Του Γιώργου Φλωρίδη
Το Κέντρο, ως πολιτικός χώρος, χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ευελιξία και κινητικότητα συγκριτικά με τις άλλες δύο πολιτικές οικογένειες της Δεξιάς και της Αριστεράς. Η προγραμματική στόχευση του Κέντρου, με διαφορετικές προτεραιότητες ανά εποχή και συγκυρία, το οδηγεί άλλοτε πιο κοντά στην Δεξιά και άλλοτε στην Αριστερά.
Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, η ανάγκη για τη δημοκρατική εξέλιξη της χώρας και την απόκρουση του ολοκληρωτισμού το έφερε πλησιέστερα στην δεξιά. Με τον «Ανένδοτο», η προτεραιότητα για δημοκρατική-θεσμική ομαλότητα της χώρας το οδήγησε κοντά στην αριστερά. Στην εποχή της Μεταπολίτευσης, οι ιδιαίτερες συγκυρίες, όπως η ωρίμανση των συνθηκών για δημοκρατική κοινοβουλευτική ολοκλήρωση, το οδήγησαν σε αυτόνομη και ηγεμονική πολιτική συγκρότηση ως ΠΑΣΟΚ.
Σύγκλιση Κέντρου και Δεξιάς
Στη σημερινή ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, μεσούσης της κρίσης και της ραγδαίας λαϊκιστικής ανόδου, παρατηρούμε μια ταχεία όσμωση του κεντρώου με τον δεξιό χώρο, όπως αυτή εκφράζεται πολιτικά με τη χριστιανοδημοκρατία και τη σοσιαλδημοκρατία σε χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Στην Ελλάδα ο κεντρώος χώρος είναι, πλέον, διαφορετικός από το παρελθόν. Ενώ πριν και μετά την δικτατορία καθορίστηκε κυριαρχικά από τον αντιδεξιό λόγο, στην ύστερη Μεταπολίτευση και, κυρίως, μετά τη χρεοκοπία της χώρας, σταδιακά μπήκε σε πορεία αποδέσμευσης από τα αντιδεξιά του σύνδρομα και τις μετεμφυλιακές πολιτικές φορτίσεις.
Στην σύγκλιση αυτή συνέτειναν διάφοροι λόγοι, από τους οποίους ξεχωρίζω τρεις. Πρώτον, η άμβλυνση των διαφορών μεταξύ των κλασικών και κεϋνσιανών μοντέλων οικονομικής πολιτικής, ως αποτέλεσμα και του τερματισμού των κύκλων αναδιανομής στις αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες. Δεύτερον, η ανάγκη κοινού μετώπου ευθύνης των δυνάμεων του κέντρου και της δεξιάς για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης απέναντι στον δημαγωγικό λαϊκισμό, ειδικά στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Τρίτον, η ταχεία ανάπτυξη του λαϊκισμού, με την πολιτική σύγκλιση και συμπόρευση αριστεροδεξιών δυνάμεων, η οποία συνέτεινε στη διάρρηξη κάθε μονοσήμαντου δεσμού του κέντρου με την αριστερά, με ταυτόχρονη απομυθοποίηση της αντιδεξιάς του εμμονής.
Ειδικότερα δε όπου ο λαϊκισμός κυβέρνησε, όπως στη χώρα μας, ασκώντας συστηματικά διχαστικές και αντιαναπτυξιακές πολιτικές που διέλυσαν τη μεσαία τάξη, η σχέση του κεντρώου χώρου εξελίχθηκε σε σύγκρουση, τόσο με την αριστερά όσο και με τον λαϊκισμό.
Η μετεξέλιξη του ελληνικού Κέντρου
Αν θελήσουμε, λοιπόν, να δούμε την τοποθέτηση του Κέντρου στην ελληνική πολιτική σκηνή ενόψει της κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης του 2019, οφείλουμε μια αφετηριακή αποσαφήνιση: όταν μιλάμε για Κέντρο, αναφερόμαστε στη μία από τις τρεις συνιστώσες της κεντρώας πολιτικής γεωγραφίας: το σύγχρονο κοινωνικό Κέντρο, χωρίς δεξιό ή αριστερό πρόσημο. Διαφοροποιημένο από τους Κεντροαριστερούς ψηφοφόρους που στηρίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ και, αντίστοιχα, από τους Κεντροδεξιούς που στηρίζουν τη ΝΔ, το πραγματικό Κέντρο, στην τωρινή συγκυρία εκπροσωπείται ελάχιστα, είναι πολιτικά μετέωρο και εκλογικά διεκδικούμενο από τους δύο βασικούς πολιτικούς ανταγωνιστές. Δεν είναι, δε, διόλου ευκαταφρόνητο αριθμητικά, καθώς υπολογίζεται σε ποσοστό περίπου 15% του εκλογικού σώματος στην κλίμακα αυτοτοποθέτησης Αριστεράς – Δεξιάς.
Αυτό το Κέντρο μετεξελίσσεται στα χρόνια της κρίσης, αποκτώντας μια σύγχρονη και επίκαιρη φυσιογνωμία. Αποστασιοποιείται διαρκώς από την μονοσήμαντη αντιδεξιά ιδεοληψία, τον απόλυτο κρατισμό και τη λαϊκίστικη δημαγωγία. Μετασχηματίζεται σταθερά σε θετική δύναμη αντιδιχαστικής μετριοπάθειας και παραγωγικής δυναμικής ανάπτυξης και, ταυτόχρονα, αναζητά τους πολιτικούς όρους ανασυγκρότησης της ραγδαία υποβαθμιζόμενης και ουσιαστικά καθημαγμένης μεσαίας τάξης.
Η έκβαση της μάχης του Κέντρου
Αυτό το κοινωνικό Κέντρο, που έχει τρωθεί οικονομικά και πολιτικά στον πυρήνα του από τη συνολική θητεία του ΣΥΡΙΖΑ, έχει χαθεί οριστικά πια για τον ΣΥΡΙΖΑ, πριν καν δοθεί η μάχη των εκλογών.
Η κυβερνώσα αριστεροδεξιά με την πολιτική της σηματοδότησε την οριστική αποκοπή της από τον κεντρώο χώρο - κι αυτό δεν ανατάσσεται, όσα αντιδεξιά διλήμματα κι αν επικαλεστεί, όσα «προοδευτικά» μέτωπα κι αν στήσει.
Ο ΣΥΡΙΖΑ τώρα οργανώνει την περιχαράκωση του παρακμιακού κεντροαριστερού κορμού του και, κυρίως, την πολιτική του μεταμφίεση, προφανώς για μετεκλογική χρήση. Γι' αυτό κάνει ανασχηματισμούς απελπισίας και στήνει εκλογικά μέτωπα με μεμονωμένα κεντροαριστερά συμπληρώματα. Ατελέσφορες στην πράξη, αυτές οι τακτικές προκαλούν επιπροσθέτως εσωτερικές αντιδράσεις στον ΣΥΡΙΖΑ, εγείροντας διαλυτικά διλήμματα του τύπου «Πασοκοποίηση» ή «Συριζοποίηση». Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά αποτελούν κομματικές κατασκευές με ανύπαρκτο κοινωνικό βάρος και ελάχιστο πολιτικό και, κυρίως, εκλογικό αποτέλεσμα.
Η «κεντροαριστερή επιχείρηση» του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει καμιά δυναμική. Εξελίσσεται σε μια μάχη οπισθοφυλακών του δεύτερου και, μάλιστα, φθίνοντος πόλου, που έχει αποδεχθεί προκαταβολικά την εκλογική του ήττα και την έξοδό του από τη διακυβέρνηση της χώρας.
Πολύ περισσότερο, ο πολιτικά αποχωρών ΣΥΡΙΖΑ αδυνατεί να επέμβει στον αδέσμευτο από ιδεοληψίες και εξαρτήσεις κεντρώο χώρο, τον οποίο εξαπάτησε πολιτικά και διέλυσε οικονομικά με την διακυβέρνησή του. Ως αποτέλεσμα, το Κέντρο έχει πάρει πολύ νωρίς και οριστικά τις αποστάσεις του από τον αριστερό λαϊκισμό και αποτελεί καταστατικό σύμμαχο του πλειοψηφικού ρεύματος απαλλαγής από τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς συγκλίνει και συμπορεύεται με τον βασικό κορμό της επερχόμενης πολιτικής αλλαγής. Αυτή είναι και η πραγματική «μάχη» του Κέντρου: η καθοριστική συμβολή του στη μεταρρυθμιστική υπέρβαση από την παρακμή στην ανάταξη της χώρας.
