Του Γιώργου Σιακαντάρη*
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Ρωσική Επανάσταση η οποία σηματοδοτούσε την «έφοδο στον ουρανό όλων των κατατρεγμένων της γης». Σηματοδοτούσε δηλαδή το τέλος των ταξικών ανισοτήτων και ουσιαστικά το τέλος των τάξεων. Τα αποτελέσματα της τα ξέρουμε. Εκατομμύρια νεκροί, εκτοπισμένοι, φυλακισμένοι, διώξεις κατά διανοούμενων, κομματικών στελεχών και απλών πολιτών.
Και όμως τι ειρωνεία; Είκοσι έξι χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ένας συνασπισμός εξουσίας ριζοσπαστών αριστερών και ακροδεξιών «ψεκασμένων» έρχεται να κάνει πραγματικότητα αυτό το απλησίαστο όνειρο. Η Ελλάδα του κ. Τσίπρα είναι η πρώτη χώρα που καταργεί τις ταξικές διαφορές. Προς τα κάτω, αλλά τις καταργεί.
Τι είχαμε ως το 2009; Είχαμε ένα σύστημα κοινωνικό-ταξικής διάρθρωσης διογκωμένο στο κέντρο του με τεράστια μεσοστρώματα, κυρίως στο χώρο των υπηρεσιών και της διάθεσης τουριστικών και προϊόντων ειδών πολυτελείας και εξασθενημένο στα άκρα του, αυτά που αφορούν τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Σ' αυτό το παραγωγικό μοντέλο η αγροτική παραγωγή ανέρχονταν στο 4% του ΑΕΠ, ενώ οι απασχολούμενοι στον αγροτικό τομέα ξεπερνούσαν το 11% του εργατικού δυναμικού. Δεν ήταν καλύτερα τα πράγματα και στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, όπου σύμφωνα με την έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΣΥΕ του 2009 (η σημερινή ΕΛΣΤΑΤ) στο σύνολο των απασχολούμενων οι μισθωτοί ήταν το 64,5%, οι αυτοαπασχολούμενοι το 21, 3% και οι εργοδότες μόνο το 8,3%, αφού υπήρχε και ένα 6% συμβοηθούντων μη αμειβόμενων μελών της οικογενείας. Στα αντίστοιχα ποσοστά στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι μισθωτοί ανέρχονταν και ανέρχονται σε ποσοστά πάνω από το 80% και οι εργοδότες πάνω από το 15%. Κατηγορίες του τύπου αυτοαπασχολούμενοι και συμβοηθούντα μέλη είναι κάτι το δευτερεύον στις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες. Σήμερα η Ελλάδα οδηγείται προς τα εκεί, αλλά με αντίστροφη πορεία. Όχι με μια πορεία ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας, αλλά αντιθέτως με μια πορεία εξίσωσης των περισσότερων προς τα κάτω.
Η ελληνική κοινωνία σήμερα έχει 1,3 εκατ. ανέργους με ελάχιστες προοπτικές εύρεσης εργασίας, αν συνεχιστεί η λειτουργία του σημερινού οικονομικού της μοντέλου, στο οποίο επικρατεί η καχυποψία μεταξύ των τριών τμημάτων της ανάπτυξης: κράτος, εργασία, επιχειρηματικότητα. Επίσης είναι μια χώρα στην οποία πάνω από 200.000 νέοι αναζήτησαν το μέλλον τους στο εξωτερικό. Μια χώρα στην οποία ήδη από το 2013 ο λόγος του πλουσιότερου 10% του πληθυσμού ως προς το φτωχότερο 10% του πληθυσμού υπερβαίνει το 12,5 % (ΟΟΣΑ).
Διάγραμμα 1. Εισοδηματική ανισότητα (2013)
Δηλαδή, το μέσο εισόδημα του πλουσιότερου 10% ήταν 12,5 φορές υψηλότερο από αυτό του φτωχότερου 10%. Αυτός ο λόγος σήμερα υπολογίζεται να ακουμπά το 13% και ίσως και παραπάνω.
Επίσης διευρύνεται η τάση που παρατηρείται από το 2011 και αφορά τη μείωση των εισοδημάτων από μισθωτή πηγή με μεγαλύτερους ρυθμούς από όσο μειώνονται τα εισοδήματα από άλλες πηγές. Ταυτοχρόνως όμως είναι όλο και λιγότεροι όσοι έχουν εισοδήματα από άλλες πηγές πέραν της μισθωτής εργασίας. Απόδειξη τα λουκέτα στον μικρομεσαίο τομέα.
Και ενώ είναι αλήθεια ότι η χώρα είχε μια υπερανεπτυγμένη μικροϊδιοκτησία είναι επίσης αλήθεια πως η καταστροφή της, χωρίς να έχεις τη δυνατότητα να αναπτύξεις μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, δεν αποτελεί λύση, αλλά απόλυτη κατάρρευση του κοινωνικού ιστού. Τέλος για να μη κουράζω άλλο με στοιχεία, το ποσοστό της ακραίας φτώχειας στην Ελλάδα κυμαίνεται για το 2015 στο 15%, το 2011, το ποσοστό ήταν 8,9%, ενώ το 2009 δεν ξεπερνούσε το 2,2% ( Έρευνα της ΔιαΝΕΟσις την οποία υπογράφουν οι Μάνος Ματσαγγάνης, Χρύσα Λεβέντη, Ελένη Καναβιτσά και Μαρία Φλεβοτόμου). Αυτό όμως που αξίζει να παρατηρήσουμε εδώ είναι η αλλαγή του κέντρου βάρους της φτώχειας, από τους συνταξιούχους στα παιδιά και τις νεότερες ηλικίες. Είναι εντυπωσιακά υψηλό το ποσοστό ακραίας φτώχειας στα παιδιά (17,6%) και στους νέους ηλικίας 18-29 (24,4%), ενώ αντίθετα μόνο το 2,7% του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 έχει εισόδημα κάτω από το όριο. Όσοι έστερξαν να χειροκροτήσουν το εφάπαξ επίδομα προς τους συνταξιούχους, μάλλον δεν έχουν ιδέα για ποια κοινωνία μιλάμε.
Στην ίδια έρευνα καταγράφεται ότι το 2015 το ποσοστό σχετικής φτώχειας ανήλθε σε 23,2% έναντι 22,1% το 2014 και 21,9% το 2011. Αν υπολογίσουμε ότι οι περικοπές των συντάξεων ήσαν πολύ μεγαλύτερες για τις μεγαλύτερες και τις μεσαίες συντάξεις, ότι υπήρξε μεγαλύτερη μείωση των εισοδημάτων των ανώτερων μισθολογικά ομάδων όχι όμως και των εισοδημάτων από άλλες πηγές και ότι υπήρξε επιβολή πρόσθετων φορολογικών επιβαρύνσεων ( ΕΝΦΙΑ) στα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα ( σύμφωνα με τη μελέτη των Τάσου Γιαννίτση και Σταύρου Ζωγραφάκη στο Ανισότητες, Φτώχεια, Οικονομικές Ανατροπές – Πόλις 2016), όλα αυτά οδήγησαν τους περισσότερους να συνωστίζονται προς τα κάτω. Έτσι το ποσοστό πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας άγγιζε το 2014 το 36% και δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που πιστεύει ότι με τα δυο χρόνια ΣΥΡΙΖΑΝΕΛΛ έχει μειωθεί. Το αντίθετο.
Διάγραμμα 2. Ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας
Η φορολογική πολιτική του 2017 στα «μπλοκάκια» θα οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση των εισοδημάτων των «ελεύθερων επαγγελματιών» που φορολογούνται και σε άνοιγμα της εισοδηματικής ψαλίδας σε σχέση με τους «ελεύθερους επαγγελματίες» που δεν φορολογούνται. Το μόνο που μένει αλώβητο είναι αυτό το μεγάλο ποσοστό της διαφεύγουσας φορολογητέας ύλης. Το μόνο που διασώζεται είναι το ποσοστό των εισοδημάτων που φοροδιαφεύγουν. Κάτι που κάνει επιτακτικό το αίτημα διεύρυνσης της φορολογικής βάσης. Αλλά αυτό το αίτημα το φοβάται το σύνολο του πολιτικού και κομματικού συστήματος της χώρας και όχι μόνο οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛΛ.
Όλα αυτά, επί κυβέρνησης της Αριστεράς, οδηγούν σε μια ισότητα των ανισοτήτων. Τα ταξικά όρια διαλύονται, όχι όμως γιατί οι κάτω ανεβαίνουν προς τα πάνω, αλλά γιατί οι πάνω πέφτουν πιο κάτω και οι πιο κάτω οδηγούνται στον πάτο. Αυτό θα ήταν κακό για οποιαδήποτε δημοκρατική διακυβέρνηση είτε συντηρητική είτε σοσιαλδημοκρατική. Αλλά δεν είναι κακό για τον σκοπό των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛΛ, ο οποίος ανάγεται στην παραμονή πάση θυσία στην εξουσία. Ένας υποτίθεται ετερόκλητος συνασπισμός εξουσίας, ο οποίος όμως δεν είναι και τόσο ετερόκλητος. Γιατί αυτό που τον συνέχει είναι ο έρωτας προς την εξουσία που την νοιώθει όχι ως μέσο αλλά σαν σκοπό πάνω από τα πολιτικά συστήματα διακυβέρνησης, πάνω από τις ιδεολογίες και κυρίως πάνω από τις τάξεις. Ένας συνασπισμός που αυτό που τον συνέχει, είναι η διάλυση του κοινωνικού και ταξικού ιστού της χώρας.
Γι' αυτό και υποστηρίζω ότι η χώρα δεν απειλείται από κάποιους «σταλινικούς» αλλά από ιδεοληπτικούς της εξουσίας, οι οποίοι αναπαράγονται καλύτερα σε καθεστώς κατάρρευσης των ταξικών διαφορών. Ένα καθεστώς που όπως έγραφε, σε άλλους καιρούς, στην Αργώ ο Γιώργος Θεοτοκάς «αισθάνεται συχνά την ανάγκη να λυτρώσει την κρατική εξουσία από τους αόρατους δεσμούς με τα συμφέροντα ορισμένων τάξεων, να υποτάξει σ' αυτήν όλα τα πολύπλοκα συμφέροντα, που στριφογυρίζανε στην τύχη». Σε ένα τέτοιο σύστημα η ύπαρξη τάξεων είναι πολυτέλεια.
Και κατέληγε ο Θεοτοκάς στη διαπίστωση πως αρχή ενός τέτοιου είδους διακυβέρνησης, είναι ότι «όταν το Κράτος έχει ανάγκη από χρήματα, θα τα πάρει όπου τα βρει». Έχετε αντίρρηση ότι αυτό συμβαίνει σήμερα;
*Ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, συγγραφέας
