Του Χαράλαμπου Καραπάνου*
Είναι γενικά αποδεκτό ότι τα τελευταία χρόνια ο δυτικός κόσμος, η Ευρώπη και ειδικά τα Ευρωπαϊκά κράτη του νότου, βρίσκονται μπροστά από μια διαρκή ροή εισόδου προσφύγων ή/ και μεταναστών, οι οποίοι αναζητούν ένα καταφύγιο ή ένα καλύτερο μέλλον. Κάποιες φορές το ανθρώπινο αυτό δράμα λειτουργεί ως ερέθισμα και προκαλεί διαμάχες ή δημιουργεί ακόμη και αντιδράσεις οι οποίες είναι μάλλον αποτέλεσμα ήσσονος αναλυτικής προσπάθειας ενώ παράλληλα από την μια πλευρά βρίσκονται οι εύλογες πολλές φορές επιφυλάξεις των λαών των χωρών υποδοχής και η αίσθηση ανασφάλειας, και από την άλλη η αναγκαιότητα περιφρούρησης του πνευματικού και πολιτικού κεκτημένου του κράτους δικαίου. Οι λαοί των χωρών υποδοχής καλούνται να υπερβούν τις φοβίες τους, να εκφράσουν τον ανθρωπισμό τους, να είναι ανεκτικοί αλλά και να προσαρμόσουν κατά περίπτωση τη ζωή τους σε ένα νέο μοντέλο πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
Σε αυτό το περίπλοκο και πολύπλευρο ζήτημα της προσφυγικής κρίσης, κάποιοι πετούν το γάντι στην διαφορετική θρησκεία και ειδικά στο Ισλάμ ως την γενεσιουργό αιτία πολλών προβλημάτων, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα καθώς «Είναι λάθος να πούμε ότι όλο το Ισλάμ είναι τζιχαντιστές και θέλει ιερό πόλεμο. Βεβαίως υπάρχουν στοιχεία που όποιος τα παραφράσει ή τα πάρει στα χέρια του για πολιτικούς λόγους, μπορεί να τα μετατρέψει σε πολεμική μηχανή.Και το Ευαγγέλιο του Χριστού όμως δεν απέτρεψε τις Σταυροφορίες. Η παρερμηνεία έφερε αίμα» (Μητροπολίτης Ιγνάτιος Δημητριάδος, 2019) [1].
Είναι το λιγότερο φαρισαϊκό και ανεύθυνο να κατηγοροποιούνται οι άνθρωποι με βάση την θρησκεία ή τη φυλή ή την πολιτισμική τους ταυτότητα. Αυτό το ακανθώδες πρόβλημα της εποχής μας, είναι δύσκολο να λυθεί από τα κράτη και ειδικά από τα μικρά κράτη του Νότου όπως η Ελλάδα, η οποία δεν μπορεί να απορροφήσει αναρίθμητους ξένους αλλά υπάρχουν λύσεις όσο υπάρχουν πρόσφυγες που έχουν πραγματική ανάγκη από καταφύγιο και προστασία να λειάνουμε τις αιχμηρές γωνίες, έτσι που να έρθουμε πιο κοντά στις πραγματικές διαστάσεις μιας ειρηνικής πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
Αυτό πρέπει να αποτελεί και στόχευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών της, τα οποία δεν πρέπει να επαναπαύονται και θα πρέπει ισομερώς να μοιράζονται τους εισερχόμενους αλλοδαπούς μεταξύ τους και κατ'' αναλογία του πληθυσμού τους δημιουργώντας έτσι ένα κλίμα εμπιστοσύνης και καλής πίστης αλλά και σιγουριάς για την διατήρηση των παραδόσεων, των αξιών και του πολιτισμού του καθενός κράτους ξεχωριστά. Στην πραγματικότητα, είναι ίσως ένα μέρος της αιτίας που δεν βρίσκονται ακόμη ουσιαστικές λύσεις, το γεγονός ότι τα βορειότερα κράτη της Ε.Ε και οι πολίτες τους είναι αρκετά επαναπαυμένοι καθώς το πρόβλημα δεν τους αφορά ακόμη άμεσα και στον βαθμό που αφορά τους Νότιους εταίρους τους.
Η Ε.Ε σε κάθε περίπτωση, εκτείνει εαυτόν από τον μακρινό Βορρά έως τον μακρινό Νότο. Από την άλλη πλευρά -ανάμεσα σε άλλους οργανισμούς- βρίσκεται η Εκκλησία ως ένας θεανθρώπινος οργανισμός με μεγάλη δύναμη και παρουσία στον κοινωνικό ιστό και τις δομές του, όπως επίσης και όλες οι θρησκευτικές κοινότητες, οι οποίες δεν θα πρέπει να μένουν επικεντρωμένες στην προσφορά αγάπης μέσω της φιλανθρωπίας αλλά να χρησιμοποιήσουν την πίστη και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις για να γεφυρώσουν τις διαφορές όλων. Κάθε θρησκεία και εκκλησία, ανεξαρτήτως πίστεως και δόγματος μπορούν να διαδραματίσουν έναν καταλυτικό ρόλο στην κατεύθυνση μιας προσπάθειας να ξεπεράσουμε
ανησυχίες αναφορικά με το μέλλον των εθνών μας στο πλαίσιο της πολυπολιτισμικότητας υπό την έννοια ότι αυτή δεν είναι κατάρα και οι άνθρωποι είναι ίσοι.
Οι εκκλησίες και οι θρησκείες διαθέτουν ένα εξαιρετικό εργαλείο -τον διαθρησκειακό διάλογο- με το οποίο μπορούν να φέρουν τον κόσμο κοντά, να άρουν παρεξηγήσεις και να ενώσουν τους λαούς κάτω από το βασικό νόημα των ιερών βιβλίων της κάθε θρησκείας και πίστεως που δεν είναι άλλο από την αγάπη. «Η ενότητα του ανθρώπου ως σώματος και ψυχής και η αρμονική συνύπαρξη των δύο ετερογενών μεγεθών, του Θεού και του ανθρώπου στο Θεανδρικό
πρόσωπο του Χριστού, θα αποτελέσουν βασικές αλήθειες στον διεξαγόμενο διάλογο των πολιτισμών, στον διάλογο με τον ιουδαϊκό και τον ελληνο-ρωμαϊκό κόσμο, όπως και σήμερα με τον κόσμο της πολυπολιτισμικότητας». (Παπαθωμάς Γ. 2006)[2]. Επομένως, ο διαθρησκειακός διάλογος είναι το μέσο που μπορεί να μας δώσει γνώση έτσι ώστε να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος και την ίδια στιγμή μας δίνει την ευκαιρία να εξερευνήσουμε τις θρησκείες των άλλων, την πίστη τους και να να κατανοήσουμε τη δομή της σκέψης τους και των πράξεών τους καθώς η πίστη και οι πνευματικές απόψεις και οι θρησκείες είναι ένα βασικό συστατικό της πολιτισμικής ταυτότητας του ανθρώπου.
Έτσι, με αυτό το μέσο, μπορούμε να θεραπεύσουμε και να προσπεράσουμε προκαταλήψεις αλλά και να προωθήσουμε την καλή πίστη και την ανάγκη της αλληλοκατανόησης με στόχο να επιτύχουμε ειρηνικά την ενσωμάτωση των αλλοδαπών στις κοινωνίες των κρατών υποδοχής. Μέσα από αυτή την διαδρομή της διαμόρφωσης των ιδεών και της αναζήτησης μιας ατραπού στην ίδια την κοινωνία, μπορεί να επιζητηθεί ένα ευφορικό αποτέλεσμα, το οποίο αργότερα θα δώσει την ευκαιρία στους ηγέτες νααναπτύξουν την τελική προσπάθεια με έναν υγιή τρόπο, καθώς «η διαδικασία της μάθησης και της αναζήτησης» επιτρέπει στους ηγεμόνες «να πείσουν γιατί έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια κοινή κατανόηση ενός προβλήματος» (Saurugger 2013, p. 894) [3]. Αυτό θα μπορεί να είναι μια τεράστια κοινωνική προσφορά με την σημαντική συμβολή των εκκλησιών, των θρησκευτικών κοινοτήτων σε συνεργασία και με τα κράτη.
Ο διάλογος είναι μια ισχυρή ένδειξη αλληλεγγύης και μπορεί σίγουρα σε ένα μεγάλο εύρος να συμβάλλει στον επίτευξη της ειρηνικής συνύπαρξης, «Ο διαθρησκειακός διάλογος είναι επομένως απαραίτητος για διαφορετικές θρησκείες έτσι ώστε να κατανοήσουν οι ίδιες τις βασικές τους διαφορές και να ανεχθούν η μια την άλλη» (Huang Yong 1995) [4] Ο διαθρησκειακός διάλογος μας δίνει την δυνατότητα να κατανοήσουμε καλύτερα σε ένα μεγάλο βαθμό, την νοοτροπία των άλλων και την πολιτισμική τους ταυτότητα και με αυτόν τον τρόπο εμπλουτίζει τη γνώση μας και μικραίνει τις αποστάσεις εξοβελίζοντας τελικά την μεγάλη κατάρα του φονταμενταλισμού πάνω στην πραγματικότητα των κοινών αξιών, των ιδεών, και κυρίως της αγάπης και βέβαια όλα αυτά χωρίς να πρέπει να σχετικοποιηθεί η θρησκευτική μας ταυτότητα ή και να πρέπει κάποιος να αρνηθεί την πίστη του. Αυτό είναι το βασικό σημείο που πρέπει να σταθούμε. Χρειάζεται αγωνιώδης προσπάθεια, η οποία πρέπει να είναι θεμελιωμένη στην αναζήτηση της γνώσης και όχι στην προσπάθεια για προσηλυτισμό. Είναι μια μεγάλη αλήθεια αυτό που είπε ο Hans Kung (2009) [5] «Δεν μπορεί να υπάρχει ειρήνη στην γη χωρίς να υπάρχει ειρήνη μεταξύ των εθνών» και επίσης όπως ανέφερε ο ραββίνος David Rosen (2013) [6]
«Είμαι σε θέση να έχω πλέον πλήρη αντίληψη ότι παρ'' όλες τις συχνά προφανείς διαφορές μας....μοιραζόμαστε τόσο βασικές και βαρυσήμαντες αξίες. Οι πεποιθήσεις μας για την υπερβατική έννοια και αξία της ζωής. επιδιώκοντας να ζήσουμε στην συνείδηση της Θείας Παρουσίας στον κόσμο και μέσα σε μας, ιδίως, την προαγωγή της ελευθερίας και της ευημερίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Και αν πραγματικά μας ενδιαφέρουν αυτές οι αξίες και αναζητούμε την προαγωγή της δικαιοσύνης και της ορθότητας και της ειρήνης, τότε σίγουρα έχουμε μια ιερή υποχρέωση να εργαστούμε από κοινού γι ?αυτά τα ιδανικά». Έτσι, αυτή θα μπορούσε να είναι μια βασική διαδρομή για να αντιληφθούμε στο πλαίσιο της κοινωνικής δομής ότι η ανάπτυξη λύσεων και ειδικά όσον αφορά σε προβλήματα σχετικά με την κοινωνική δομή και οργάνωση, δεν μπορεί να επιτευχθεί ή να καθοριστεί υπό τις διαταγές των αρχών ή και του ίδιου του Θεού και μέσα από μια πιο κονστρουκτιβιστική προσέγγιση οι ανθρώπινοι συνασπισμοί και ενώσεις είναι περισσότερο πολιτιστικές παρά υλικές και όπως διευκρινίζει ο Alexander Wendt «Οι ανθρώπινες ενώσεις καθορίζονται πρωταρχικά από κοινές ιδέες παρά από υλικές δυνάμεις και τα συμφέροντα των προτεινόμενων φορέων είναι δομημένα περισσότερο από αυτές τις κοινές ιδέες παρά δοσμένα από τη φύση» (Wendt 1999,1) [7].
Ας παραμείνουμε επικεντρωμένοι σε δύο γεγονότα, ότι δεν υπάρχει εύκολη λύση σχετικά με την πραγματικότητα της προσφυγικής κρίσης αλλά υπάρχουν τρόποι να βρεθούν διαδρομές που οδηγούν σε μια ειρηνική και δημιουργική συνύπαρξη. Και ακόμη και αν τα κράτη δεν διαθέτουν την πολιτική βούληση για να μοιραστούν τις ευθύνες και να πάρουν καθοριστικής σημασίας πολιτικές αποφάσεις, είναι τώρα ο σωστός χρόνος ειδικά οι Χριστιανικές εκκλησίες στις οποίες ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των Ευρωπαίων να σκύψουν στο πρόβλημα και να λάβουν δράση αναδεικνύοντας τον διαθρησκειακό διάλογο στο πλαίσιο της αγάπης, της αλληλεγγύης και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης των ανθρώπων, είναι τώρα ο σωστός χρόνος οι θρησκείες να έρθουν κοντά στον άνθρωπο και στην καθημερινά κοινωνικοπολιτικά σύγχρονα προβλήματα της ανθρωπότητας τείνοντας χείρα βοηθείας εν προκειμένω στο ζήτημα της προσφυγικής κρίσης.
Τέλος είναι καλό να κρατήσουμε στο μυαλό μας ότι «Η πολυπολιτισμικότητα, αλλά παράλληλα και η μετοχή μας σε αυτήν αποτελεί γεγονός πνευματικό μείζονος σημασίας...Η πολυπολιτισμικότητα καφάσκει το άνοιγμα, τη συνάντηση, την διανθρώπινη κοινωνία, χωρίς να καταργεί της επιμέρους πολιτισμικές ενότητες» (Παπαθωμάς Γ. 2006) και είναι και δικό μας μέλημα να «συναντήσουμε» τον συνάνθρωπό μας αποβάλλοντας τις φοβίες, αποδεχόμενοι την μεγάλη προσφορά και τον καθοριστικής σημασίας ρόλο της πολυπολιτισμικότητας ήδη σήμερα, σε τεράστια επιτεύγματα της εποχής μας.
* Ο Χαράλαμπος Καραπάνος είναι δικηγόρος, μέλος Δικηγορικού Συλλόγου Αγρινίου και μέλος Δικηγορικού Συλλόγου Σλέσβιχ-Χόλσταϊν Γερμανίας.
[1] Μητροπολίτης Ιγνάτιος Μητροπολίτης Δημητριάδος, 2019, συνέντευξη στο ραδιοσταθμό Alpha και όπως δημοσιεύτηκε στο cityportal.gr
[2] Αρχιμ. Παπαθωμάς Γρηγόριος (2006): Κανονικά Άμορφα (Δοκίμια Κανονικής Οικονομίας), Εκδόσεις Επέκταση.
[3] Saurugger, Sabine (2013): Theoretical approaches to European integration: PalgraveMacmillan (The European Union series)
[4] Yong Huang (1995): Religious pluralism and interfaith dialogue: Beyond universalism and particularism, (International Journal for Philosophy of Religion)
[5] Kung Hans (2009) Repeated in his address at Parliament of World Religions in Melbourne February 2009.
[6] Rabbi David Rosen (2013), TedxViaDellaConciliazione - The power of Interfaith Dialogue
[7] Wendt Alexander, Social Theory of International Politics (Cambridge: Cambridge University Press, 1999),
