Του Ευστάθιου Καρπούζη*
Το Crowdfunding (συμμετοχική χρηματοδότηση) αποτελεί ένα εναλλακτικό εργαλείο χρηματοδότησης επιχειρήσεων όπου οι επιχειρήσεις στρέφονται στο ευρύ κοινό προκειμένου να αντλήσουν μικρά ποσά από πολλούς χρηματοδότες. Το Crowdfunding αναπτύσσεται ραγδαία στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια με τις μεγαλύτερες χώρες να δημιουργούν ή να τροποποιούν νόμους για να συμπεριλάβουν την περίπτωση του Crowdfunding (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία κτλ). Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ευρώπη κατά την περίοδο 2013-2015 οι συναλλαγές μέσω Crowdfunding αυξήθηκαν κατά 382% (2013: 1,127 δις €, 2015: 5,421 δισ. ).
Η Κομισιόν αντιλαμβανόμενη την ταχύτατη ανάπτυξη του Crowdfunding στην Ευρώπη σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ζήτηση εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησης εκ μέρους των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, προχωρά στη δημιουργία ευρωπαϊκού πλαισίου για το Crowdfunding. Η πρόταση νόμου δημοσιεύθηκε στις 8 Μαρτίου και σηματοδοτεί την απελευθέρωση του Crowdfunding στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τι ισχύει μέχρι σήμερα
Μέχρι σήμερα το Crowdfunding παραμένει σε εθνικό επίπεδο. Οι εθνικές νομοθεσίες των κρατών-μελών έχουν δημιουργηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς όντας μη ελκυστικές για διεθνείς συναλλαγές. Οι πλατφόρμες που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν εκτός συνόρων θα πρέπει να υιοθετήσουν την εθνική νομοθεσία της εκάστοτε χώρας. Η διαδικασία είναι χρονοβόρα και με ιδιαίτερα υψηλό κόστος γι'αυτό άλλωστε είναι περιορισμένος ο αριθμός των πλατφορμών που δραστηριοποιούνται διεθνώς.
Στην Ελλάδα θεσπίστηκε νομοθεσία για επενδύσεις μέσω συμμετοχικής χρηματοδότησης (investment-based crowdfunding, Ν. 4416/2015) ενώ δεν υπάρχει σχετική νομοθεσία για το δανεισμό μέσω συμμετοχικής χρηματοδότησης (lending-based crowdfunding).
Για το investment-based crowdfunding προβλέπονται τα κάτωθι οικονομικά όρια:
- Επενδυτής: 5.000 € ή 10% μ.ο. φορολ. δηλώσεων τελευταίας τριετίας ανά project ή 30.000 € ανά έτος
- Project: 500.000 € ανά project το χρόνο
Παρά το γεγονός ότι η νομοθεσία έχει τεθεί σε ισχύ εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο (Σεπτέμβριος '16), τα projects που ζητούν χρηματοδότηση από το ευρύ κοινό δίδοντας ως αντάλλαγμα μετοχές, είναι μηδαμινά.
Πρόταση νόμου από την Κομισιόν
Η πρόταση της Κομισιόν δεν έρχεται σε σύγκρουση ούτε υποκαθιστά τις εθνικές νομοθεσίες. Η πρόταση νόμου δίνει απάντηση στο ερώτημα των Ευρωπαίων πολιτών: «Μπορεί ένας Έλληνας να επενδύσει σε project ενός Δανού που “ανεβαίνει” σε πλατφόρμα της Γαλλίας;». Μέχρι σήμερα αυτό το εγχείρημα φάνταζε εξαιρετικά δύσκολο για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και κυρίως για τους δημιουργούς των projects.
Σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν θα δίνεται η δυνατότητα στις πλατφόρμες Crowdfunding να αποκτήσουν άδεια παροχής υπηρεσιών σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η άδεια θα χορηγείται από το European Securities and Markets Authority (ESMA) και θα έχει ισχύ τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι πλατφόρμες που θα επιλέξουν τη νέα ευρωπαϊκή άδεια, δεν θα χρειάζεται να αποκτήσουν και την άδεια που προβλέπει η εθνική νομοθεσία της εκάστοτε χώρας στην οποία δραστηριοποιούνται. Επιπλέον, οι πλατφόρμες που διαθέτουν άδεια σε εθνικό επίπεδο θα μπορούν να προβούν σε αναβάθμιση στη νέα ευρωπαική άδεια.
Στην προτεινόμενη νομοθεσία περιλαμβάνονται τόσο το investment-based όσο και το lending-based crowdfunding με το σκεπτικό ότι και οι δύο τύποι crowdfunding αποτελούν ελκυστικές και συγκρίσιμες εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις.
Η πρόταση νόμου λαμβάνει σοβαρά υπόψη την προστασία των επενδυτών. Υπό αυτό το πρίσμα θέτει ως ανώτατο όριο προσφοράς μέσω Crowdfunding το ποσό του 1.000.000 € (διπλάσιο ποσό σε σχέση με το αντίστοιχο ελληνικό όριο) ενώ οι επενδύσεις σε projects ανά επενδυτή δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το 10% του συνολικού καθαρού εισοδήματος του. Επιπλέον, υποχρεώνει τις πλατφόρμες σε μία σειρά από ενέργειες:
- Εφαρμογή πολιτικής παροχής υπηρεσιών που να εξασφαλίζει ότι τα projects είναι επιλεγμένα με επαγγελματικό, δίκαιο και διαφανή τρόπο.
- Οι πλατφόρμες δεν επιτρέπεται να δίνουν ή να παίρνουν ανταμοιβές, εκπτώσεις ή άλλου είδους οφέλη ώστε να κατευθύνουν τους επενδυτές προς ένα συγκεκριμένο project ή πλατφόρμα.
- Για την διαχείριση κινδύνων και την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, θα πρέπει να διατίθενται μηχανισμοί διακυβέρνησης που να διασφαλίζουν αποτελεσματική και συνετή διαχείριση καθώς επίσης και μηχανισμό για την διαχείριση παραπόνων από τους πελάτες. Τα στελέχη των πλατφορμών θα πρέπει να διαθέτουν επαρκείς γνώσεις και αντίστοιχη εμπειρία.
- Υποχρεούνται να λειτουργούν ως ουδέτεροι ενδιάμεσοι μεταξύ των επενδυτών και των δημιουργών των projects και δεν επιτρέπεται να χρηματοδοτούν projects που φιλοξενούνται στην πλατφόρμα τους.
- Οι πλατφόρμες θα πρέπει να ενημερώνουν με σαφή και κατανοητό τρόπο τους επενδυτές για τους κινδύνους που ενέχουν οι επενδύσεις μέσω Crowdfunding. Συγκεκριμένα, για τους νέους επενδυτές καλούνται να διενεργούν τεστ που να αποδεικνύουν την γνώση τους σχετικά με την επένδυση τους. Σε περίπτωση αποτυχίας, οι πλατφόρμες οφείλουν να ενημερώσουν τους νέους επενδυτές ότι η επένδυση μέσω Crowdfunding είναι ακατάλληλη για αυτούς.
- Ο δημιουργός του project θα υποχρεούται να παρουσιάσει ένα ενημερωτικό δελτίο προς τους επενδυτές παρουσίαζοντας την επιχείρηση του και ταυτόχρονα να προειδοποιήσει τους επενδυτές για τους κινδύνους που ενέχει η επένδυση τους.
Για το lending-based Crowdfunding, για τη διευκόλυνση χορήγησης δανείων θα δίνεται η δυνατότητα στις πλατφόρμες να παρουσιάζουν τα projects στους πελάτες τους καθώς και να εκτιμούν την πιστοληπτική ικανότητα των δημιουργών των projects (rating).
Για το investment-based Crowdfunding, θα δίνεται η δυνατότητα μεταβίβασης των χρεογράφων (transferable securities) ώστε οι επενδυτές να έχουν τη δυνατότητα να ρευστοποιήσουν την επένδυση τους όποτε το επιθυμούν.
Η πρόταση νόμου για την Ελλάδα
Η πρόταση νόμου της Κομισιόν δημιουργεί ένα εξαιρετικά θετικό περιβάλλον για το Crowdfunding στην Ελλάδα. Στην περίπτωση που η πρόταση νόμου υιοθετηθεί ως έχει, οι ελληνικές επιχειρήσεις θα έχουν πολλαπλά οφέλη. Θα δίνεται η δυνατότητα να αναζητήσουν κεφάλαια από ευρωπαίους επενδυτές μέσω πλατφόρμας που βρίσκεται στο εξωτερικό. Επομένως θα μπορούν να απευθυνθούν σε πολύ μεγαλύτερο κοινό αυξάνοντας τις πιθανότητες χρηματοδότησης.
Εκτός των επιχειρήσεων ωφελούνται και οι επενδυτές. Δίνεται η δυνατότητα διαφοροποίησης του χαρτοφυλακίου τους, τη στιγμή που οι τραπεζικές καταθέσεις αποδεικνύεται πως δεν είναι εξασφαλισμένες (περίπτωση Κύπρου).
Το πιο σημαντικό σημείο της πρότασης αφορά στην αδειοδότηση των πλατφορμών. Οι πλατφόρμες με ευρωπαϊκή άδεια θα μπορούν να λειτουργούν στην Ελλάδα χωρίς προηγούμενη έγκριση/άδεια από τις αρμόδιες αρχές δηλαδή την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για το investment-based crowdfunding και την Τράπεζα της Ελλάδος για το lending-based crowdfunding.
Με σωστή ενημέρωση των επενδυτών και των επιχειρήσεων, το Crowdfunding θα μπορούσε να συμβάλλει στην χρηματοδότηση ελληνικών επιχειρήσεων και την ανάπτυξη της χώρας γενικότερα τη στιγμή που οι τράπεζες αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς.
* Ο κ. Ευστάθιος Καρπούζης είναι Υπ. Διδάκτωρ τμ. Οικονομικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Πειραιά με ειδίκευση στο crowdfunding, μέλος της ερευνητικής ομάδας του European Crowdfunding Network (ECN) που συνέταξε την μελέτη "Identifying market and regulatory obstacles to crossborder development of crowdfunding in the EU" εκ μέρους της Κομισιόν.
