Του Παναγιώτη Γκλαβίνη
Κάποιοι πιστεύουν ότι η συμμετοχή της χώρας τους σε μια προχωρημένη οικονομική ένωση, όπως είναι η Ε.Ε., μπορεί να ανακληθεί οποτεδήποτε αζημίως, όπως όταν συμμετέχει κανείς σ' ένα σωματείο ή ένα σύλλογο, κι όταν διαφωνεί ή δεν του αρέσει, μπορεί να σηκωθεί να φύγει. Πράγματι μπορεί να φύγει, ακόμα κι όταν συμμετέχει σε μια τέτοια ένωση κρατών, πλην όμως θα πρέπει να γνωρίζει τις συνέπειες της πράξης του.
Οι κουτοπόνηροι πολιτικοί ηγήτορες που παρέσυραν τον βρετανικό λαό να ψηφίσει Brexit ανακαλύπτουν τώρα τη σκληρή πραγματικότητα που προκάλεσαν στη χώρα τους, αλλά και σ' όλους εμάς. Γνωρίζουν καλά ότι δεν θα μπορέσουν να αναζητήσουν ευθύνες από τον λαό τους, όμως ο λαός τους θα μπορέσει να αναζητήσει ευθύνες από τους ίδιους αν τον εξαπάτησαν. Επικαλούνται, έτσι (και αυτοί!), τη δημοκρατική έκφραση του λαού τους, την οποία θα πρέπει δήθεν να σεβαστούν οι άλλες χώρες της Ένωσης, διευκολύνοντας την έξοδό τους, επειδή τάχα οι δημοκρατικές αξίες αποτελούν θεμέλιο της Ένωσης.
Θεμέλιο της Ένωσης είναι μια διεθνής συνθήκη, την οποία συνήψαν κυρίαρχες χώρες. Στις διεθνείς σχέσεις, δεν υπάρχει δημοκρατία. Υπάρχει σύμβαση. Μπορούμε, άραγε, ν' αποφασίσουμε εσείς κι εγώ «δημοκρατικά» να σας πουλήσω το σπίτι μου; Θα μου κάνετε μια προσφορά, θα την διαπραγματευτούμε και στο τέλος θα υπογράψουμε ανάλογα με τα συμφέροντα του καθενός μας. Αν με συμφέρει στην τιμή που το αγοράζετε, θα σας πουλήσω το σπίτι μου. Αν όχι, δεν θα σας το πουλήσω και δεν υπάρχει τίποτα δημοκρατικό (ούτε αντιδημοκρατικό) σ' αυτήν τη διαδικασία.
Όπως τίποτα δημοκρατικό (ή αντιδημοκρατικό) δεν υπήρξε στη διαδικασία ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μην το μπερδεύουμε αυτό με τις κυρώσεις των ιδρυτικών συνθηκών με δημοψηφίσματα που γίνανε σε ορισμένες χώρες. Σε άλλες χώρες δεν κυρώθηκαν οι ιδρυτικές συνθήκες της Ένωσης με δημοψηφίσματα. Δεν ήταν λιγότερο δημοκρατικές οι χώρες αυτές από τις άλλες, που αποφάσισαν να θέσουν την ένταξή τους στην κρίση του λαού τους. Και στις δυο περιπτώσεις, είτε για την Κυβέρνηση και τη Βουλή πρόκειται, είτε για τον ίδιο το Λαό, ένα πράγμα εκφράζουν και οι δυο, τη βούληση της χώρας τους να δεσμευτεί σε διεθνές επίπεδο με άλλες χώρες, ώστε από κοινού να ενώσουν τις αγορές τους, να ενώσουν τις οικονομίες τους, να ενώσουν τις πολιτικές τους.
Η βούληση αυτή τώρα ανατράπηκε. Η βλάβη που ήδη προκαλεί αυτή η ανατροπή δεν περιορίζεται μόνο στην ενδιαφερόμενη χώρα. Την βιώνουμε όλοι οι υπόλοιποι. Την βιώνει ο πλανήτης ολόκληρος, επειδή το Η.Β. είναι μια στενά διασυνδεδεμένη οικονομία με όλες τις αναπτυγμένες οικονομίες της γης, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται στο εσωτερικό της Ε.Ε. Επειδή, όμως, αυτό αποφάσισε να φύγει, δεν το έδιωξε κανένας, αυτό θα πρέπει και να υποστεί τις συνέπειες της αποχώρησής του. Η εκδίωξη της Ελλάδας, επειδή δεν θα τηρούσε τα συμπεφωνημένα τον Ιούλιο του 2015, ήταν μια εντελώς διαφορετική περίπτωση. Η Βρετανία έφυγε διότι ο λαός της πίστεψε πως θα έχει καλύτερο μέλλον εκτός της Ένωσης και απέναντί της, παρά εντός της Ένωσης και μαζί της.
Η αποχώρηση της Βρετανίας αυτήν τη στιγμή είναι με πολιτικούς, εμπορικούς και οικονομικούς όρους μια εχθρική πράξη προς την Ένωση, διότι διαρρηγνύει απρόκλητα την εταιρική σχέση που είχε μαζί της με δική της αποκλειστικά πρωτοβουλία. Από εταίρος μας θα γίνει αντίπαλός μας. Θα επιδιώξει να επαναδιαπραγματευτεί τους κανόνες του παιγνιδιού, τους οποίους συνδιαμόρφωσε με τα άλλα κράτη μέλη και με τους οποίους έζησε 43 χρόνια μέσα στην Ένωση μαζί τους. Και θα τους επαναδιαπραγματευτεί από θέση ισχύος, την οποία νομίζει πως θα ανακτήσει απέναντί τους.
Όταν έρθει εκείνη η ώρα, θα τους συζητήσουμε τους νέους κανόνες που θα διαμορφώσουν τη νέα σχέση μας. Επί του παρόντος, το Η.Β. καταγγέλλει τους υφιστάμενους κανόνες, διότι δεν θέλει πλέον να δεσμεύεται από αυτούς. Και η Ένωση είναι πριν απ' όλα κανόνες. Δεν είναι ούτε κράτη, ούτε ηγέτες. Κανόνες είναι, με τους οποίους συμφωνούν να πορευτούν τα κράτη μέλη της. Αυτούς τους κανόνες δεν τους θέλει πλέον το Η.Β. Αναζητά αλλού την τύχη του, είτε αναδιπλούμενο στον εαυτό του, είτε αναβιώνοντας τη Βρετανική Κοινοπολιτεία.
Του ευχόμαστε να την βρει. Όχι όμως σε βάρος όλων των υπολοίπων. Αυτό μάς νομιμοποιεί να αναλάβουμε δράση ώστε να τελειώνουμε με το διαζύγιο ενός εκκολαπτόμενου αντίπαλου πρώην εταίρου μας. Διότι, αν έχει αυτός το δικαίωμα να φύγει, έχουμε κι εμείς το δικαίωμα να τελειώνουμε μια ώρα αρχύτερα μαζί του. Δεν μπορεί να φύγει όποτε θέλει. Θα πρέπει να ενεργοποιήσει τις ειδικές διατάξεις που υπάρχουν στη Συνθήκη γι' αυτό. Κι αν δεν θέλει να το κάνει αυτός, μπορούμε να το κάνουμε εμείς, επικαλούμενοι τις γενικές διατάξεις του διεθνούς δικαίου περί αποβολής ενός κράτους μέλους, του οποίου η παρατεταμένη διαπραγμάτευση εξόδου του και η καταχρηστική παραμονή του μάς προκαλεί ζημία.
* Ο κ. Γκλαβίνης είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ.
