Της Εύας Στάμου*
Το σώμα αυτής της χώρας έχει υποστεί κακοποίηση -- τόση κακοποίηση που είναι δύσκολο να κλείσουν οι πληγές και να αναρρώσει, είναι αδύνατον να ξεχάσει. Πρόσφατα μάλιστα η κατάσταση έχει οξυνθεί σε βαθμό που αρκετοί πολίτες έχουν μετατραπεί σε απλούς επιβιώτες, με μοναδικό μέλημα το πώς θα καλύψουν τις στοιχειώδεις ανάγκες τους, αποκλεισμένοι από τις χαρές τής καθημερινότητας.
Κάθε φορά όμως που κάποιος παραπονιέται για τις ανεπαρκείς πολιτικές, ή τις πελατειακές συναλλαγές του κράτους, η απάντηση που λαμβάνει από τους υποστηρικτές της κυβέρνησης, είναι: «Τα ίδια έκαναν και οι προηγούμενοι».
Πώς μπορεί αυτό να συνιστά σοβαρή απάντηση; Σκεφθείτε μια γυναίκα που οδηγεί στο δικαστήριο τον σύντροφό της με την κατηγορία ότι την κακοποιεί βάναυσα. Θα ήταν άραγε αρκετός ο ισχυρισμός του συνηγόρου του, ότι το ίδιο είχε κάνει κι ένας προηγούμενος σύντροφος της γυναίκας, ώστε να αθωωθεί ο κατηγορούμενος;
Έχει σίγουρα σημασία το γεγονός ότι η συγκεκριμένη γυναίκα δημιουργεί σχέσεις με άντρες που την προσβάλλουν και της συμπεριφέρονται βάναυσα – έχει σημασία, όμως, για να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση της γυναίκας, και να την βοηθήσουμε στη θεραπεία, και όχι για να κρίνουμε αν ο σύντροφός της πράττει καλά όταν την κακοποιεί.
Η κυβέρνηση θα πρέπει λοιπόν να αλλάξει τον σκοπό που σφυρίζει αμέριμνα, και να μας δώσει, τουλάχιστον, συγκεκριμένες απαντήσεις σε πολύ συγκεκριμένα ερωτήματα: Γιατί δεν δόθηκε εγκαίρως εντολή εκκένωσης των πληγέντων περιοχών, ώστε να προφυλαχθούν οι πολίτες; Σε ποιων την ολιγωρία και την ανικανότητα οφείλεται ο φρικτός, βασανιστικός θάνατος που βρήκαν δεκάδες άνθρωποι; Πόσοι πραγματικά είναι οι αγνοούμενοι; Τι θα κάνει ο Πρωθυπουργός ώστε να αποκατασταθεί το περί δικαίου αίσθημα των πολιτών;
«Απουσία ευθιξίας και αξιοπρέπειας», «έλλειψη ενσυναίσθησης», «αγάπη για την καρέκλα», πιθανολογούν οι αρθρογράφοι την τελευταία εβδομάδα, προσπαθώντας να βρουν εξηγήσεις για την ανάρμοστη συμπεριφορά των κυβερνώντων.
Οι κυβερνώντες, ίσως, να διατηρούν μια διαστρεβλωμένη αντίληψη για το τι σημαίνει πολιτική εξουσία, θεωρώντας ότι από τη στιγμή που την καταλαμβάνεις πρέπει να κάνεις τα πάντα για να μην τη χάσεις, να μην παραδέχεσαι ποτέ τα λάθη σου, να κατηγορείς μονίμως τους άλλους, να ευνοείς τους ψηφοφόρους σου αδιαφορώντας εγκληματικά για τους υπόλοιπους.
Στα ευνομούμενα κράτη, όμως, ένας τρόπος υπάρχει για να παραμείνει κάποιος στην εξουσία για επαρκές διάστημα: να είναι αποτελεσματικός σε αυτό που κάνει, να υπηρετεί με επιτυχία τους πολίτες, να έχει τις γνώσεις, την οργάνωση, την αντοχή, τη συνέπεια, την ευφυΐα, που θα τον καταστήσουν κατάλληλο για τη θέση και τον ρόλο του, όλα αυτά δηλαδή που απουσιάζουν από πολλούς που σήμερα μας κυβερνούν.
Το γνωρίζουν άλλωστε και οι ίδιοι ότι είναι ακατάλληλοι για τις θέσεις τους, ξέρουν ότι αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για τους ρόλους τους. Το ξέρει, σίγουρα, και ο Πρωθυπουργός. Αυτό που μάλλον δεν γνωρίζει ο κύριος Τσίπρας είναι ποιους να βάλει στις θέσεις των υπαίτιων, αν ζητήσει τις παραιτήσεις τους, αφού τα πρόσωπα του στενού περιβάλλοντός του, αυτά που εμπιστεύεται, δηλαδή, φαίνεται πως είναι εξίσου ανεπαρκή για να αναλάβουν τέτοιες νευραλγικές θέσεις.
Όταν συμβαίνουν αποτρόπαια γεγονότα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι πολίτες αισθάνονται ότι η πολιτεία είναι εκεί για να τους συμπαρασταθεί και να φροντίσει ώστε όλες οι ενέργειες να επισπευσθούν, οι υπεύθυνοι να τιμωρηθούν, η διαδικασία του πένθους και της επούλωσης των πληγών να ολοκληρωθεί.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα, του περσινού καλοκαιριού, είναι οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Πορτογαλία, και η τρομοκρατική επίθεση με πλήθος νεκρών παιδιών, στην Αγγλία. Και στις δύο περιπτώσεις οι κυβερνήσεις ζήτησαν από ανεξάρτητες επιτροπές να ελέγξουν τυχόν λάθη ή παραλείψεις τους, οι αρμόδιοι υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους, και το σύνολο της κρατικής μηχανής κινητοποιήθηκε για να ενώσει και να τονώσει ψυχικά μια κοινωνία σε απόγνωση.
Στη χώρα μας οι πολίτες έχουν, δυστυχώς, πέραν του προσωπικού τους πένθους να αντιμετωπίσουν και την προκλητική ανευθυνότητα, ενίοτε και τη χλεύη, των κυβερνώντων. Δικαιολογημένα νιώθουν δυσπιστία και φοβία απέναντι στην πολιτεία, αισθάνονται τους καθ' ύλην αρμόδιους ως εχθρούς που θα τους επιτεθούν, θα τους αμφισβητήσουν, θα προσβάλλουν το ήθος και τη νοημοσύνη τους -- θα τους κακομεταχειριστούν.
Ο πόνος που όλοι βιώνουμε, η βαθιά θλίψη και η ανασφάλεια στην οποία έχει βυθιστεί μια ολόκληρη κοινωνία, ο θυμός που μας κόβει την ανάσα όταν φέρνουμε στο νου μας τα πρόσφατα, τραγικά γεγονότα, οφείλουν να βρουν διέξοδο τώρα ώστε να προχωρήσει η διαδικασία του πένθους.
* Η κα Εύα Στάμου είναι Dr of Psychology BA, MA, MSc, PhD
