Του Λέανδρου Ρακιντζή
Υπάρχει μία παγία πολιτική πρακτική στις κυβερνήσεις. Όταν μια κυβέρνηση και μια βουλή πνέουν τα λοίσθια, τρέχουν να προλάβουν τις εξελίξεις. Να ψηφιστούν νομοσχέδια που τους ευνοούν ή να τακτοποιήσουν καταστάσεις από τις οποίες αναμένουν να εισπράξουν πολιτικό όφελος. Και για τον λόγο αυτό παρατείνεται η λειτουργία των εργασιών της.
Σύμφωνα με τις κυβερνητικές δηλώσεις μεταξύ των κατεπειγόντων νομοσχεδίων, θα είναι και η κύρωση του νέου ποινικού κώδικα και του κώδικα ποινικής δικονομίας κατά τη διαδικασία των κωδίκων. Δηλαδή δεν θα γίνει στη βουλή συζήτηση κατ'αρθρον, αλλά θα ψηφιστούν σαν σύνολο.
Οι κώδικες αυτοί καταρτίστηκαν από νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, που είχαν συσταθεί πριν δεκαετία με συνεχώς εναλλασσόμενα μέλη ανάλογα με την εκάστοτε πολιτική κατάσταση. Αλλά δεν ανακοινώθηκε ποτέ η τελευταία σύνθεση τους πλην των προέδρων τους, γιατί τότε θα ήταν δυνατόν για τους παροικούντες στην Ιερουσαλήμ να αντιληφθούν τη κατεύθυνση και το σκοπό των καινοτομιών. Επιπλέον δεν ανακοινώθηκαν ούτε η αιτιολογική έκθεση των νομοσχεδίων ούτε τα πρακτικά συνεδριάσεως των επιτροπών για να μπορέσουμε αντιληφθούμε πότε και βάση ποιων οδηγιών ή ιδεοληψιών οι επιτροπές με βάση τους παλιούς κώδικες μορφοποίησαν τα κείμενα των νέων κωδίκων με την επίκληση εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων. Το αρχικό κείμενο των κωδίκων μετά τη δημόσια διαβούλευση έχει βελτιωθεί αισθητά σε κάποια σημεία αλλά σε κάποια άλλα κρίσιμα παραμένει προβληματικό, παρά τις αντιρρήσεις εγκρίτων νομικών, δικαστικών ενώσεων και άλλων επιστημονικών φορέων...
Δεν γνωρίζω εάν τα κόμματα της αντιπολιτεύσεως και ιδίως η Ν.Δ. έχουν μελετήσει σε βάθος τα κείμενα των νέων κωδίκων. Σε σύγκριση πάντα, με τους παλιούς και τις επιπτώσεις από την εφαρμογή τους. Σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες διατάξεις και την εφαρμογή τους ως ηπιότερος ουσιαστικός νόμος, την κοινωνική αναστάτωση ακόμη και τους κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια που θα προκληθούν. Προφανώς, από τη μαζική απόλυση εκ των φυλακών σύμφωνα με πληροφορίες των ΜΜΕ 4500 καταδίκων, όχι μόνον Ελλήνων, αλλά και αλλοδαπών σκληρών εγκληματιών. Που θα διασκορπιστούν στη χώρα προς αναζήτηση βιοπορισμού με τον μόνο τρόπο που ξέρουν, το έγκλημα. Και αμφιβάλλω , εάν ζητήθηκε η γνώμη της αστυνομίας. Εάν και πως μπορεί διαχειριστεί τα προβλήματα ,που θα δημιουργηθούν. Αυτό όμως αποτελεί ευθύνη της κυβέρνησης και των αρμοδίων υπουργών, ως και της αντιπολίτευσης για να επισημάνει τους παραπάνω κινδύνους.
Φυσικά υπήρξαν κάποιες φωνές επιδοκιμασίας κυρίως επαγγελματιών, που επωφελούνται από κάποιες επιμέρους διατάξεις και δεν βλέπουν , ότι οι νέοι κώδικες παρά τις κάποιες επιφανειακές βελτιώσεις δεν είναι λειτουργικοί. Σύμφωνα με τους σκοπούς της επιβολής της ποινής ήτοι της γενικής και ειδικής πρόληψης ούτε συμβατοί με άλλους τομείς του δικαίου. Γιατί πρέπει να αποβλέπουμε σε ολόκληρο το δικαιικό μας σύστημα ώστε να είναι λειτουργικό και αποτελεσματικό, η δε ποινική λειτουργία του κράτους συμβάλλει ουσιωδώς σ'' αυτό.
Να σημειωθεί εδώ ότι κατά τις πρόσφατες εκλογές για την ευρωβουλή, ψήφισαν περίπου 5500 κρατούμενοι στις φυλακές, το κυβερνών δε κόμμα έλαβε περίπου το 80% των ψήφων. Σαφώς οι κρατούμενοι απέβλεπαν στις ευνοϊκές διατάξεις του νέου ποινικού κώδικα και έτσι εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους στο ΣΥΡΙΖΑ για το ανέλπιστο δώρο, που αποτελεί ταυτόχρονα και πολιτικό όφελος διαρκείας όχι αμελητέο γιατί προστίθεντο και οι ψήφοι των μελών των οικογενειών των κρατουμένων. Ίσως έτσι εξηγείτε η βιασύνη της κυβέρνησης παρά την αποχή της αντιπολίτευσης να ψηφίσει τους κώδικες πριν τη διάλυση της βουλής. Ήδη προετοιμάζονται οι προφάσεις για την εσπευσμένη ψήφιση των κωδίκων με τη διαρροή πληροφοριών, ότι στις φυλακές θα ξεσπάσουν ταραχές, εάν δεν ψηφιστούν οι κώδικες, οπότε θα ακούσομε πάλι το υποκριτικό η κυβέρνηση δεν εκβιάζετε, αλλά δείχνει το ανθρώπινο πρόσωπο, δεν υπολογίζει όμως τις παραπάνω δυσμενείς επιπτώσεις για τον άμαχο πληθυσμό, που τελικά θα αποδώσουν αρνητικά πολιτικά οφέλη.
Όμως η επιτυχής λειτουργία του δικαιικου μας συστήματος υπό την ισχύ από 1ης Ιουλίου 2019 των νέων κωδίκων θα εξαρτηθεί όχι από τους επαίνους των πολιτικά ή ιδεολογικά προς την κυβέρνηση προσκείμενων ή κάποιων θεωρητικών, που βρίσκονται στο κόσμο τους, αλλά από το σε βάθος χρόνου αποτέλεσμα. Φοβάμαι, ότι ο νέος ποινικός κώδικας θα αποδειχθεί ένας ατυχής ,μη λειτουργικός και άστοχος νόμος, που παρά τις βελτιώσεις του θα διαλύσει, ότι νομικό έρεισμα για τη διασφάλιση της έννομης τάξης έχει απομείνει μετά τις ευεργετικές διατάξεις του νόμου Παρασκευοπούλου και μάλιστα σε συνδυασμό των δύο αυτών νόμων οι συνέπειες είναι μη προβλέψιμες.
Ο νέος Π.Κ. αναγνωρίζει μόνο δύο είδη ποινικών αδικημάτων, τα κακουργήματα και τα πλημμελήματα και καταργεί δια παραλείψεως τα πταίσματα και κατά συνέπεια τα πταισματοδικεία και το λειτούργημα των ειρηνοδικών ως πταισματοδίκες. Κατά τον ισχύοντα Π.Κ. πταίσματα είναι τα τιμωρούμενα δια κρατήσεως, που καταργείται ως ποινή ή προστίμου μικρής παραβατικότητας αδικήματα και δεν είναι μόνο τα περιγραφόμενα στον Π.Κ, αλλά και άλλους ειδικούς ποινικούς νόμους, που συμβάλλουν στη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης και φοβάμαι ότι με τη κατάργηση τους θα έχομε αύξηση των αυτοδικιών. Κατόπιν της καταργήσεως των πταισμάτων οι βαρύτερες παραβατικές συμπεριφορές θα διώκονται σε βαθμό πλημμελήματος, οι δε ελαφρότερες θα αντιμετωπίζονται με την επιβολή διοικητικών προστίμων δηλαδή χωρίς δικαστικές εγγυήσεις και με τη δυνατότατα πολιτικών παρεμβάσεων. Σε κάθε περίπτωση θα πλήττουν τη μεσαία τάξη, που επειδή διαθέτει ακίνητη περιουσία πληρώνει τα πρόστιμα ως προς λοιπούς απλά τα πρόστιμα θα βεβαιώνονται στις ΔΟΥ μαζί με τα άλλα χρέη τους.
Κατά τη γνώμη μο η διάταξη, που καταργεί τη μετατροπή των ποινών σε χρήμα είναι μάλλον άστοχη για πολλούς λόγους. Οι φυλακές έχουν κατά πολύ ξεπεράσει τα όρια της χωρητικότητας τους και συνεπώς θα εγκλείονται στις φυλακές και οι καταδικασμένοι σε βαθμό πλημμελήματος σε φυλάκιση 'άνω των τριών ετών με απρόβλεπτες συνέπειες για το σωφρονιστικό σύστημα. Εξάλλου με τα χρήματα από τις μετατροπές των ποινών χρηματοδοτείται το ΤΑΧΔΙΚ για τη συντήρηση και κατασκευή δικαστικών μεγάρων και φυλακών και συνεπώς το έλλειμμα αυτό πρέπει να καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό επειδή όμως είναι απίθανο το Ταχδικ να χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το Δημόσιο, φοβάμαι,ότι η μετατροπή των ποινών θα θεσπισθεί εκ νέου σύντομα.,
Μεταξύ των ποινών, που επιβάλλουν τα δικαστήρια προβλέπεται και η κοινωφελής εργασία, που σήμερα δεν μπορεί να εφαρμοστεί ικανοποιητικά λόγω ελλείψεως υποδομών. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ένωσης Εισαγγελέων υπάρχουν 1000 καταδικασμένοι σε παροχή κοινωφελούς εργασίας και μόνο εννέα κοινωνικοί λειτουργοί να τους επιβλέπουν, άλλωστε στη ποινή αυτή καταδικάζονται κυρίως άτομα για αδικήματα λευκού κολάρου, που σημαίνει, ότι δεν μπορούν να προσφέρουν χειρωνακτική εργασία.
Υπάρχουν κάποιες επί μέρους διατάξεις, που παρά κάποιες βελτιώσεις ,έχουν προκαλέσει αρνητικά σχόλια και που αναφέρονται σε εγκληματικές πράξεις, που μπορεί να έχουν πολιτική σημασία ή παρέχουν ευνοϊκή μεταχείριση σε ορισμένα πρόσωπα ή ομάδες ατόμων και που δίνουν την εντύπωση, ότι τεθήκαν ad hoc, όπως τα ελαφρυντικά της μετεφηβικής ηλικίας παρέχονται μέχρι την ηλικία των είκοσι πέντε ετών ή το όριο της ποινής για τις κατά συρροή ανθρωποκτονίες από αμέλεια περιορίστηκε από τα δέκα έτη στα οκτώ ή δεν υπάρχει νομική πρόβλεψη για τη ρύπανση και έτσι τα μέλη του Ρουβίκωνα μένουν ατιμώρητα.
Κατόπιν αλλαγής εισάγεται ειδική διάταξη αυστηρής τιμώρησης του ρατσιστικού εγκλήματος, αλλά οι δρακόντειοι νόμοι δεν εφαρμόζονται και ο ρατσισμός εξαλείφεται με την παιδεία και όχι με αυστηρούς νόμους.
Με το νέο άρθρο 390 Π.Κ. προστατεύεται η περιουσία του Δημοσίου, των ΝΠΔΔ, και των ΟΤΑ από τις πράξεις απιστίας των εχόντων τη διοίκηση προσώπων, όχι όμως και των κληροδοτημάτων, όπως συνέβαινε υπό την ισχύ του ν.166\1950, που καταργείται.
Με τον περιορισμό με το άρθρο 154 νέου Π.Κ. του εύρους της προστασίας στις προσωρινές διαταγές του δικαστηρίου κλπ, που παρείχετο από το άρθρο 232ΑΠ.Κ. εξασθενίζει η ισχύς των προσωρινών διαταγών του δικαστηρίου ή των εισαγγελέων και συνεπώς και η ασφάλεια, που παρείχετο από αυτές στα συναλλαγές.
Τα ζητήματα ποινικά και δικονομικά, που δημιουργούνται από την εισαγωγή των κωδίκων είναι πολλά και ποικίλα, που δεν είναι δυνατόν να εξετασθούν σένα μόνο άρθρο ούτε να προβλεφθούν όλα από τις μεταβατικές διατάξεις για την εισαγωγή των κωδίκων και για πολλά χρόνια η δικαστική πρακτική θα προσπαθεί να τα επιλύσει και ενδεχομένως θα χρειασθούν και νομοθετικές διορθώσεις.
*Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.
