Τα ιδιωτικά πανεπιστημιακά ιδρύματα του δυτικού κόσμου αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα λόγω της μείωσης του τζίρου από την πανδημία κατά το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος, αλλά το πρόβλημα αυτό μάλλον μετατίθεται και στο νέο έτος το οποίο ξεκινά σε μερικές ημέρες...
Το Ηνωμένο Βασίλειο κατέχει σταθερά τη μεγαλύτερη βιομηχανία πανεπιστημιακής κατάρτισης στον κόσμο συγκριτικά με τον πληθυσμό της και τον αριθμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην επικράτειά της. Τελευταία, αντιμετωπίζει ακόμα και την πιθανότητα πλήρους εξαφάνισης πανεπιστημίων με σπουδαία διαδρομή στην επιστημονική κοινότητα.
Από τη μια, το Brexit με όλες τις τρελές αλλαγές που έχει επιφέρει και από την άλλη η πανδημία έχουν γονατίσει οικονομικά πολλά πανεπιστήμια, σε τέτοιο σημείο ώστε να συζητείται ευρύτατα στην πολιτική σκηνή του νησιού η ανάγκη για ένα πανεπιστημιακό Bail-out...
To Ινστιτούτο Οικονομικών Μελετών εξέδωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη «βιωσιμότητας της βιομηχανίας» τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Συνοπτικά, σας παρουσιάζουμε τα ευρήματα:
Το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς του κλάδου θα είναι 11 δισ. στερλίνες σύμφωνα με το μέσο σενάριο της μελέτης ή περίπου 25% πτώση εσόδων σε ετήσια βάση. Το μεγαλύτερο μέρος των ζημιών αυτών θα προέλθει από τη μείωση εγγραφών των σπουδαστών του εξωτερικού -περίπου 2,8 δισ. στερλίνες- και τις αυξήσεις στα ελλείμματα των ταμείων των ιδρυμάτων για τα συνταξιοδοτικά προγράμματα των υπαλλήλων τους, ποσό που αναμένεται στα -3,8 δισ.
Επίσης σημαντικές ζημιές που καλύπτουν το υπόλοιπο ποσό μέχρι τα 11 δισ. θα προέλθουν από τη μείωση στη ζήτηση για διαμονή, σίτιση, διασκέδαση και διοργανώσεις συνεδρίων. Τα τελευταία μάλιστα θα υπονομεύσουν σίγουρα και την πορεία των μακροχρόνιων πλάνων επέκτασης πολλών ιδρυμάτων, σε κτιριακές εγκαταστάσεις διαμονής και σίτισης.
Και ενώ θα ήταν φυσικό να πιστέψει κανείς πως τα πανεπιστήμια με περισσότερη εσωτερική ζήτηση θα έχουν καλύτερη μοίρα από τα μεγάλα και πιο περιζήτητα, αλίμονο, η εσωτερική ζήτηση όπως είναι φυσικό θα μετακυλήσει στα μεγάλα ιδρύματα, αφού θα προσφέρουν περισσότερες θέσεις μην υπολογίζοντας τους φοιτητές του εξωτερικού. Προς αυτήν την κατεύθυνση ήδη η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε θεσμοθέτηση ορίων εισακτέων με ποσοστώσεις για να αποφύγει τη μαζική απόρριψη μικρότερων ιδρυμάτων.
Το πιο κακό εύρημα της μελέτης ήταν το ακόλουθο: Τα χαμένα έσοδα της φετινής και της περυσινής χρονιάς είναι σχεδόν αδύνατον να μπουν στους ισολογισμούς μέσω αυξημένων εσόδων στα επόμενα χρόνια. Και αυτό διότι λόγω του Brexit αναμένεται μια συνεχής μείωση των ξένων Ευρωπαίων φοιτητών, οι οποίοι δίχως την ευρωπαϊκή ενίσχυση στα προγράμματα πτυχιακών σπουδών δεν θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στα υψηλά δίδακτρα.
Ετσι, ο μόνος τρόπος για το κλείσιμο της τρύπας θα είναι η μείωση των εξόδων.
Στο μέσο σενάριο της μελέτης, αναμένεται πως η μείωση των εξόδων στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να αποφέρει 600 εκατ. στερλίνες στα ταμεία των ιδρυμάτων, χωρίς να υπάρξουν απολύσεις στελεχών. Στην περίπτωση όμως κατά την οποία τα ιδρύματα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε απολύσεις, είναι φυσικό πως τότε θα επηρεαστούν σημαντικά το διδακτικό έργο και η επιστημονική αρτιότητα των πτυχίων, με αποτέλεσμα την πτώση στην παγκόσμια λίστα.
Αν πάντως το μέσο σενάριο είναι η πραγματικότητα, τότε αρκετά πανεπιστήμια, τα οποία πριν από την κρίση είχαν ικανά διαθέσιμα, θα ταλαιπωρηθούν για πέντε χρόνια, αλλά δεν θα κλείσουν. Υπάρχει όμως μια ομάδα αρκετών πανεπιστημίων τα οποία ακόμα και πριν από την κρίση δεν είχαν ικανά διαθέσιμα και επειδή είχαν προχωρήσει σε μακροχρόνιες επενδύσεις κτιριακών εγκαταστάσεων, μέσω δανεισμού, θα χρειαστούν σίγουρα κρατική βοήθεια. Ακόμα και με αύξηση κατά 1.000 στερλίνες ανά έτος στα δίδακτρα, ελάχιστα από αυτά θα καταφέρουν να επιβιώσουν χωρίς bail out.
Στο συμπέρασμά του, το Ινστιτούτο ανέφερε πως η κρατική βοήθεια θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Αυτό που υποστηρίζει όμως είναι πως θα πρέπει να μην είναι σε οριζόντια βάση, να μην περιλαμβάνει τους πάντες, αλλά μόνο αυτά τα ιδρύματα που έχουν τα μεγαλύτερα προβλήματα ταμειακών ροών, λόγω της μείωσης των εσόδων.
Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, το περιοδικό Forbes διενήργησε μια έρευνα ρωτώντας πανεπιστημιακούς ειδικούς σχετικά με το πόσο έχει επηρεαστεί η κοινότητα εκεί.
Στις ΗΠΑ, τα πανεπιστήμια έχουν επίσης πληγεί για περίπου τους ίδιους λόγους. Αν και δεν έχουν τόσο πολλούς ξένους φοιτητές, επειδή οι αποστάσεις στη χώρα είναι τεράστιες, φοιτητές από άλλες πολιτείες είναι σαν να είναι ξένοι όσον αφορά τις ανάγκες διαμονής και σίτισης. Με το κλείσιμο πολλών διδακτικών αιθουσών και την παρακολούθηση πια μέσω των online μαθημάτων, η αμερικανική πανεπιστημιακή κοινότητα έχει χάσει ένα μεγάλο κομμάτι των εσόδων της.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι κερδισμένοι της κατάστασης είναι τα μικρά κολέγια που κατά βάση έχουν τοπικούς φοιτητές οι οποίοι ζουν στο σπίτι τους κοντά στο πανεπιστήμιο και δεν πληρώνουν χρήματα για διαμονή ή σίτιση. Τι γίνεται όμως με τους νέους φοιτητές που έχουν γίνει δεκτοί στο πανεπιστήμιο της επιλογής τους πριν από την κρίση; Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, ήδη η μεγάλη πλειονότητα αυτών που διαμένουν μακριά από τα σπίτια τους έχουν αποφασίσει να πάρουν μια χρονιά εκτός εκπαίδευσης και δεν θα γραφτούν στις σχολές τους φέτος. Ενας άλλος παράγοντας μείωσης της ζήτησης θα είναι και η μικρότερη δυνατότητα του μέσου αμερικανικού νοικοκυριού να υποστηρίξει τις σπουδές των παιδιών του. Με τις απολύσεις και την αβεβαιότητα γύρω από την οικονομία, αναμένονται λιγότερες αιτήσεις φέτος.
Σε γενικές γραμμές, πάντως, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα περάσουν σε ένα νέο στάδιο: Πολλές από τις λειτουργίες τους θα είναι online, η παρακολούθηση πολλών μαθημάτων θα γίνεται από απόσταση και αρκετές θέσεις εργασίας θα χαθούν εξαιτίας της μείωσης της παρουσίας ενός πολυπληθούς φοιτητικού πληθυσμού σε πολλές πόλεις. Τι ακριβώς θα ακολουθήσουν οι κυβερνήσεις της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ δεν γνωρίζει ακόμα κανείς, αλλά σίγουρο είναι πως η μελέτη δεν έχει ασχοληθεί καθόλου με τα αποτελέσματα της μείωσης των εσόδων των πόλεων που φιλοξενούν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Πολλές μικρές πόλεις της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ ζουν σχεδόν αποκλειστικά από το πανεπιστημιακό campus. Υπάρχουν πόλεις στις οποίες οι μόνιμοι κάτοικοι είναι σχεδόν λιγότεροι από τους φοιτητές. Αυτό το οικοσύστημα υποφέρει ακόμα περισσότερο και εάν δεν επανακάμψει η μετακίνηση των νέων ανθρώπων για σπουδές μακριά από τα σπίτια τους, θα έχει πρόβλημα.
Στην Ευρώπη πάντως τα πράγματα είναι ενδεχομένως λίγο καλύτερα. Και αυτό διότι, λόγω των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σε πολλές περιπτώσεις η φοίτηση είναι ακόμα φθηνή ή και δωρεάν, κάνοντας το πακέτο πιο ελκυστικό. Μάλιστα, αναμένεται πως οι Ευρωπαίοι φοιτητές θα προτιμήσουν τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια για αυτόν ακριβώς τον λόγο, τα χαμηλά δίδακτρα.
Φυσικά, το κόστος διαβίωσης σε πολλές περιπτώσεις είναι και εδώ πολύ υψηλά, αλλά ακόμα κι έτσι, αν συγκρίνει κανείς το κόστος διαβίωσης σε μια μέση πόλη της Ιταλίας, π.χ., σε σχέση με την Αγγλία, θα δει πως η Ευρώπη σχεδόν στο σύνολό της είναι φθηνότερη.
Εμάς, βέβαια, εδώ στην Ελλάδα δεν μας ενδιαφέρει αυτή η συζήτηση. Δεν είμαστε άλλωστε διεθνής προορισμός για σπουδές. Παρότι θα μπορούσαμε να προσφέρουμε ιδανικά φοιτητικά χρόνια σε άτομα από ξένες χώρες. Αν μπορούσαμε να έχουμε ξενόγλωσσα προγράμματα, ιδιωτικά και δημόσια πανεπιστήμια να προσφέρουν πτυχία σε τομείς στους οποίους έχουμε σημαντική κληρονομιά και know how, όπως η αρχαιολογία, ο τουρισμός, η ναυτιλία, η γεωργική παραγωγή.
Ειλικρινά θα είχαμε αρκετές ελπίδες να μας προτιμήσουν πολλοί φοιτητές και να έχουν τη δυνατότητα να χαρούν τα φοιτητικά τους χρόνια σε ένα μέρος όπως η Ελλάδα, αλλά μάλλον αυτό είναι ένα θέμα που καίει, δεν μπορεί να λυθεί και μάλλον δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ. Η κρίση πάντως της πανδημίας σίγουρα θα επηρεάσει τις πόλεις που φιλοξενούν τα πανεπιστήμια στη χώρα. Ειδικά αυτές, των οποίων ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομίας τους βασίζεται στις νέες αφίξεις φοιτητών. Οσον αφορά τα ίδια τα πανεπιστήμια, δεν χρειάζεται να γίνει κάποια σχετική μελέτη ή να υπολογισθεί η όποια οικονομική ζημιά, καθότι τις όποιες ζημιές των ιδρυμάτων τις επωμίζεται ο Ελληνας φορολογούμενος.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 5ης Σεπτεμβρίου
