Τα τελευταία 65 χρόνια η ανθρωπότητα έχει κάνει τεράστια βήματα ως προς την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού. Το ποσοστό αλφαβητισμού αυξάνεται κατά 4% κάθε πενταετία και σήμερα οι άνθρωποι που δεν μπορούν να γράψουν ή να διαβάσουν αντιστοιχούν περίπου στο 13% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Παρ’ όλα αυτά, ο οικονομικός αναλφαβητισμός συνεχίζει να αποτελεί μάστιγα. Μόλις ένας στους τρεις ανθρώπους στον πλανήτη μπορεί να κατανοήσει βασικές οικονομικές αρχές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (κίνδυνος υπερχρέωσης, εξαπάτησης κ.λπ.).
Σε ηλικίες έως 35 ετών το ποσοστό του οικονομικού αναλφαβητισμού εκτιμάται στο 44%, ενώ υποχωρεί στο 37% για τις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες.
Οι οικονομικά αναλφάβητοι δεν κατανοούν βασικές έννοιες για να διαχειριστούν σωστά τα οικονομικά τους. Όπως το γιατί μία τράπεζα χρεώνει επιτόκιο όταν χορηγεί δάνειο, ποιος είναι ο κίνδυνος του υπερβολικού δανεισμού, γιατί είναι σημαντική η αποταμίευση κ.ά.
Δυσκολεύονται επίσης να κατανοήσουν έννοιες όπως το κέρδος, οι φόροι και το επενδυτικό ρίσκο.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ εκτιμά ότι σε ποσοστό 12% οι ενήλικες Αμερικανοί θα αδυνατούσαν να πληρώσουν τους μηνιαίους λογαριασμούς τους αν προέκυπτε μία έκτακτη δαπάνη 400 δολαρίων. Στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, 4 στους 7 Αμερικανούς θεωρούνται οικονομικά αναλφάβητοι, ενώ μόλις το 24% της γενιάς των millennials κατανοεί βασικές οικονομικές αρχές.
Κατά συνέπεια, οι οικονομικά αναλφάβητοι εκτίθενται καθημερινά σε μεγάλους κινδύνους, με σημαντικότερο τον εκτροχιασμό του προσωπικού ή οικογενειακού προϋπολογισμού και την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου.
Με την πανδημία να επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, μία εξέλιξη που είχε ήδη δρομολογηθεί πριν τη νόσο covid-19, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο καλούνται να αντιμετωπίσουν μία νέα μορφή αναλφαβητισμού, που σχετίζεται με την τεχνολογία και έρχεται να προστεθεί στα ήδη υψηλά επίπεδα οικονομικού αλφαβητισμού.
Η αντιμετώπιση του οικονομικού - ψηφιακού αναλφαβητισμού οφείλει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα της πολιτείας τα επόμενα χρόνια.
Καθώς η χώρα θα ανακάμπτει από την κρίση και θα προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές μιας ολόκληρης δεκαετίας συρρίκνωσης του ΑΕΠ, κανένας πολίτης δεν πρέπει να μείνει πίσω.
Για να πετύχουμε μία ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς θα πρέπει να κάνουμε τα αδύνατα δυνατά έτσι ώστε το σύνολο του πληθυσμού και ειδικότερα οι πιο ευάλωτες ομάδες να αποκτήσουν πρόσβαση σε αναβαθμισμένες δράσεις τεχνολογικής (ψηφιακής κυρίως) και οικονομικής εκπαίδευσης.
Η οικονομική εκπαίδευση/επιμόρφωση παίζει σημαντικό ρόλο στη θωράκιση της κοινωνίας και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Με φόντο τη μετάβαση στη μετά την πανδημία εποχή, οι αρχές θα πρέπει να εστιάσουν σε τρία βασικά πεδία:
α) στη στήριξη των πιο ευάλωτων ομάδων,
β) στη μετατροπή του ψηφιακού αναλφαβητισμού από εμπόδιο σε ευκαιρία και
γ) στην εφαρμογή δράσεων που θα διασφαλίσουν ότι η ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς θα οδηγήσει σε ανάπτυξη επίσης χωρίς αποκλεισμούς.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας είδαμε ότι οι εφαρμογές της ψηφιακής τεχνολογίας διευκόλυναν τη ζωή μας σε κάθε πτυχή της, από την απρόσκοπτη λειτουργία επιχειρήσεων μέχρι τη διενέργεια βασικών συναλλαγών από απόσταση και έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας.
Πλέον, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του συνόλου της οικονομίας θεωρείται επιτακτική ανάγκη, όμως σε αυτή τη διαδικασία κανείς δεν πρέπει να αποκλειστεί. Χρέος της πολιτείας είναι να διασφαλίσει πως όλοι οι πολίτες θα έχουν την απαιτούμενη πρόσβαση σε ψηφιακή-οικονομική εκπαίδευση. Μόνο έτσι θα γίνει πιο εύκολη η κατανόηση των αναρίθμητων νέων προϊόντων και υπηρεσιών που φέρνει η 4η βιομηχανική επανάσταση.
Ο οικονομικός - ψηφιακός αναλφαβητισμός πρέπει να αντιμετωπιστεί αρχίζοντας από τη βάση του εκπαιδευτικού συστήματος και να φτάσει έως τα υψηλότερα κλιμάκια των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι διεθνείς οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και παγκοσμίου φήμης οικονομολόγοι συμφωνούν ότι η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη πρόκληση των τελευταίων τουλάχιστον 30 ετών.
Ιδιώτες, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις καλούνται να λάβουν μέρος σε μία αέναη διαδικασία επιμόρφωσης σε θέματα τεχνολογικών εφαρμογών και οικονομίας.
Τέλος, ένα εξαιρετικά κρίσιμο πεδίο είναι αυτό της ασφάλειας. Η κοινωνία μπορεί να απολαύσει τα οφέλη της ένταξης - ενσωμάτωσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων στην οικονομία, μόνο αν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη νιώσουν ασφάλεια, αφού μόνο τότε θα αισθάνονται άνετα να χρησιμοποιούν ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες.
*Ο Λάζαρος Εφραίμογλου είναι χρηματοικονομικός αναλυτής
