Αν, με το κλείσιμο του 2020, αναζητείτε αναγνώσματα που να σας κάνουν να σκεφτείτε διαφορετικά τα μεγάλα, δυσεπίλυτα προβλήματα που έχουμε ακόμη μπροστά μας, τότε η «Εξίσωση της Καλής Χώρας»* του Σάιμον Άνχολτ είναι ένα βιβλίο που θα σας προβληματίσει. Σύμβουλος αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, ο Άνχολτ είναι πρεσβευτής της ιδέας ότι, σ' έναν κόσμο όπου τα προβλήματα και οι κρίσεις είναι παγκόσμια, παγκόσμιες πρέπει να είναι και οι λύσεις.
Αυτήν ακριβώς την προσέγγιση παρουσίασε προσφάτως στο συνέδριο του SingularityU Greece, στο οποίο είχα την ευκαιρία να συζητήσω μαζί του, αλλά και με τον Chief Creative Officer της Ελλάδας Στηβ Βρανάκη, στη διάρκεια ενός ψηφιακού fireside chat. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε ο ρόλος της χώρας μας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, η «εικόνα» της Ελλάδας, αλλά και οι τρόποι με τους οποίους η Ελλάδα μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια χώρα «χρήσιμη» για την ανθρωπότητα.
Ο ίδιος ο Άνχολτ έχει αφιερώσει πολύ χρόνο στη μελέτη της εικόνας που βγάζουν προς τα έξω διαφορετικές χώρες. Μέσα από την έρευνά του ανακάλυψε κάτι ενδιαφέρον: υπάρχει μια έντονη συσχέτιση μεταξύ των χωρών που εισπράττουν περισσότερο θαυμασμό και της οικονομικής τους κατάστασης. Οι χώρες που βγάζουν την καλύτερη εικόνα προς τα έξω, οι πιο «ελκυστικές» χώρες, είναι επίσης εκείνες με τις περισσότερες επενδύσεις, τους περισσότερους τουρίστες, τις καλύτερες διπλωματικές και πολιτισμικές σχέσεις με άλλες χώρες, εκείνες που προσελκύουν τα καλύτερα «μυαλά».
Αν τώρα, πέρα από τη συσχέτιση, υπάρχει και μια σχέση αιτιότητας μεταξύ καλής εικόνας και οικονομικής ανάπτυξης, τότε έχει νόημα κράτη και κυβερνήσεις να βάλουν ως στόχο να βελτιώσουν την εικόνα της χώρας τους προς τα έξω, γιατί αυτό θα μπορούσε να επιφέρει συγκεκριμένα και μετρήσιμα οφέλη εντός.
Πώς βελτιώνει, όμως, μια χώρα την εικόνα της; Ο Άνχολτ, ως ειδικός σε ζητήματα «nation branding», διαπιστώνει ότι, σε αντίθεση με αυτό που συχνά νομίζουμε, οι χώρες δεν παίρνουν καλούς βαθμούς χάρη στην ένδοξη ιστορία τους, την όμορφή τους φύση, τα μοναδικά τοπία ή τη στρατιωτική τους ισχύ. Σε μεγάλο βαθμό, σύμφωνα με την έρευνά του, ο λόγος για τον οποίο μια χώρα έχει μια καλή εικόνα σήμερα είναι επειδή οι άνθρωποι ανά τον κόσμο τη βλέπουν ως μια χώρα που συνεισφέρει στον κόσμο στον οποίο ζούμε. Επειδή γίνεται αντιληπτή ως χρήσιμη, με κάποιον τρόπο, στην ανθρωπότητα.
Αν ο Σάιμον Άνχολτ έχει δίκιο, τι θα μπορούσε να κάνει, άραγε, η Ελλάδα για να βελτιώσει την εικόνα της σήμερα; Τι θα έκανε ανθρώπους σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη να σκέφτονται την Ελλάδα του 21ου αιώνα με θαυμασμό; «Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο επειδή η Ελλάδα κάνει τη διαφορά για τους ίδιους. Η συζήτηση πρέπει να αφορά το πώς η Ελλάδα μπορεί να συνεργαστεί με άλλες χώρες για να βελτιώσει τα πράγματα για όλους».
Οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές συγκαταλέγονται στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, οι οποίες πιθανότατα θα ενταθούν ακόμη περισσότερο, καθώς η κλιματική αλλαγή θα διαταράσσει τις κλιματολογικές συνθήκες στις επόμενες δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο ότι αναφέρθηκε σε αυτές ο Σάιμον Άνχολτ στη διάρκεια της συζήτησής μας. Μήπως λοιπόν η Ελλάδα, μια χώρα που βιώνει τη συνθετότητα της μετανάστευσης και του προσφυγικού όσο λίγες άλλες, καθώς βρίσκεται σ' ένα γεωγραφικό και πολιτισμικό σταυροδρόμι, θα έπρεπε να στρέψει την προσοχή της στη δημιουργική αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, σε συνεργασία με άλλες χώρες, προς όφελος όλης της ανθρωπότητας;
Ή, αντίστοιχα, μήπως η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να καταστεί την επόμενη δεκαετία μια χώρα-πρότυπο για τον βιώσιμο τουρισμό, δίνοντας το παράδειγμα για το πώς ο υπερτουρισμός μπορεί να αντικατασταθεί με μια πιο ολιστική προσέγγιση; Μήπως θα μπορούσε να γίνει η χώρα που θα επανεφεύρει τη γεωργία με τη βοήθεια της τεχνολογίας, βρίσκοντας λύσεις για το πώς θα θρέψουμε περισσότερους ανθρώπους χωρίς να ζημιώνουμε τον πλανήτη; Ή, η χώρα στην οποία μια νέα «Σχολή των Αθηνών» θα βρει λύσεις για τον εκδημοκρατισμό της Τεχνητής Νοημοσύνης; Μια χώρα που θα διασφάλιζε με αδιαπραγμάτευτους όρους την προσβασιμότητα των ΑΜΕΑ στο δημόσιο χώρο, ή μια χώρα που θα πρότεινε καινοτόμες λύσεις για την επίτευξη της έμφυλης ισότητας στην επαγγελματική σφαίρα, αλλά και στην οικογενειακή ζωή; Μήπως θα μπορούσε να γίνει μια χώρα που θα πρόσφερε σε ανθρώπους από ολόκληρο τον κόσμο τη δυνατότητα να ζήσουν καλά, να της χαρίσουν το ταλέντο τους και να εργαστούν σ' αυτήν, να τη σκέφτονται δηλαδή ως μια δυνητική εναλλακτική δική τους πατρίδα;
Λίγο πριν καλωσορίσουμε το 2021, και καθώς αναπόφευκτα θα αφιερώσουμε αρκετό χρόνο κοιτώντας πίσω στο παρελθόν της Ελλάδας αυτή τη χρονιά, πόσο ενδιαφέρον θα ήταν, άραγε, να αρχίσουμε να βλέπουμε όλα εκείνα τα οποία αυτή τη στιγμή μας ζορίζουν, μας προβληματίζουν, μας επιβαρύνουν, ή ακόμα κι εκείνα στα οποία ακόμα δεν έχουμε επιδείξει θετικά δείγματα γραφής, ως ευκαιρίες να γίνουμε χρήσιμοι στην ανθρωπότητα; Κι αν πιστέψουμε τον Σάιμον Άνχολτ, να το κάνουμε αυτό τόσο για λόγους αλτρουιστικούς, όσο και εγωιστικούς.
* Διαθέσιμο προς το παρόν μόνο στα αγγλικά υπό τον τίτλο «The Good Country Equation» από τις εκδόσεις Penguin Random House.
** Η Μαριάννα Σκυλακάκη είναι Εκδότρια και Αρχισυντάκτρια της αθηΝΕΑς
