χαιρέτισε με μεγάλο ενθουσιασμό την κίνηση αυτή του αμερικανού Προέδρου Τράμπ. Υποστήριξε πως επιτέλους ανατράπηκε η εσφαλμένη εμπιστοσύνη προς το Ιράν και πως οι ευρωπαϊκές κινήσεις για να κρατήσουν ζωντανή την συμφωνία είναι μάταιες και πως θα ναι πολύ αργά για την Ευρώπη να καταλάβει το λάθος της. Επίσης το Ισραήλ εξέφρασε την ευχαρίστηση του για τις αμερικάνικες κινήσεις τόσο για την αποχώρηση τους από την συμφωνία όσο και για την εντολή να πλεύσει το αεροπλανοφόρο Αβράαμ Λίνκολν κοντά στο περσικό κόλπο. Με την τελευταία αυτή κίνηση, το Ισραήλ υποστήριξε, ότι οι ΗΠΑ έστειλαν ένα ηχηρό μήνυμα στην κυβέρνηση της Τεχεράνης, ότι υπάρχει και άλλη δίοδος από αυτήν των διαπραγματεύσεων. Βέβαια, το Ισραήλ ενίσχυσε την θέση του, λέγοντας πως ακόμη και να μην προχωρήσει στρατιωτικά οι ΗΠΑ, είναι διατεθειμένο το ίδιο το Ισραήλ να απαντήσει ένοπλα εναντίων των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και να τα καταστρέψουν και να εξαλείψουν κάθε κίνδυνο. Όπως άλλωστε έκαναν και στο παρελθόν με μεγάλη επιτυχία τόσο στο Ιράκ (1981) όσο και στη Συρία (2007).
Ελλάδα
Όσον αφορά την Ελλάδα, μπορούμε να πούμε πως οι σχέσεις της με το Ιράν είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμένες. Πέρα από κάποιες συμφωνίες συνεργασίας στους τομείς των αερομεταφορών και του εμπορίου. Ότι έχει να κάνει με τις πιο σύγχρονες του σχέσεις, κυρίως όσον αφορά την ασφάλεια, την σταθεροποίηση και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η Ελλάδα δρα σαφώς ως μέλος- κράτος τόσο του ΟΗΕ όσο και της Ε.Ε, ακολουθώντας την ευρωπαϊκή- δυτική πολιτική. Η Ελλάδα, βεβαίως, επιθυμεί την σταθεροποίηση της περιοχής και την διατήρηση της ασφάλειας, καθώς ζητά από το Ιράν την ειρηνική και μόνο χρήση της πυρηνικής ενέργειας και τίποτα περισσότερο.
Η επόμενη μέρα για το Ιράν
Το Ιράν παραμένει στο επίκεντρο θεμάτων της διεθνούς κοινότητας. Έχει δοθεί έμφαση στα ιρανικά προβλήματα, όπως η αναποτελεσματικότητα της συμφωνίας του Πυρηνικού Προγράμματος του Ιράν (έπειτα από την απομάκρυνση των ΗΠΑ), οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ και καταρρακώνουν την ιρανική οικονομία, η κλιμάκωση της απειλής πολέμου στο περσικό Κόλπο και γενικότερα η θέση και ο ρόλος του Ιράν στην περιοχή. Έπειτα και από την απομάκρυνση των ΗΠΑ, το Πυρηνικό Πρόγραμμα έχει αρχίσει να αλλοιώνεται και να μην αποδίδει το αποτέλεσμα που επιθυμείται. Όλο αυτό έχει αναστατώσει τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα και Ε.Ε) οι οποίες προσπαθούν να αποκλίνουν από την αμερικάνικη πολιτική και να διασώσουν το Πρόγραμμα.
Αρκετοί πολιτικοί αναλυτές έχουν υποστηρίξει την ύπαρξη δύο πιθανών σεναρίων για την τύχη του Πυρηνικού Προγράμματος του Ιράν. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι σιγά σιγά η συμφωνία φτάνει στο τέλος της, ενώ κάποιοι, από την άλλη, τονίζουν ότι υπάρχει ακόμη ευκαιρία διάσωσης, την οποία οφείλουν να αδράξουν όλοι οι εταίροι. Πρόσφατα, το Ιράν έδωσε το περιθώριο 60 ημερών στην Ε.Ε (ένα μέσο πίεσης του Ιράν για την διάσωση του Προγράμματος και των συμφερόντων του) να καταφέρει να παρακάμψει την πολιτική και τις κυρώσεις των ΗΠΑ, ώστε να μπορέσουν να βοηθήσουν στην συνέχιση λειτουργίας του Προγράμματος και στην στήριξη εξαγωγής ιρανικού πετρελαίου μέσα από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης και ανταλλαγής με το Ιράν (INSTEX - Instrument in Support of Trade Exchanges).
Έτσι, έχει ξεκινήσει ένας αγώνας δρόμου για το αν οι ευρωπαϊκές προσπάθειες για την διάσωση του Προγράμματος και η λειτουργία του μηχανισμού στήριξης (INSTEX) μπορούν να φτάσουν σε έναν ικανοποιητικό βαθμό επιτυχίας. Αυτό ίσως, βέβαια να φαντάζει δύσκολο, καθώς οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν είναι διατεθειμένες να παρακάμψουν τις κυρώσεις που θα επιβληθούν στο Ιράν.
Το Ιράν προσπαθεί να προβλέψει την κάθε κίνηση των εταίρων, προετοιμάζοντας την επόμενη του κίνηση. Πιο συγκεκριμένα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όσον αφορά το μέλλον του Ιράν υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια. Το πρώτο είναι να παραμείνει στην συμφωνία του Πυρηνικού Προγράμματος (όπως συμβουλεύει η Ρωσία να κάνει), καθώς κάθε αντίθετη κίνηση θα έχει μεγάλο πολιτικό αντίκτυπο για το ίδιο το Ιράν. Από την άλλη, το δεύτερο σενάριο προβλέπει το Ιράν ν΄ αποχωρεί από το Πρόγραμμα και να προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, το Ιράν, καθώς έχει αποποιηθεί τις υποχρεώσεις του από το Πρόγραμμα (και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας), απομονώνεται από τον υπόλοιπο κόσμο μέσω των κυρώσεων που επιβαρύνεται, με την εποπτεία του ΟΗΕ. Επιπρόσθετα, η καλύτερη οδός που θ ακολουθήσει το Ιράν είναι (μετά την αποχώρηση του από την συμφωνία) να εγκαθιδρύσει ένα κλίμα διαπραγματεύσεων για βέλτιστη συνεργασία με τους υπόλοιπους εταίρους και ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ (ελπίζοντας ταυτοχρόνως σε μία νίκη των Δημοκρατικών στις επόμενες εκλογές του 2020). Από την άλλη, στην χειρότερη περίπτωση, ακολουθεί η εναέρια επίθεση με πυραύλους στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν από τις ΗΠΑ αλλά και, πολύ πιθανόν, από το Ισραήλ.
Επομένως, για το Ιράν αυτή την στιγμή η πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει (με αποτέλεσμα να αποφύγει την απομόνωση και την άβυσσο όπου θα πέσει με τις διεθνείς κυρώσεις) είναι ο δρόμος των διαπραγματεύσεων. Η πολεμική σύρραξη ούτε είναι επιθυμητή από το ίδιο το Ιράν ούτε συμφέρει καμία πλευρά, τόσο το Ιράν όσο και τις ΗΠΑ.
Γενική αποτίμηση
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν μία σημαντική επιτυχία και αποτέλεσε μεγάλη ευκαιρία προώθησης των σχέσεων συνεργασίας και εμπιστοσύνης με το Ιράν. Μέσω της συμφωνίας αυτής, κέρδιζαν όλα τα μέρη, καθώς από την μία θα έπαιρνε μέρος η σταδιακή άρση των κυρώσεων για το Ιράν (κάτι το οποίο και θα βοηθούσε στην ανάπτυξη της οικονομίας του) και από την άλλη τα υπόλοιπα κράτη, και κυρίως η Δύση, θα είχαν την εποπτεία της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας του Ιράν, η οποία και θα χρησιμοποιούνταν για ειρηνικούς και μόνο σκοπούς. Έτσι, θα ενισχύονταν οι προσπάθειες για την εγκαθίδρυση της ασφάλειας και της σταθεροποίησης στην περιοχή και στον υπόλοιπο κόσμο. Όμως, όλα αυτά άλλαξαν με την αποχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία, γεγονός που οδήγησε σε μία αναζωπύρωση τόσο της αποσταθεροποίησης της περιοχής όσο και της αντιπαλότητας του Ιράν με τις ΗΠΑ. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι δόθηκαν νέες πτυχές στην γεωστρατηγική πολιτική σκακιέρα και ακολούθησαν νέες προκλήσεις, που απέκτησαν μάλιστα και ένοπλο χαρακτήρα.
Θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε την συνέχεια των προκλήσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν. Η έκβαση του αποτελέσματος θα έρθει μέσω διπλωματικών οδών ή ένοπλης σύρραξης; Άραγε;
*Ο κ. Τζώρτζης Κουρουτζής είναι πτυχιούχος του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών με Κατεύθυνση: Διεθνείς Σχέσεις και Οργανισμοί του Πανεπιστημίου Αιγαίου και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Διακυβέρνηση, Ασφάλεια και Ανάπτυξη στη Μεσόγειο, επίσης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
