Της Ελεάνας Χουτέα
Με αφορμή τα όσα διαδραματίζονται πολιτικά στον γεωγραφικό χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου φαίνεται πως η γεωπολιτική καθορίζει τα εθνικά συμφέροντα, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις είναι συνυφασμένα με οικονομικούς όρους.
Για να γίνει κατανοητό τι εστί «γεωπολιτική» και «γεωοικονομία» αρκεί να διαβάσουμε τον ορισμό που έδωσε ο κ. Πλατιάς, ο οποίος προσδιορίζει τη γεωοικονομία ως «εκείνο το κομμάτι της επιστήμης, το οποίο μελετά τα γεωοικονομικά δεδομένα μιας γεωγραφικής περιοχής, τα οποία σχετίζονται με τις οικονομικές δραστηριότητες ως προς το γεωγραφικό περιβάλλον με σκοπό την αξιοποίησή τους».
Όσον αφορά την Ελλάδα, η γεωγραφική της θέση κάθε άλλο παρά γεωπολιτικά ασήμαντη είναι. Η Ελλάδα βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σημείο της ανατολικής Μεσογείου, μιας και η στρατηγική της θέση αποτελεί κόμβο ανάμεσα στη νοτιοανατολική Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Χάρη σε αυτή τη θέση, η Ελλάδα αποτελούσε ανέκαθεν πόλο έλξης και ενδιαφέροντος από της ισχυρές δυνάμεις της ιστορίας. Το ενδιαφέρον αυτό ενισχύεται και από τα σημαντικά ενεργειακά ευρήματα της ευρύτερης περιοχής, για τα οποία δημιουργούνται ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα τα ελέγχει και τι μέρος από αυτά θα λάβει.
Από την πλευρά των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας το ενδιαφέρον είναι έκδηλο. Οι ΗΠΑ, έχοντας πάντα την Αθήνα στην ατζέντα των γεωπολιτικών τους επιδιώξεων και της άσκησης επιρροής, επιθυμούν να αναχαιτίσουν τις επεκτατικές βλέψεις της Ρωσίας. Μία μέθοδος είναι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και ειδικά τα τελευταία χρόνια, καθώς η αύξηση του μουσουλμανικού στοιχείου στα Δυτικά Βαλκάνια ενισχύει τις ανησυχίες των ΗΠΑ σχηματισμού επιρροής από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι τη Βουλγαρία μέσω της Τουρκίας.
Κατ' αντιστοιχία η Ρωσία επιθυμεί να αυξήσει την επιρροή της στην Ελλάδα, μέσω των φιλικών σχέσεων, για να ανακόψει την αύξηση επιρροής της Washington στην περιοχή των Βαλκανίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης, βάσει του οποίου η Μόσχα ενισχύει την προώθηση ρωσικών πηγών ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο η Ρωσία εξαπλώνεται ενεργειακά όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σχεδόν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ρωσία, επομένως, χρησιμοποιεί την ενέργεια ως σημαντικό μέσο πίεσης, προκειμένου να αποκτήσει ξανά την ισχύ που είχε προ της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης.
Στην παρούσα χρονική περίοδο η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη με τις εξής προκλήσεις:
Πρωτίστως έρχεται αντιμέτωπη με την Τουρκία, η οποία είναι όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί, καθώς αλλάζει ο συσχετισμός των δυνάμεων μέσω της αύξησης της διπλωματικής και στρατιωτικής ισχύς έναντι της Ελλάδας. Η Τουρκία, στον απόηχο των πρόσφατων γεγονότων, φαίνεται πως χρησιμοποιεί πλειάδα μέσων προκειμένου να αποκτήσει εντονότερη παρουσία στην περιοχή της Μεσογείου, με κυρίαρχο μέσο απειλής τόσο για την Ελλάδα όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη τις προσφυγικές ροές.
Στη συνέχεια η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τη θέση της στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και να ενισχύσει τον περιφερειακό της ρόλο ώστε να θεωρηθεί ως φορέας σταθερότητας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό θα το καταφέρει μέσω σωστών στρατηγικών κινήσεων όσον αφορά τα ενεργειακά κοιτάσματα αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Το «ξαναμοίρασμα» στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δημιουργεί ευκαιρίες για εντονότερη παρουσία σε οικονομικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο σε Ελλάδα και Κύπρο, αφού αποτελούν ιδιαιτέρως σημαντικά κομμάτια του ενεργειακού παζλ στην περιοχή.
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας είναι αυτή που μπορεί να δώσει νέα ώθηση και ευκαιρίες στην ελληνική οικονομία μέσα από την προσέλκυση νέων επενδύσεων και στρατηγικών κεφαλαίων και επενδυτών σε κομβικούς τομείς ανάπτυξης, όπως είναι τα λιμάνια, τα αεροδρόμια της χώρας και κυρίως επενδύσεις που αφορούν τον τομέα της ενέργειας, όπως για παράδειγμα είναι ο αγωγός φυσικού αερίου TAP. Κατόπιν όλων αυτών, η Ελλάδα οφείλει να συνεχίσει τις πρωτοβουλίες που θα την καταστήσουν σημαντική δύναμη στην περιοχή.
*Χουτέα Ελεάνα, ΜΑ “Global Risks and Analytics”
