Τελικά, αν το καλοσκεφτεί κανείς, ως λαός δείχνουμε τεράστια φυσική και ψυχολογική αντοχή. Πανδημία, οικονομική κρίση, τουρκικές προκλήσεις, μεταναστευτικό, όλα μαζί έχουν πέσει στο κεφάλι μας. Αν θυμηθούμε πως ήμασταν και πως νιώθαμε πριν μια εικοσαετία, μένουμε κατάπληκτοι. Τότε είχαμε όλα τα καλά του Θεού κι ήμασταν δυσαρεστημένοι, κουρασμένοι, αγαναχτισμένοι, ανικανοποίητοι. Τώρα μας έρχεται η μια κατραπακιά πίσω απ’ την άλλη και δείχνουμε μια στωικότητα που δεν έχει προηγούμενο.
Αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζουν οι λαοί; Δεν ξέρω γενικώς, εμείς όμως ολοφάνερα έχουμε αλλάξει. Θα πείτε πως ούτε για τον κορονοϊό φταίμε εμείς ως Έλληνες, ούτε για την οικονομική καταβύθιση λόγω πανδημίας μπορούμε να κατηγορήσουμε κάποιον δικό μας, ούτε για την τρέλα του Ερντογάν έχει νόημα να κατηγορηθούμε αναμεταξύ μας. Όλα εξωγενή και αναπάντεχα είναι, τι νόημα έχει να βρίζουμε, να κλαίμε ή να βγούμε στους δρόμους και να τα σπάμε, όπως κάναμε άλλες εποχές;
Συμφωνώ, αλλά πάλι οι άνθρωποι και οι λαοί δεν δρουν πάντα ορθολογικά. Ίσα-ίσα που η προαιώνια εύκολη αντίδραση του ανθρώπινου γένους σε δυσκολίες, είναι η ανακάλυψη ενός αποδιοπομπαίου τράγου. Του φορτώνουμε όλες τις ευθύνες για ότι μας συμβαίνει, τον εξορίζουμε και στην έρημο για να ψοφήσει και επιστρέφουμε σπίτια μας σίγουροι ότι βρήκαμε το μαντζούνι της σωτηρίας μας. Τώρα παραδόξως, δεν το χουμε κάνει ακόμα και –ακόμα πιο παραδόξως- δεν διακρίνω σημάδια ότι σκοπεύουμε να λειτουργήσουμε έτσι στο εγγύς μέλλον.
Ενδεχομένως να φταίει το γεγονός ότι μέσα στην οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2010, στείλαμε κοπάδια αποδιοπομπαίων τράγων στην έρημο δίχως να δούμε προκοπή απ’ αυτό. Κάτι μάθαμε συνεπώς εκείνα τα σημαδιακά και χτικιασμένα χρόνια. Και δεν εννοώ ότι μάθαμε να κάνουμε υπομονή, αλλά να επιλέγουμε την προσωπική και συλλογική μας στάση με ορθολογικά κριτήρια. Θα μου πείτε ότι υπάρχουν και οι ψεκασμένοι που λένε όποια τρέλα τους κατέβει, όμως είναι μια κραυγαλέα μειοψηφία.
Υπάρχει και ο Τσίπρας που λέει πολιτικό απατεώνα τον Μητσοτάκη, επειδή υποσχέθηκε ανάπτυξη κι «έφερε» ύφεση. Σαν κάποιος να έχει υποσχεθεί ήρεμη ζωή στην γειτονιά και να κηρυχθεί απατεώνας επειδή ήρθε ένας κομήτης κι έπεσε στο κέντρο της. Αλλά ποιος δίνει πια σημασία και στον Τσίπρα; Ούτε καν οι δικοί του. Η λαϊκή στωικότητα απέναντι στα πολλαπλά μέτωπα που ανοίγονται είναι η καλύτερη απάντηση σ’ όλους αυτούς.
Το θέμα όμως είναι, αυτή η στωικότητα να λειτουργήσει σήμερα ως εθνικό αμυντικό μέτωπο απέναντι σε υγειονομικούς, οικονομικούς και εθνικούς κινδύνους, αλλά παράλληλα κάποια στιγμή να μεταβληθεί σε έκρηξη συλλογικής δημιουργικότητας. Πόσους μήνες –διάολε- θα κρατήσει ακόμα το ελληνοτουρκικό και η έξαρση της πανδημίας; Και πόσες ακόμα φορές θα καεί η Μόρια; Μετά δεν θα ‘ρθει κάτι άλλο; Δεν θα επανέλθει η κανονικότητα μας, όσο αλλαγμένη κι αν θα ναι αυτή σε σύγκριση με το παρελθόν;
Αυτό το στοίχημα μπορούμε να το κερδίσουμε τότε ή αποσταμένοι από την προσπάθεια θα ξαπλώσουμε δίπλα στις ράγες και θ’ αφήσουμε το τρένο να περάσει δίχως να το καβαλήσουμε; Θεωρητικολογίες, θα πείτε. Καθόλου. Προνοητικότητα την λέω εγώ. Για να μην βρεθούμε να λέμε τα ίδια πράγματα και μετά από δυο τρία χρόνια.
